جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خوانش ساختارگرایانه از متون ادبی یکی از راه های تحلیل متن از قرن بیستم تا به امروز است، بنیانگذار اصلی این مکتب را باید «بارت» دانست، او مدلی مبتنی بر پنج رمزگان را برای تحلیل متن ارائه داده است که به کمک آنها می توان به تحلیل ساختارگرایانه از بسیاری از متون ادبی دست یافت. پژوهش حاضر که با روش توصیفی - تحلیلی نگاشته شده است، با انتخاب داستان کوتاه «ابلیس ینتصر» توفیق حکیم سعی کرده است تا خوانشی ساختارگرایانه از آن ارائه دهد؛ مهمترین یافته های این پژوهش بیانگر آن است که مدل رمزگان «بارت» به خوبی می تواند بدون نیاز به عوامل پیرامتنی چون ایدئولوژی مولف، تاثیرات جامعه، و تنها با تکیه بر خود متن، معانی آن را روشن و مشخص گرداند، لذا سعی شده است تا رمزگان یا کدهای معنایی داستان مذکور، استخراج و مورد بررسی قرار گیرد.

گفتمان انتقادی، سیری تکوینی از تحلیل گفتمان در مطالعات زبان شناختی است که از حد توصیف صرف داده های زبانی فراتر می رود و فرآیندهای موثر بر شکل گیری گفتمان را کانون توجه خود قرار می دهد. در تحلیل گفتمان انتقادی به دو رویکرد اجتماعی و زبان شناختی اشاره می شود. در رویکرد اجتماعی به گفتمان، بافت موقعیتی و در رویکرد زبانشناختی، بافت متنی تشریح می گردد. سحر خلیفه از نویسندگان زبردست عرصه رمان نویسی پایداری ادبیات عرب محسوب می شود که گفتمان ادبی را برای بیان دردها و مشکلات ملت فلسطین به کار می برد. بافت موقعیتی رمان به دهه هشتاد برمی گردد. عاطفه صادق و فکر و اندیشه پایداری جزء بافت درونی رمان و تناص (بینامتنی)، تصویر هنری و تکرار و صحنه پردازی جزء بافت بیرونی رمان محسوب می شود. و زبان هم یک عنصر مهم در گفتمان ادبی وی بشمار می آید. او دیدی فمنیستی و طبیعت گرایی را در رمانش به همگان القاء می کند. این مقاله بر اساس روش توصیفی - تحلیلی به بررسی تحلیل گفتمان انتقادی رمان «الصبار» سحر خلیفه و بر اساس الگوی تحلیلی فیرکلاف می پردازد.

مقاله حاضر تلاش دارد تا به بحث پیرامون شاعرانی بپردازد که با سروده های خود درباره وحدت اسلامی سعی نموده اند تا به تحکیم آن در میان مسلمانان مبادرت ورزند.

شاعر متعهد فلسطینی، محمود درویش از پیشگامان شعر مقاومت فلسطین است که شعرش را یکسره وقف آرمان فلسطین نموده و به شرح دردها و آرزوهای هموطنان خویش پرداخته است، اوضاع تاسف بار آوارگان فلسطینی در اردوگاه ها و کشورهای عربی یکی از مضامین اصلی شعر او به شمار می رود که بخش وسیعی از دفترهای شعری شاعر را به خود اختصاص داده است. اشعار درویش در یک نگاه کلی آیینه ای تمام نما از احساسات مردم آواره و ستمدیده ای است که تمام حقوق انسانیشان پایمال شده و اینک او در مقام یک شاعر در پیشگاه افکار و وجدان عمومی بشر از این درد سخن می گوید. درویش برای رساندن فریاد مظلومیت ملت آواره فلسطین به گوش مخاطبان تلاش نموده از تمام ظرفیت های شعر عربی، به ویژه میراث بهره گیرد. او عاشق وطن و دردمند از آه و ناله ستمدیدگان و آوارگان فلسطینی است، اما شخصیتی سوداوی مزاج و متشائم نیست و رنج و اندوه تنها بر صلابت و پایداری و مبارزه طلبی او افزوده است. با توجه به اینکه شعر درویش پژواک دردها و آرزوهای مردم زمانه خویش و نبض تپنده ادبیات مقاومت فلسطین است، در این مقاله سعی بر آن است تا بر مبنای روش توصیفی - تحلیلی، بازتاب رنج و اندوه آوارگان فلسطینی در شعر وی مورد بررسی قرار گیرد.

نشانه شناسی علمی است که به بررسی نشانه های زبانی می پردازد، این نشانه ها در حقیقت ترکیبی از دو بخش صوت آوایی (دال) و معنا (مدلول) می باشد، سطح نخستین، جانب بیرونی زبان را شکل می دهد و سطح دیگر، القاگر معنا و اندیشه ای است که زبان در بر دارد. جستار حاضر می کوشد تا سروده (کلمات سبارتاکوس الاخیره) امل دنقل شاعر معاصر مصر (1940-1983) را بر اساس اصول نشانه شناسی در دو محور افقی و عمودی نقد و تحلیل نماید.چنین استنباط می شود که شاعر از رهگذر نقاب شخصیت اسپارتاکوس، انسان هایی را که زیر یوغ ستمگران مورد ظلم واقع شده اند به شورش و انقلاب و پایداری فرا می خواند. دیگر اینکه تضادی در تمام بخش های سروده جریان دارد، تناقضی بین آنچه که به تصویر می کشد و آنچه که در واقعیت مشاهده می نماید. گذشته از آن، متن شعری یاد شده از نظرگاه نشانه شناسی سرشار از دلالت ها و معانی گوناگونی است که می توان خوانش ها و تاویل های متعددی برای آن ارائه داد.

این مقاله سعی دارد تا بر اساس نظریه «سوزان فرگسن» در خصوص ویژگی های ادبیات داستانی امپرسیونیستی، یکی از موفق ترین رمان های غسان کنفانی، نویسنده نامدار فلسطین، را به نام «ما تبقی لکم» در ترازوی نقد، بررسی و تحلیل قرار دهد و جنبه های امپرسیونیسنی آن را برجسته کند. بنابراین در ابتدا مقدمه ای در خصوص مکتب امپرسیونیسم و تبلور آن در ادبیات داستانی بر اساس نظریه سوزان فرگسن بیان می شود و در قسمت دوم با کاربست جنبه های امپرسیونیسم در رمان مورد بحث و بر اساس روش نقدی توصیفی-تحلیلی اثبات خواهد کرد که رمان ماتبقی لکم در ادبیات عربی نمونه موفقی است از ادبیات داستانی موسوم به امپرسیونیسم که توانسته است بر اساس مدل سوزان فرگسن و با کاربست ویژگی هایی امپرسیونیستی مانند: پیرنگ حذفی، پیرنگ استعاری، گسستگی زمان و نامتوالی بودن روایت داستان، درست مانند یک نقاش امپرسیونیسم، برداشت های آنی و لحظه ای شخصیت های داستان یا نویسنده از واقعیت را به تصویر کشد.

از گریزگاه های ادبا در بیان دیدگاه های سیاسی، اجتماعی و اخلاقی، خلق داستان هایی با شخصیت های حیوانی است که هر کدام از آن حیوانات نماینده و نماد قشر خاصی از جامعه و دارای خصوصیات اخلاقی و رفتاری هستند که به شاعر در شخصیت پردازی داستان ها و رسیدن به اهدافش کمک می کنند. این داستان ها که در ادبیات فارسی افسانه تمثیلی نامیده می شود، در اشعار احمد مطر شاعر منتقد معاصر جهان عرب حضور گسترده ای دارد و شاعر توانسته است با کمک این داستان ها و با هنرمندی خاصی مفاهیم سیاسی و اجتماعی خود را به مردم جامعه انتقال دهد و در آگاهی مردم نقش بسزایی داشته باشد. این پژوهش با بررسی و تحلیل داستان ها و کارکردهای هرکدام به تاویل نمادها و شخصیت ها و کارکردهای سیاسی و اجتماعی آنها می پردازد و سپس به جنبه های هنری هر روایت و شیوه های متعدد آن اشاره می کند و نشان می دهد که شاعر با این شیوه شخصیت پردازی، سطح فکری، احساسات و نگرش های شخصیت های اصلی را به خوبی نشان داده است. در شیوه روایت، از آنجایی که داستان ها بسیار موجز و کوتاه هستند بیشتر از شیوه روایت مستقیم (توصیف) استفاده می کند و گفتگو نیز در حقیقت مانندی داستان ها جایگاه ویژه ای دارد. از لحاظ هنری شاعر در این داستان ها از انواع هنجارگریزی، ناسازواری، آشنایی زدایی و ... استفاده کرده و از شیوه های مختلف شخصیت پردازی سود جسته است.

احمد شوقی (1868-1932م) ملقب به امیرالشعرا، از برجسته ترین شاعران پیشگام در ادبیات معاصر عربی است که آثار شاعرانه عظیمی از خود به یادگار گذاشته است. وی در شعر خود توجه و اهتمام زیادی به مسائل ملی، میهنی، اصلاح و تمجید اسلام دارد. شاعر در این زمینه دست به تجدید و نوگرایی زده و قصه شعری به زبان جانوران مختلف از جمله پرندگان یا همان فابل را سروده است. او با پرداختن به این فن شعری، تصویری زنده را از پرنده ای معین به عنوان رمز و نماد زندگی مردم ارائه می دهد تا معانی تربیتی، اجتماعی و سیاسی را در جامعه خویش گسترش دهد. در این مقاله بعد از طرح مباحث مقدماتی، پرندگانی که بیشترین کاربرد را در قصه های شعری شوقی دارند یعنی کبوتر، کلاغ و خروس از جنبه نمادین مورد بررسی واقع شده است. آنگاه قصه های مربوط به هر پرنده به منظور شناسایی مسائل تربیتی، اجتماعی و سیاسی تجزیه و تحلیل شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که شوقی، پرندگان مورد بحث را در نمادهای متعددی به کار برده است که اغلب با نماد های مختلف این پرندگان در فرهنگ و ادبیات منطبق است. از سوی دیگر، تربیت کودکان، خردورزی، نکوهش خیانت، نیکوکاری، بی توجهی به ادعاهای اصلاح طلبانه استعمارگران، بیداری ملی، استقلال و آزادی از جمله مسائل تربیتی، اجتماعی و سیاسی مورد توجه احمد شوقی از طریق داستان پرندگان است.

زکریا تامر از نویسندگان برجسته ادبیات داستانی در سوریه به شمار می رود. درون مایه اصلی بیشتر داستان های او، چالس میان فقر و غنا، زشتی و زیبایی و فاصله بسیار بین آرزوهای انسان با واقعیت های زندگی روزمره است. او قالب «داستان کوتاه» را برای بیان و القای اندیشه های خویش برگزیده است. در این مقاله، با روش تحلیلی، توصیفی و با توجه به مولفه های رئالیسم جادوئی، برخی از داستان های مجموعه «دمشق الحرائق» تامر، تحلیل و بررسی شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که تامر در داستان های کوتاه خود، از شیوه داستان نویسی «رئالیسم جادویی» در بیان دغدغه های انسانی، اجتماعی خود، به خوبی بهره برده. او تلفیقی از واقعیت، تخیل و رویا را به شکلی هنری درهم تنیده است. وی رویدادهای غیر ممکن را به شکلی معجزه وار و در روایتی شبه رئالیستی به گونه ای در کنار هم چیده که مخاطب را حیران می کند. علاوه بر آن، توصیف ساده و توام با دقت و بیان جزئیات، از ویژگی های بارز داستان های کوتاه اوست که خواننده را شیفته خود می نماید.

نقد ساختاری به معنای امروزی آن، در حدود دهه 1960، به منظور به کار بستن روش ها و دریافت های سوسور در عرصه ادبیات شکوفا شد که این شیوه جدید در بررسی، علم ادبی جدید را به نام روایت شناسی پدید آورد. در روایت شناسی، شخصیت جزئی از ساختار کلی متن داستان به شمار می آید که ساده ترین نقش آن نقش کنشگریست. گریماس بر اساس همین کنش های شخصیت های داستانی، مدلی را در بررسی شخصیت طراحی کرده است که از سه الگوی دو تایی: کنش گزار کنش پذیر، کنشگر هدف، کنش یار ضد کنشگر تشکیل شده است. او معتقد است الگوی کنشی او برای تمامی روایت ها قابل انطباق است. در این مقاله با هدف ارزیابی کارآیی و قابلیت الگوی کنشی گریماس در قابل انطباق بودن بر تمامی روایت ها سعی شده است تا با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، شخصیت های رمان «بیروت 75» اثر غاده السمان بر اساس الگوی کنشی گریماس بررسی و تحلیل شود. نتائج به دست آمده بر موفق بودن این الگو در بررسی شخصیت های بیروت 75 اذعان داشته به این ترتیب که در جفت اول، کنشگرها در این داستان 5 طرحی عبارتند از فرح، یاسمینه، ابومصطفی، ابوالملا، طعان و هدف، ثروت، آزادی و شهرت است. در جفت دوم، کنش یار و ضد کنشگر، اشخاص و صفات مثبت و منفی است که آن ها را در رسیدن به اهداف یاری می رساند یا آن ها را از رسیدن به هدفشان بازمی دارد، البته در جفت سوم داستان، کنش گزارها همان کنشگر های داستان بوده و کنش پذیرها یا همان بهره ور نهایی در آن ها وجود ندارد.