جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

احمد شوقی (1868-1932م) ملقب به امیرالشعرا، از برجسته ترین شاعران پیشگام در ادبیات معاصر عربی است که آثار شاعرانه عظیمی از خود به یادگار گذاشته است. وی در شعر خود توجه و اهتمام زیادی به مسائل ملی، میهنی، اصلاح و تمجید اسلام دارد. شاعر در این زمینه دست به تجدید و نوگرایی زده و قصه شعری به زبان جانوران مختلف از جمله پرندگان یا همان فابل را سروده است. او با پرداختن به این فن شعری، تصویری زنده را از پرنده ای معین به عنوان رمز و نماد زندگی مردم ارائه می دهد تا معانی تربیتی، اجتماعی و سیاسی را در جامعه خویش گسترش دهد. در این مقاله بعد از طرح مباحث مقدماتی، پرندگانی که بیشترین کاربرد را در قصه های شعری شوقی دارند یعنی کبوتر، کلاغ و خروس از جنبه نمادین مورد بررسی واقع شده است. آنگاه قصه های مربوط به هر پرنده به منظور شناسایی مسائل تربیتی، اجتماعی و سیاسی تجزیه و تحلیل شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که شوقی، پرندگان مورد بحث را در نمادهای متعددی به کار برده است که اغلب با نماد های مختلف این پرندگان در فرهنگ و ادبیات منطبق است. از سوی دیگر، تربیت کودکان، خردورزی، نکوهش خیانت، نیکوکاری، بی توجهی به ادعاهای اصلاح طلبانه استعمارگران، بیداری ملی، استقلال و آزادی از جمله مسائل تربیتی، اجتماعی و سیاسی مورد توجه احمد شوقی از طریق داستان پرندگان است.

اهتم الشعراء المعاصرون کأسلافهم بموضوع الشهادة و الشهید اهتماما بالغا و طبعا بعد اندلاع الحروب فی البلاد العربیة و القیام بالثورات و تضحیات الأبطال المسلمین، حیث إن عددا غفیرا من الشعراء، یشارکونهم کل یوم فی هذه الثورات و التضحیات بکل ما یمکنهم علی التعبیر عن هذه المکانة، من التصویر و الرمز و الاستلهام و الحوار و غیره و عن طریق إذکاء نار الکفاح المتأججة فی صدور الثوار و إثارة نخوة الرجولة فی القلوب، للثأر و الانتصاف من الظلم و الطغیان و تخلید سیرهم و بطولاتهم و سردها للأحیاء الباقین، لتکون قوة حرکیة فاعلة تفعل فعلها فیهم.و بهذا کل یوم، تشیع رائحة انسانیة للشهادة من شعر هؤلاء الشعراء الذین عالج کل منهم هذا الموضوع من زاویة خاصة، راسما من الشهداء لوحات و مشاهد شعریة رائعة، محتضنة حکایاتهم، زاخرة بالمعانی و المضامین القیمة، متنوعة فی الأسالیب و القوالب، فإذا الشهید فیها، نجم ساطع أو مصلح ملهم أو رمز للثبات فی الأمور الوطنیة الخطیرة أو حی لاینبغی رثاءه أو....

قد استخدم بعض الشعراء المعاصرین الأساطیر عامة، وتموز الأسطورة البابلیة خاصة فی قصائدهم تعبیرا عن الانتعاش والحیاة بحیث سموا بالشعراء التموزیین. و فی صدر هذه القائمة، بدر شاکر السیاب الشاعر العراقی المعاصر الذی استخدم الأساطیر رموزا فی أشعاره بصورة لم یستخدمها شاعر آخر. یشیر بدر بعض الأحیان إلی الرموز مباشرة، وحینا آخر یرمز إلی بعض خصائصها کمقدمة للولوج إلی صلب الموضوع، ثم یذکر اسمها بصراحة و وضوح. وأما الشیء الذی یجب أن لاننساه أبدا فهو أن السیاب کان ناشطا سیاسیا یحاول لأجل الثورة وکان قلمه سلاحه فکان یختار أساطیر تساعده علی بیان أفکاره وآرائه لمواصلة الکفاح السیاسی. وکانت أسطورة تموز من الأساطیر التی تذکره دائما الثورة وتطور الأوضاع السیاسیة وتوحی إلیه الفناء لطلوع أیام بیضاء.

یمثل اللون ملمحا جمالیا فی الشعر و یعد عنصرا مهما من عناصر البناء الفنی، بما یحمل من دلالات ذات علاقة مباشرة بالرؤیة الفنیة، ففی معظم الأحیان لایرد اللون فیما وصف له، بل یکشف عن إحساس الشاعر، فهو مبعث للحیویة والنشاط والراحة والاطمئنان، و رمز للمشاعر المختلفة من حزن و سرور.اللون من أهم ظواهر الطبیعة وأجملها، ومن أهم العناصر التی تشکل الصورة الفنیة، لما یشتمل علیه من الدلالات الفنیة والنفسیة والاجتماعیة والرمزیة. لذلک ینبغی دراسة اللون فی الشعر من خلال ربطه بسیاق النص الشعری، فالسیاق الشعری هو الذی یحدد وظیفته و فاعلیته.یتناول هذا البحث دراسة الألوان ودلالاتها فی شعر الشاعر العراقی یحیی السماوی دراسة دلالیة أسلوبیة، و یهدف إلی إحصاء الظواهر اللونیة فی شعره و إبرازها، و قد اعتمد البحث منهج التحلیل والوصف والإحصاء فی تناول الألفاظ اللونیة. فالسماوی من الشعراء المعاصرین الذین قاموا بتوظیف الألوان الرمزیة علی مستوی وسیع. و تشیر نتائج هذا البحث إلی أن الشاعر اعتمد فی استخدامه للون علی ألوان بعینها، و هی علی الترتیب حسب قوة ظهورها لدیه: الأخضر والأبیض والأسود والأحمر والأصفر والأزرق.

أدب کل شعب مرآة لظروف ذاک الشعب السیاسیة والاجتماعیة، وبما أن هذه الظروف فی إیران والعراق فی العصر الحاضر کانت متشابهة إلی حد ما، فالأفکار والمضامین الأدبیة فی هذین الأدبین جاءت متشابهة بعضها ببعض. «نیما یوشیج» و «بدر شاکر السیاب» کرائدی الشعر الحر فی إیران والعراق یعدان من الشعراء الذین تهمهم مشاکل مجتمعهم ویتناولونها فی أشعارهم تناولا أقرب إلی الواقع.