جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در اغلب ادبیات موجود حضور زنان در دانشگاه ها با مقوله تربیت نیروی انسانی و مساله اشتغال مرتبط می شود و در تبیین این موضوع از نظریات اقتصاددانان درباب سرمایه انسانی یاری گرفته می شود. اما این مقاله بر ابعادی دیگر از این پدیده دست می گذارد و به ارزیابی انگیزه های اجتماعی و فرهنگی ورود دختران به دانشگاه می پردازد. پرسش اصلی این است که ورود زنان به دانشگاه را در شرایط بیکاری گسترده دانش آموختگان دانشگاهی با توجه به چه عوامل غیراقتصادی می توان توضیح داد و در این میان تقاضای اجتماعی، چه تاثیری را در جذب زنان به دانشگاه ها دارد. آیا این تقاضای اجتماعی به معنای خروج از عرصه خصوصی (خانواده) برای ورود به عرصه عمومی می باشد و یا زنان در دریافت های خود این دو مقوله را با یکدیگر پیوند می دهند؟ این مقاله با استناد به برخی زمینه های مفهومی و پاره ای مطالعات تجربی مجموعه ای از فرضیات تحلیلی را برای آزمون در پژوهشی روشمندتر ارایه می دهد. بر اساس این پنداشته ها تمایل دختران به ادامه تحصیل علاوه بر انتظارات فردی دارای معانی فرهنگی و اجتماعی بوده و از تعلق آنان به خانواده پیشین و تمایل شان برای مشارکت نمادین در ساختن خانواده آینده تاثیر می پذیرد.

سیاست گذاری فرهنگی در حوزه زنان، یکی از مباحث مبتلابه جامعه ایران در حوزه فرهنگ است. تحت تاثیر آموزه هایی که پیامبر اسلام (ص)، در جزیره العرب رواج داد، وضعیت زنان، به سرعت تغییر یافت و جایگاه فرهنگی- اجتماعی متفاوتی یافتند. در این مقاله، با اتکا به منطق گفتمان، تلاش می کنیم تا نظم اجتماعی در جزیره العرب را با اتکا به نظم گفتمانی آن (با شناسایی گفتمان جاهلیت و گفتمان نبوی) مشخص نموده و نشان دهیم که پیامبر اسلام (ص) در جایگاه حکومت داری، چه گزاره های گفتمانی در حوزه زنان تولید کرده که توانسته است با اتکا به آنها، موقعیت فرهنگی- اجتماعی زنان را بهبود بخشد. برای این کار از شیوه لاکلاو و موفه در تحلیل گفتمان مبتنی بر مفهوم «مفصل بندی» استفاده می کنیم.

اکثر زنان در دنیا نیاز به حمایت بنیادی در کارکرد زندگی انسانی دارند. تفاوت های ناحیه ای در دسترسی به منافع توسعه بر اساس جنسیت در ایران وجود دارد. این پژوهش به دنبال آن است تا با توجه به تفاوت مناطق مختلف کشور به لحاظ نوع سکونت گاه جغرافیایی و تمرکزگرایی و تخصیص امکانات به مراکز استان ها و کلان شهرها و درجه توسعه انسانی، سطح توسعه یافتگی مناطق مختلف را ارزیابی نموده و سپس به مطالعه رابطه بین سطح توسعه یافتگی با شاخص فقر انسانی بر پایه میزان محرومیت افراد جامعه در سه زمینه اساسی زندگی انسانی (طول عمر، دانش و آگاهی، سطح زندگی قابل قبول) بپردازد. تا حد امکان در این ارزیابی تفاوت های جنسیتی در میزان محرومیت نیز، در نظر گرفته می شود. تئوری های مرتبط با این پژوهش عبارتند از، «رویکرد قابلیت»، «نظریه نظام جهانی» و «رویکرد توانمندسازی زنان». در این پژوهش از روش اسنادی - آماری استفاده شده است. برای تحلیل اطلاعات و روابط علی بین متغیرها از آزمون های آماری همچون ضریب همبستگی پیرسون، آزمون فرضیه دو میانگین مستقل (T-Test) و رگرسیون چندگانه استفاده شده است. یافته های پژوهش با رویکردهای مورد بررسی و پژوهش های پیشین تطابق دارد. نتایج بررسی نشان می دهد که بین سطح توسعه یافتگی با شاخص فقر انسانی و جنسیتی در هر دو سال مورد بررسی رابطه وجود دارد. شاخص های توسعه یافتگی سهم تعیین کننده ای در تغییرات و پیش بینی شاخص های فقر و محرومیت دارند. نبود نگرش های جنسیتی در برنامه ریزی به منظور بهبود شاخص های فقر نه تنها منجر به بهبود در شاخص های جنسیتی فقر نشده، بلکه منجر به افزایش شکاف ها شده است.

موضوع بررسی جایگاه زنان در علم در برخی از کشورهای جهان مورد کنکاش علمی واقع شده است، اما میزان تحقیقات علمی در این خصوص، و به ویژه تبیین جامعه شناختی جایگاه حرفه ای زنان دانشگاهی در ایران اندک بوده و در دانشگاه اصفهان پژوهشی یافت نشده است. برای کم کردن خلا تحقیقاتی در این خصوص، این پژوهش سعی کرده است تا به جستجوی پاسخ علمی برای سه سوال اساسی زیر بپردازد: 1. زنان هیات علمی دانشگاه اصفهان دارای چه ویژگی های تحصیلی - تجربی هستند؟ 2. موقعیت سازمانی آنان به لحاظ حضور در کمیته ها و شوراهای تصمیم گیری و حضور در امور اجرایی و مدیریتی چگونه است؟ 3. از دیدگاه آنها چه عواملی بر وضعیت حضورشان در موقعیت های سازمانی در دانشگاه اصفهان تاثیر گذار بوده اند؟ جامعه اصلی مورد بررسی این تحقیق کلیه زنان عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان است. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه و مصاحبه نیمه ساخت یافته استفاده گردید. برخی از یافته های مهم این پژوهش عبارتند از:زنان هیات علمی دانشگاه اصفهان تقریبا یک دهم (10.35 درصد) تعداد مردان این دانشگاه هستند.موقعیت علمی زنان هیات علمی دانشگاه اصفهان تفاوت معنی داری با موقعیت علمی مردان هیات علمی این دانشگاه ندارد، اما به لحاظ موقعیت سازمانی اختلاف بارزی بین انها وجود دارد؛ به طوری که زنان هیات علمی نسبت به مردان کمتر در پست های مدیریتی قرار گرفته و بیشتر در سطوح مدیریتی خرد و بعضا میانه دارای موقعیت شدند. از مهم ترین عوامل موثر بر موقعیت سازمانی زنان هیات علمی از دیدگاه خود انها تبعیض جنسیتی و تعارض نقشی است در حالی که مردان عضو هیات علمی عامل تعارض نقشی را موثر بر موقعیت سازمانی زنان هیات علمی دانسته اند.

در حقوق اسلام و ایران در خصوص قضاوت زنان دو دیدگاه وجود دارد: گروهی مرد بودن را از شرایط قاضی بر شمرده و معتقدند زنان نمی توانند قاضی شوند، گروه دیگر نیز معتقدند که مرد بودن از شرایط قاضی نبوده و در این خصوص تفاوتی بین زن و مرد نمی باشد و هر دو می توانند در صورت احراز شرایط قضاوت به این سمت گمارده شوند.در این نوشتار به دلیل اهمیت موضوع به ویژه با توجه به این که پذیرش هر یک از این دو دیدگاه آثار کاملا متفاوتی بر جامعه خواهد گذاشت، به بررسی دقیق دلایل و مستندات هر دو گروه می پردازیم.از مجموع مباحث و استدلالات چنین بر می آید که دلایل استنادی گروه اول آن گونه که مدعی آن هستند نمی تواند مثبت منع زنان از قضاوت باشد و می توان دلایل آنان را رد نمود، بنابراین پذیرش این دیدگاه که زنان نیز مانند مردان می توانند قاضی شوند؛ صحیح به نظر می رسد.در لوایح جدیدی که توسط قوه قضاییه تهیه شده، از جمله لایحه حمایت خانواده، بر ضرورت استفاده از قضات زن در محاکم خانواده تاکید گردیده که گامی اساسی در جهت تسهیل حضور زنان در مسند قضاوت است.