جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سابقه بحث «نحوه پیدایش عالم» به یونان باستان برمی گردد. این بحث بعدها تحت عنوان «حدوث و قِدَم»به عنوان یکی از مباحث و مسائل فلسفه و کلام اسلامى مطرح شد. فلاسفه ، عمدتا طرفدار نظریه قدم زمانی عالم بودند. اما در قرون متاخر با پیدایش حکمت متعالیه، نظریه ارسطویی «قدم عالم» نفی شد و با استفاده از تئوری حرکت جوهری قالب جدیدی از حدوث زمانی عالم» به نام «حدوث تجددی» ارائه شد. این مقاله درصدد است تا به روش توصیفی به یکی از متفرعات مسئله حدوث و قدم عالم ، یعنی «نحوه پیدایش عالم» پرداخته و به این سئوال پاسخ دهد که خواه عالم «حادث» باشد یا «قدیم» نحوه پیدایش آن چگونه است؟ در نحوه پیدایش عالم سه نظریه اصلی وجود دارد. طبق نظریه نخست، «پیدایش عالم» امری ظاهری است. و در واقع چیزی در عالم حادث نمی شود. بر اساس نظریه دوم اشیاء عالم بطور مداوم معدوم می‏شوند و بجای آنها اشیاء تازه‏ای به وجود می‏آید. نظریه سوم از مشهور فلاسفه اسلامی است که معتقدند عالم ثابت و لایتغیر نیست بلکه مرتب در حال «حدوث» است.

گرچه‌ وجود جهان‌ پس‌ از مرگ‌ و زندگی‌ اخروی‌، ازجمله‌ اصول‌ اعتقادی‌ تمامی‌ مسلمانان‌ است‌، اما در مورد این‌که این‌ نوع‌ زندگی‌ به ‌چه‌ گروهی‌ از موجودات‌ اختصاص‌ دارد، دیدگاه‌های‌ مختلفی‌ توسط‌ اندیشمندان‌ مسلمان‌ مطرح‌ شده‌ است‌. با عنایت به این امر، جریان‌شناختی برانگیختگی موجودات و زندگی پس از مرگ آن‌چنان موضوعی پیچیده و دشوار می‌باشد که بررسی و تحلیل آراء متفکران می‌تواند به رفع ابهامات، نابسامانی‌های موجود دراین‌باره کمک نماید. لذا در این نوشتار برآنیم تا برانگیختگی موجودات از نگاه ابن‌سینا را با روش تحقیق توصیفی-تحلیلی موردبررسی قرار دهیم. چراکه ابن‌سینا ازجمله مهم‌ترین اندیشمندانی است که در این عرصه قلم‌زده و بر اساس مشرب فلسفی خویش به تبیین و تحلیل برانگیختگی موجودات پرداخته‌است. یافته‌های حاصل از بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد در هندسه معرفتی ابن‌سینا مباحث «معاد» و «برانگیختگی موجودات‌» پیوند عمیق و نزدیک با بحث «نفس» دارد؛ به همین منظور در پژوهش حاضر ابتدا به بررسی و بیان چارچوب مفهومی نفس، مراتب نفس و قوای آن از دیدگاه ابن‌سینا پرداخته شده و سرانجام چگونگی برانگیختگی موجودات از منظر ایشان، مورد تحلیل قرار گرفته است.

مارتین هایدگر (Martin Heidegger) متولد 26 سپتامبر 1889، نخستین کسی بود که پرچم «هرمنوتیک فلسفی» را در اوایل قرن بیستم در قلمرو هرمنوتیک به اهتزاز درآورد. وی تغییری مهم در مسیر دانش هرمنوتیک به وجود آورده و هرمنوتیک را از حوزه معرفت شناسی به قلمرو هستی‏شناسی ارتقاء داد. هرمنوتیک، دانشی است که به «فرایند فهم» می‌پردازد و چگونگی فهم پدیده‌های گوناگون هستی اعم از گفتار، رفتار، متون نوشتاری را بررسی می‌کند. اما هایدگر، به جای تلاش برای روش‌مندسازی شیوه ی فهم، به بحث از ماهیت فهم روی آورد. وی با تکیه بر محوریت مخاطب، در صدد اثبات این نکته بود که چیزی به نام «فهم نهایی» و مؤلفه‌ای تحت عنوان «نیت مؤلف» مطرح نیست. بلکه فهم، چیزی است که در اندیشه ی مفسر نقش می‌بندد. فهم مخاطبان متن، ریشه در زمانه، جامعه، فرهنگ و تربیت او دارد بطوریکه آنان نمی‌توانند بیرون از این دایره بیندیشند و بفهمند. به باور هایدگر با تحلیل ماهیت فهم، به تبیین شرایط وجودی و هستی‎شناختی حصول فهم می توان دست یافت در واقع، فهم به نظر هایدگر از ویژگی های اصیل دازاین (وجود در آنجا) و آن را ساختار اساسی جدایی ناپذیر هستی در جهان می داند و فهم را مقوم و نحوه ی وجود هستی انسان می داند. هرمنیوتیک هایدگر بر جنبه عملی فهم تاکید می کند و برای آن ابعاد وجودی و هستی شناختی قائل است. این مقاله درصدد است تا به این سئوال پاسخ دهد که ابعاد وجودی و هستی‎شناختی فهم از منظر مارتین هایدگر چیست؟

«امپدوکلس» (430 -492 قبل از میلاد) شهروند فرهیخته اکراگاس درسیسیل بود. در فلسفه امپدوکلس اشیاء عالم کل هائى هستند که موجود و فاسد مى شوند ولى درعین حال این از اجزا فنا ناپذیر ترکیب شده اند. فیلسوفان اسلامی از امپدوکلس در مباحث مختلف فلسفی یاد کرده اند. دراین میان ملاصدرا در آثار و تالیفات خود به صورت ویژه ای او را معرفی نموده و آراء وی را به شکل خاص تحلیل و تفسیر نموده است . این مقاله درصدد است تا به روش توصیفی به این سئوال پاسخ دهد که «امپدوکلس» در آثار ملاصدرا چگونه معرفی شده و نظریات مهم او از نگاه صدرالمتالهین چیست؟ و این نتیجه حاصل شده که در گفتار ملاصدرا، «امپدوکلس» در زمره گروه پنج نفره مشهور و شایسته عنوان «حکیم مطلق» و از روسا و رهبران سیاسی شهر یونان بوده که علم و دانش را احتمالا از حضرت داوود (ع) آموخته و از زُهاد و عابدان عصر خویش بوده و به آخرت و معاد اعتقاد داشت. و آرائی مانند ترکب عالم از عناصر اصلی چهارگانه بسیط، انحصار بسائط در عناصر چهارگانه، کمون برخی اشیاء در اشیاء دیگر، و ابطال کون و فساد از نظرات مهم اوست.

بحث وجود اساسی ترین مسئله در تاریخ طولانی فلسفه بوده و ذهن متفکران را به خود مشغول داشته است. افلاطون و ابن سینا در مقام بزرگ ترین فلاسفه درباب وجود دیدگاه های بدیعی داشته اند که در این نوشتار بر آنیم تا با روش و نگاهی تحلیلی به مبانی این دو فیلسوف بدانها پرداخته و با یکدیگر مقایسه کنیم تا نشان دهیم که این دو دیدگاه درباب وجود چه تفاوتهایی دارد و این اختلاف چه تأثیری بر نگاه ما به موجودات دارد. افلاطون با دغدغۀ معرفت شناختی به ایده ها می رسد و آن را پایه و اساس تفکر خویش قرار داده و با توجه به آن وجود را به موجودات خاصی اطلاق می کند سپس در ادامه آن را باتوجه به لوازم نظریۀ ایده همانند ارتباط ایده ها با یکدیگر، وجودِ ایده های برتر و نسبت آنها با یکدیگر، ارتباط ایده ها با خیر و همچنین نسبت ایده ها با محسوسات، به محسوسات و خیر یا نیک نیز اطلاق می کند اما در طرف دیگر ابن سینا وجود را عام ترینِ امور دانسته و بر همۀ موجودات اطلاق می کند، وجودی که باتوجه به تمایزش از ماهیت، به واجب و ممکن تقسیم شده و عارض بر ماهیت می گردد ممکنات را که همان ماسوا هستند را زوج ترکیبی کرده و نیازمند واجب می کند و بدین ترتیب ارتباط خدا و موجودات دیگر را نسق می بخشد.

یکی از مسائل فلسفی که وارد فلسفه اسلام شده است و معرکه آراء میان فلاسفه اسلامی واقع شده است. مسأله اتحاد عاقل و معقول است ابن سینا از چهره های بارز مخالفین اتحاد عاقل و معقول هستند و مرحوم فارابی و صدرالمتألهین از چهره های برجسته و مدافع این اتحاد می باشند، مرحوم آخوند نه تنها در مقام استدلال و برهانی کردن اتحاد عقل و عاقل و معقول برآمده است، بلکه اثبات می کند که جمیع صور ادراکی اعم از صور حسی یا خیالی یا عقلی، با مدرکشان متحد هستند. این مقاله سعی در مروری بر استدلال و آراء و نظریات این دو فیلسوف برجسته اسلامی دارد.

یکی از جرایم نوپدید که در حقوق کیفری و مدنی کشورها مورد بررسی و جرم انگاری قرار گرفته است پول شویی است. فقها در مواجهه با این جرم نوپدید و با استناد به عناوینی چون حرمت اکل مال به باطل، حرمت غصب، حرمت تعاون بر اثم، احکام مصلحت و.... پولشویی را حرام نمودند. برخی حقوق دانان معتقدند در ظاهر، تحریم و جرم انگاری پول شویی، با مفهوم برخی قواعد فقهی نظیر ملکیت ید و لاضرر دارای تعارض می باشد و با توجه به این تعارض های ظاهری، جرم انگاری پول شویی را مورد تشکیک قرار داده اند. در این تحقیق با مراجعه به آرا فقها در این قواعد فقهی می بینیم، نه تنها تعارضی مستقر نیست، بلکه تداخلات ظاهریِ مستقر شده با استفاده از راه هایی چون ضرورت، مصالح جامعه ی اسلامی و دفع ظن ضعیف به ظن قوی، مرتفع می گردد؛ و خللی در تحریم و یا جرم انگاری پول شویی وارد نمی شود. این تحقیق به شیوه ی کتابخانه ای با روش توصیفی گردآوری شده است.

همانگونه که روشن است یکی از عوامل مهمی که باعث تفسیر ناقص از روایات می شود عدم توجه به قرائن مخصوصا ارتکازات مربوط به موضوع محل بحث می باشد. در مورد تنجس آب قلیل به صرف ملاقات نیز همین اتفاق افتاده است. ارتکاز و بنای عقلا در مورد آلودگی آب(کم باشد یا زیاد) این است که تا وقتی که متغیر نشده می توان از آن استفاده کرد و اگر شارع مخالف این تلقی شدید بود لازم بود صریح و مکرر بیان کند. و همچنین اگر آب قلیل در این فرض نجس می شد برای مردم عصر رسول الله و اهل بیت، عسر و حرج شدیدی ایجاد می کرد که این خلاف حکمت و نیز رویه شارع در تشریع احکام است. علاوه بر این دو، روایات صریحی (14 روایت) در مجامع روایی شیعه وارد شده است مبنی بر عدم تنجس آب قلیل. حال در این مقاله در صدد این هستیم که ادله فقها را بر تنجس آب قلیل بررسی نمائیم، یعنی اجماع و روایات اهل بیت. در ادامه خواهید دید که تنها راه منطقی جمع بین ادله این است که بگوییم آب قلیل به صرف ملاقات نجس نمی شود اما بر اساس روایات اهل بیت استفاده از آن کراهت دارد.

خون یکی از نجاسات یازده گانه است که در شرع مقدس اسلام نجس بوده و استفاده ازآن نیز حرمت دارد. ضمن اینکه در گذشته برای خون نه تنها هیچگونه فایده ای متصور نمی شد بلکه موجب تنفرنیز بوده است. اما امروزه با پیشرفت دانش پزشکی و استفاده گوناگون از خون بویژه خون انسان و فرآورده های آن جایگاه ویژه حیاتی یافته است. بدون بهره برداری از خون و فرآورده های آن گردونه عظیم درمان نمی چرخد و بسیاری از جراحی ها با مشکل مواجه خواهدشد. لذا دراین مقاله درنظر است این موضوع ثابت شود که خون دارای منفعت محلله معقد بهاء است. و فواید کثیره ای دارد و حیات بشری امروزه شدیداً به آن نیازمند است و درصورت ضرورت و اضطرار میتوان ازآن استفاده و بهره برداری نمود.

این پژوهش، کوشیده است محدوده فقهی ـ حقوقی نفقة زوجه را مشخص کند. طبق اصل 167 قانون اساسی در مواردی که قانون درباره حکم مسئله‌ای اجمال یا سکوت کرده باشد باید حکم مسئله مورد نظر از منابع فقهی و نظر فقها استخراج شود. در ماده 1107 قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران موارد نفقه زوجه به نحو تمثیلی شمرده شده است، اما درباره تعیین محدوده هزینه‌های تحصیلی و درمانی وی، صراحت یا حتی بیان ضمنی وجود ندارد. در این راستا با بررسی نظریات فقهی در خصوص نفقة زوجه، این نکته را اثبات می‌کنیم که نفقه افزون بر مواردی هم‌چون خوراک، پوشاک و مسکن، مواردی مانند هزینه‌های تحصیلی و درمانی زوجه را نیز در بر می‌گیرد. البته در این زمینه اختلاف نظرهایی وجود دارد ولی طبق روال متعارف و معمول، نظر مشهور ارجح است. از این‌رو با توجه به شرایطی که ضمن پژوهش مطرح می‌گردد هزینه‌های یاد شده به‌طور مشروط جزو نفقه زوجه محسوب می‌شوند نه به‌طور مطلق، بر خلاف سایر موارد متعارف در نفقه.