جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پیامبر اکرم همزمان با بنیان­گذاری قرائت و کتابت قرآن کریم، نظام آموزش آن را با هدف فهم و دریافت، و بکارگیری زبان قرآن پایه­گذاری کردند. از این رو، بر اساس زمینه­های صدور حدیث نزول قرآن بر هفت حرف، رسول خدا نه تنها قرائات ناشی از اختلاف­های لهجه­ای و گویشی مسلمانان را تجویز کردند، بلکه از گسترش تصریفات قرآنی در سه حوزۀ کلمات، آیات و سوره­ها استقبال، و آن را تحسین می­کردند؛ قرائات تصریفی را می‌توان نماد پویایی و زایایی زبان قرآن دانست که صحابه آن را به صورت مزجی با آیات قرآن یا به شکلی جدید که برگرفته از ساختار زبان قرآن بود، به کار می­بردند. این نوشتار بر پایه همین رویکرد، بر آن است که جمع و تدوین قرآن در عهد نبوی و با اشراف و تعالیم آن حضرت سامان یافته است؛ پس از رحلت رسول خدا و درگذشت برخی صحابه که از قرائات تصریفی رسول خدا آگاهی داشتند، عمر بن خطّاب پیشنهاد جمع آنها را به ابوبکر داد، ولی در عین حال، در دوران خلافتش محتاطانه از گسترش دامنۀ این گونه قرائات در میان مسلمانان جلوگیری کرد. در ادامۀ این روند، عثمان بن عفّان با تهیه و تدوین مصاحف امام، مصحف‏ها و جزوه­های حاوی قرائات برخی از صحابه در مدینه را از بین می­برد تا رسم الخط معیار و متن مکتوب قرآن به صورتی یکسان باقی بماند.

کتاب الحاشیة علی اصول الکافی، اثر علمی اندیشمند قرن یازدهم هجری، سید بدرالدین حسینی عاملی است. در واقع این اثر حاشیه ای است مختصر و پرثمر بر معتبرترین کتاب حدیثی شیعه. وی بر اساس روش و سبک بدیعی که در سه حوزه مطالعات حدیثی، رجالی و زبانشناسی بنا نموده، به شرح و تفسیر کتاب کافی پرداخته است. حتی ایشان در این اثر، ملاحظاتی تازه را پیرامون رجال و حدیث و ادبیات، در قالب حاشیه بر کافی ارائه نموده است. وی با استمداد از سعه اطلاعاتی و مجموعه نوآوری هایش در این سه حوزه، به تحلیل نوینی نسبت به تفسیر متون وحیانی دست یافته است. اثر فوق العاده او، صبغه ای زبانی و تحلیلی دارد که در نوع خود منحصر به فرد است. وی عناصر فلسفی، کلامی و عرفانی را در تفسیر روایات، داخل نساخته، لکن با دستیابی اجتهادی به قواعد زبانی، از راه شعر و نثر عرب و توجه لازم به بافت و ساختارهای آیات و احادیث و تحلیل لغوی مفردات و معناشناسی آن، به روش نوینی در تفسیر متون وحیانی دست یافته است.

پیروی از امام حق و باطل به عنوان دو نماد انسان های تأثیرگذار بر سرنوشت فردی و اجتماعی انسان، در قرآن و روایات مورد تأکید قرار گرفته است. امّت نیز سرنوشت دنیوی و اخروی خود را در نسبتی که با این دو الگوی وجودی برمی گزیند، تعیین می کند. امام سیمایی با اقتدار بالای الگوسازی دارد و همۀ جوامع بشری با انواع فرهنگ های دینی و غیر دینی ،دارای چهر های سرنوشت ساز و شخصیت ساز می باشند و استعداد الگوپذیری انسان ها در این میان،ره آورد چگونه شدن انسان را رقم می زند.اما وفای به عقد و پیمان ها و رعایت حقوق و تکالیف است که همراه نظام امامت عادل ،قسط که همان تحقق عدالت در عینیت جامعه است را پدید می آورد. و ظلم در برابر عدل و تبعیض در برابر قسط با چنین چشم اندازی در قرآن کریم نمود می یابد. نگاه آسیب شناسانۀ قرآنی در جهت ارزیابی ارزشی در بارۀ وضعیت اجتماعی زیست انسان،حاصل پژوهش پیش روی می باشد.

معناگروی در متن که یکی از قواعد هرمنوتیکی است و متفکران اسلامی نیز بر آن اتفاق نظر دارند، به این معنا است که هر متنی مکتوب که از گوینده و نویسنده ای عاقل و حکیم بر جای مانده است، معنائی مرکزی دارد که مورد قصد و نیّت مولف آن می باشد و رسالت مفسر متن قبل از هر چیز اینست که آن معنای مرکزی را بشناسد. بعد از عصر نزول قرآن کریم و با تطور معنایی واژگان و پیدا شدن معانی جدید و گوناگون؛ که زمان تولد بعضی از آنها پس از زمان نزول است، برخی از مترجمین و مفسرین، این معانی جدید را با یک استدلال واهی یا اصلاً بدون استدلال به قرآن نسبت داده و در نتیجه بر خلاف قاعده فوق فهم های متفاوتی پدید آورده اند که اشاره به برخی از این واژه های قرآنی و تطّور معنایی شان در زبان مبدأ و مقصد از ویژگی های این مقاله است.

اختلاف در استنادهای تفسیری کم و بیش در تفسیر همه­ی آیات و سور اثر گذاشته و روش­های تفسیری گوناگونی را شکل می­دهد. سید عبدالاعلی سبزواری در تفسیر مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن از منابع و مستندات گوناگونی بهره برده، اما یکی از مهم­ترین این مستندات قرآن کریم است؛ مفسر در وهله­ی اول با بهره­گیری از آیات قرآن کریم به تبیین معانی و مقاصد واژگان و عبارات قرآن پرداخته است و همگام با استفاده از آیات قرآن از روایات معصومان (ع) نیز گاه برای بیان مفاد آیات و گاه برای بیان تأویل آیات بهره­ی فراوانی برده و به تفسیر صحابه و تابعان نیز بی­توجه نبوده ؛ البته در همه­جا اقوال آن­ها را نپذیرفته بلکه گاهی به نقد و رد آن­ها می­پردازد. مفسر در کنار سایر مستندات تفسیری خود در تبیین معانی واژگان قرآن، از ادبیات عرب در نظم و نثر بهره برده و کم و بیش به اقوال لغت­شناسان استشهاد نموده است. و در نهایت همواره با بهره­گیری از عقل و اجتهاد، چه در تحلیل آیات و روایات و چه در کشف استلزامات و دلالت­های نهفته در آیات، به تفسیر آیات قرآن پرداخته است.با توجه به استنادهای سبزواری در این تفسیر می­توان روش تفسیری وی را جامع تفسیر عقلی و نقلی دانست.

ابدال یکى از اصطلاحات فرهنگ اسلامى نزد فریقین است که از دیرباز بر زبان احادیث و علماى دین ظاهر شده است. اما این اصطلاح به چه معناست؟ مصادیق آن کدامست؟ نظر اهل سنت و شیعه در این باره، با توجه به احادیث و نظرات مطرح، چیست؟ ... . در این مقاله سعى مى‏شود از طریق پژوهشى کتابخانه‏اى، با بررسى احادیث ابدال و نیز اقوال مرتبط بدان، هر چه بیشتر مدلول و مراد این اصطلاح نزد مسلمانان و نیز عقیده آنان نسبت بدان کشف ‏شده و در نهایت آشکار ‏گردد که این اصطلاح به هیچوجه به صورتى دقیق با معنایى مشخص به کار نرفته است و بسیاری از دانشمندان نسبت به اصالت اسلامی این اصطلاح و احادیث دربردارنده آن به دیده تردید و انکار نگاه می‌کنند. امید است که این مقاله گامی کوچک در مفهوم‌شناسی یکی از اصطلاحات اسلامی بردارد.

ریشۀ بسیاری از اتهامات به شیعه و ناصحیح خواندن احادیث شیعی، به اصل امامت بازمی‌گردد؛ چنان‌که نویسندۀ کتاب مشکلة‌الحدیث، حجم زیادی از اشکالات خود بر متن احادیث شیعه را بر این اصل متمرکز ساخته است. یحیی محمّد، امامت را اکتسابی و فاقد مفهوم عصمت دانسته، آن را مانند مرجعیت کنونی، به کمال علم و دین و تقوی تفسیر کرده است. عدم وجود نص صریح در قرآن دربارۀ امامت از جمله دلایل او برای ایجاد خدشه در این اصل است. وی موضع افرادی مانند ابن جنید و ابن غضائری را دربارۀ علم و عصمت امام موضع انکار معرفی کرده و ولایت پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) بر مؤمنان را مانند ولایت سایر مؤمنان بر یکدیگر دانسته است. او «امامت» را مفهومی جدا از «حکومت و سیاست» تلقّی کرده و آن را تنها ولای دینی و نه ولای سیاسی خوانده است. حال آنکه شواهد محکم و دلایل متقن در اثبات استواری و اتقان اصل امامت و تضعیف دیدگاه‌های یحیی محمّد وجود دارد که در این تحقیق به واکاوی آنها پرداخته‌ایم.