جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاریخ پر فراز و نشیب سینمای ایران با «جنسیت» و «مناسبات جنسیتی» گره خورده است. تغییراتی که سینمای ایران در عرصه جنسیت تجربه کرده یکی از پدیده های مهمی است که نشان از رشد و تحول اجتماعی دارد. مناسبات جنسیتی تنیده شده در فضای دراماتیک فیلمهای سینمای ایران صورت هایی را سامان داده است که در بستر تحولات اجتماعی بار سنت و مدرنیته را به دوش می کشند. در این تحقیق با استفاده از نظریه فمینیسم لیبرال و به بهره گیری از تکنیک تحلیل محتوا، قرابت فمینیسم و مدرنیته در سینمای ایران مورد بررسی قرار گرفته است. افزون بر این، وضعیت مدرنیته در جامعه ایران از طریق کاوش در بازنمایی مناسبات جنسیتی در فیلمهای سینمایی پس از انقلاب اسلامی دنبال شده است.

کودک از طریق مطالعه کتابهای داستانی دامنه لغات خود را گسترش می دهد و روابط اجتماعی را فرا می گیرد. بنابراین نحوه معرفی نقشهای زن و مرد در این کتابها از اهمیت خاصی برخوردار است، چرا که کودک از طریق مطالعه این کتب می آموزد که چه اعمالی مردانه و چه اعمالی زنانه هستند و چگونه باید نقش خود را به عنوان یک زن یا مرد در جامعه ایفا کند. پژوهش حاضر سعی دارد روشن سازد نویسندگان کتابهای کودکان چه الگوهایی از نقش های زنان و مردان در جامعه فعلی ارائه می دهند و به علاوه در پی آنست که این نحوه معرفی و تاثیراتی را که بر زندگی آینده کودکان دارد را تحلیل کند. هدف اصلی تدوین این مقاله، شناسایی نقشهای زنان در کتابهای داستانی کودکان است. به این سبب سعی شده با توجه به تئوری پارسونز در زمینه نقش های چهارگانه، نقش زن در کتابهای داستانی کودکان (فولکوریک و معاصر ایرانی) بررسی شود. برای گردآوری داده های این تحقیق از دو شیوه اسنادی- کتابخانه ای و تحلیل محتوا استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که گرچه آمارهای شغلی نشان می دهد که نقش های زنان در جامعه فعلی محدود به نقشهای خانگی نیست و برخی از زنان دارای نقشهای اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی هم هستند، اما در کتابهای داستانی کودکان، زنان غالبا در نقشهای عادی اجتماعی از نوع کلیشه ای و سنتی ظاهر می شوند. ویژگیهای شخصیتی این نقشها عبارتند از: مادری، کدبانوگری، معلمی، پرستاری و ...

مقاله حاضر نقش زن و حضور او را در کتاب پهلوی ارداویراف نامه بررسی کرده است. کتاب مزبور از کتب زردشتیان است که اگر چه در زمان های متاخر نوشته شده است اما اساس باورهای مطرح شده در آن بی شک به دوران ساسانی باز می گردد و با تدقیق در موضوعات آن می توان به آموزه های دینی آن عصر آشنایی یافت و از آنجا که کتاب فصولی مستقیما در باب زنان و وضعیت گناهان ایشان در دنیای پس از مرگ و شیوه برخورد با آنان دارد، بررسی کتاب از این منظر، غوری است در مسائل زنان در عصر ساسانی.ارداویراف در سفری که به دنیای پس از مرگ دارد با انبوه زنان و مردانی روبرو می شود که به دلایل مختلف به بهشت و یا دوزخ فرستاده شده اند. مقاله با بررسی وضعیت تک تک زنان و گناهان آنان، ضمن تذکر به اهمیت زنان در عصر ساسانی به این نتیجه می رسد که گناهان و پادافره زنان غالبا مبتنی بر جنسیت آنان بوده است و بر خلاف مردان که مشاغل و رفتارهایشان ایشان را مستوجب بهشت یا دوزخ می کند،‌ زنان با دیدی جنسیتی، تنها در موضع زن و غالبا از دید مردان و وظایفی که مردان اجتماع بر دوش آنان نهاده اند به بهشت یا دوزخ فرستاده می شوند.گناهان زنان در ارداویرافنامه: روسپی گری، خیانت به زندگی زناشویی، عدم پرهیز در دوره دشتان (عادت ماهانه)، جادوگری، نافرمانی در شیر دادن به فرزند، سقط جنین، زبان درازی با شوهر و عدول از خویدوده (ازدواج با نزدیکان) در مقاله حاضر مورد بحث قرار گرفته است.

موضوع این مقاله، حضور زن در جامعه اسلامی است. زن در سه حوزه علمی،‌ اجتماعی و اقتصادی مورد بحث قرار گرفته و رابطه بین نگاه حاکمیت اسلامی بر مبنای عمل به سیره نبوی و علوی و حضور اجتماعی زن و بر عکس فاصله حاکمان از سیره مورد توجه این مقاله بوده است. نویسنده سعی داشته که بین آنچه در میراث و تمدن اسلامی که حاصل عملکرد حاکمان است،‌ با آنچه اصل اسلام و بر مبنای عمل به سیره نبوی و علوی است،‌ فرق نهد. در نتیجه، حاصل پژوهش مبین عدم منع برای حضور اجتماعی زنان است و با استناد به سیره، می توان گفت،‌ حضور زن در جامعه اسلامی مورد تایید و تاکید بوده است.

مقاله حاضر تلاشی است در جهت نقد و تحلیل کتاب زنان پرده نشین و نخبگان جوشن پوش فاطمه مرنیسی. نویسنده کتاب با تکیه بر دو منبع تاریخی؛ تاریخ طبری و سیره ابن هشام تحلیل های خود را ارایه کرده است. محدودیت منابع مورد استفاده نویسنده و عدم اتقان علمی آنها، همچنین عدم رعایت شاخصه های پژوهش در تحلیل و نقد مطالب، کتاب حاضر را از جهات بی شماری قابل تامل ساخته است. اما لغزش نویسنده در چند جا نمود بیشتری دارد که می توان به موارد زیر اشاره کرد: استباط اشتباه از آیه 53 سوره احزاب، روش نادرست نویسنده در نقد احادیث مذمت زنان و سرانجام ترسیم چهره ای نادرست از پیامبر اسلام (ص).

سینما به عنوان یکی از ابزارهای مهم اجتماعی سازی در دنیای مدرن، با بازنمایی الگوها و هنجارهای جنسیتی حاکم بر زندگی اجتماعی در قالب اجراهای نمایش گونه، عملا نقش برسازنده و باز تولید کننده  این هنجارها را در زندگی اجتماعی امروزی بر عهده دارد. همچنین سینما به خاطر امکانات ویژه اش برای نمایش مناسبات مربوط به جنسیت، حوزه ای مطلوب برای مطالعات جنسیتی فراهم می کند. در این مطالعه، هدف اصلی بررسی تصویری است که سینمای پس از انقلاب از روابط جنسیتی به مخاطبان ارایه می دهد. پرسش اصلی پژوهش این است که نابرابری های جنسیتی چگونه در کنش متقابل بازیگران زن و مرد در فیلم های سینمایی پس از انقلاب بر ساخته می شود. چارچوب نظری این مقاله، بر اساس رویکرد نظری و الگوهای تحلیلی جامعه شناس بزرگ و صاحب سبک، ایروینگ گافمن درباره نمایش جنسیت در رسانه های بصری شکل گرفته است.مقاله حاضر ضمن معرفی اندیشه های بدیع و نبوغ آمیز گافمن درباره جنسیت و نمایش های جنسیتی می کوشد با استفاده از روش تحلیل محتوا، مفاهیم و الگوهای تحلیل بصری گافمن را در تحلیل تصاویر سینمایی به کار بگیرد. یافته های پژوهش ضمن تایید وجود معنادار نمایش های جنسیتی مناسکی شده در فیلم های سینمایی پس از انقلاب در قالب الگوهای تحلیل بصری مطرح شده توسط گافمن، بیانگر بر ساخت و باز تولید الگوها و هنجارهای جنسیتی سنتی در سینمای ایران هستند. فیلم های سینمایی ایرانی با بازنمایی تصویری فرامناسکی  شده از نابرابری های جنسیتی در جامعه، در جهت برساخت و باز تولید این نابرابری ها گام بر می دارند. آنها از طریق مناسکی کردن فرمانبری و کم ارزش جلوه دادن زنان نسبت به مردان، برتری یک جنس بر جنس دیگر را به نمایش می گذارند و ارزش ها و هنجارهای جنسیتی سنتی را تایید و تثبیت می کنند و این همه غالبا از طریق اجرای مناسک فرودستی و فرادستی در کنش متقابل بازیگران زن و مرد در فیلم ها رخ می دهد.

بهبود موقعیت زنان شرطی لازم برای توسعه پایدار می باشد. جهت نیل به چنین توسعه ای، تلاش زیادی، چه در سطح ملی و چه در سطح بین المللی، برای توانمندسازی زنان انجام گرفته است. بر اثر تحولات و تغییرات اقتصادی و اجتماعی، موقعیت زنان در ایران در دهه های اخیر بهبود قابل توجه ای را نشان می دهد. اگر چه این بهبود، همچنین، برای مردان نیز صادق است، شدت و قدرت بیشتر آن برای زنان (در بعضی از بخش های زندگی آن ها)، به کمتر شدن شکاف جنسیتی در وضعیت اقتصادی و اجتماعی بین مردان و زنان منجر شده است. این مقاله بر آن است تا با استفاده از داده های سر شماری (از سال 1345) و سایر منابع (طرح آمارگیری از ویژگی های اقتصادی و اجتماعی خانوارها در ایران که توسط مرکز آمار ایران در سال 1380 انجام شده است) بهبود موقعیت زنان را در مقایسه با مردان مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. یافته ها بهبود بیشتر موقعیت زنان در زمینه های آموزش، بهداشت و تصمیم گیری در خانواده را نشان می دهند. با این حال موقعیت زنان بر حسب مشارکت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در جامعه تغییر چندانی را به دنبال نداشته است. تلاش در جهت افزایش عدالت جنسیتی در خانواده ها، سیاست های جمعیتی و توسعه ای دولت جهت افزایش توانمندی زنان، تاکید ویژه دین اسلام بر رعایت حقوق زنان و عدالت جنسیتی، و انگیزه قوی زنان برای بهبود موقعیت، خود از مهم ترین عوامل تبیین کننده بهبود موقعیت زنان می باشند. ماهیت نامتجانس این توانمندسازی می تواند عواقب متعددی را به همراه داشته و راهکارهای متفاوتی را مطالبه کند. زنان توانمند از طریق افزایش مهارت ها، تخصص ها و ایده های نو، در طلب مشارکت بیشتر اقتصادی و اجتماعی خواهند بود. با توجه به مشارکت کم آن ها، بسترسازی حضور چنین حجم بزرگی از جمعیت نیازمند تغییرات ساختاری در شرایط  اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه است. توانمندی بیشتر زنان، در عوض، این بسترسازی را تقویت خواهد کرد. این تعامل به سطوح بالاتری از برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان، با توجه به اهداف توسعه هزاره، منجر خواهد شد.

الگوهای ازدواج در بین کشورها و حتی در درون یک کشور در میان گروه های قومی گوناگون، متفاوت است. چنین نوسانی می تواند هم ناشی از عوامل قومی- فرهنگی، و هم متاثر از عوامل اقصادی- اجتماعی باشد. مقاله حاضر با استفاده از داده های طرح ملی "بررسی ویژگی های اقتصادی اجتماعی خانوار 1380" به بررسی الگوهای ازدواج در میان گروه های قومی در ایران پرداخته و تاثیر مستقل قومیت بر این الگوها را بررسی می نماید. یافته ها نشان دهنده الگوهای متمایز ازدواج در میان گروه های قومی در ایران است. نتایج تحلیل چند متغیره نیز بیانگر این است که بعد از کنترل مشصه های اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی، تفاوتهای قومی در الگوهای ازدواج باقی می ماند و به عبارتی قومیت نقش مستقلی در تبیین الگوهای ازدواج در ایران است. هرچند هنجارها و ارزش های قومی فرهنگی در ورای نوسازی اقتصادی اجتماعی اثر خود را اعمال نموده و به تفاوت در الگوهای ازدواج منجر شده است، با اینحال عوامل اقتصادی اجتماعی نیز در تعدیل و کاهش اثر قومیت نقش داشته است. مطالعات جمعیت شناسی- مردم شناسانه با بکارگیری روش های کیفی می تواند شناخت عمیق تری نسبت به تاثیر هنجارها، ارزشها و اعمال قومی بر الگوهای ازدواج و خانواده در ایران ارایه نماید.