جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در اغلب ادبیات موجود حضور زنان در دانشگاه ها با مقوله تربیت نیروی انسانی و مساله اشتغال مرتبط می شود و در تبیین این موضوع از نظریات اقتصاددانان درباب سرمایه انسانی یاری گرفته می شود. اما این مقاله بر ابعادی دیگر از این پدیده دست می گذارد و به ارزیابی انگیزه های اجتماعی و فرهنگی ورود دختران به دانشگاه می پردازد. پرسش اصلی این است که ورود زنان به دانشگاه را در شرایط بیکاری گسترده دانش آموختگان دانشگاهی با توجه به چه عوامل غیراقتصادی می توان توضیح داد و در این میان تقاضای اجتماعی، چه تاثیری را در جذب زنان به دانشگاه ها دارد. آیا این تقاضای اجتماعی به معنای خروج از عرصه خصوصی (خانواده) برای ورود به عرصه عمومی می باشد و یا زنان در دریافت های خود این دو مقوله را با یکدیگر پیوند می دهند؟ این مقاله با استناد به برخی زمینه های مفهومی و پاره ای مطالعات تجربی مجموعه ای از فرضیات تحلیلی را برای آزمون در پژوهشی روشمندتر ارایه می دهد. بر اساس این پنداشته ها تمایل دختران به ادامه تحصیل علاوه بر انتظارات فردی دارای معانی فرهنگی و اجتماعی بوده و از تعلق آنان به خانواده پیشین و تمایل شان برای مشارکت نمادین در ساختن خانواده آینده تاثیر می پذیرد.

سیاست گذاری فرهنگی در حوزه زنان، یکی از مباحث مبتلابه جامعه ایران در حوزه فرهنگ است. تحت تاثیر آموزه هایی که پیامبر اسلام (ص)، در جزیره العرب رواج داد، وضعیت زنان، به سرعت تغییر یافت و جایگاه فرهنگی- اجتماعی متفاوتی یافتند. در این مقاله، با اتکا به منطق گفتمان، تلاش می کنیم تا نظم اجتماعی در جزیره العرب را با اتکا به نظم گفتمانی آن (با شناسایی گفتمان جاهلیت و گفتمان نبوی) مشخص نموده و نشان دهیم که پیامبر اسلام (ص) در جایگاه حکومت داری، چه گزاره های گفتمانی در حوزه زنان تولید کرده که توانسته است با اتکا به آنها، موقعیت فرهنگی- اجتماعی زنان را بهبود بخشد. برای این کار از شیوه لاکلاو و موفه در تحلیل گفتمان مبتنی بر مفهوم «مفصل بندی» استفاده می کنیم.

اکثر زنان در دنیا نیاز به حمایت بنیادی در کارکرد زندگی انسانی دارند. تفاوت های ناحیه ای در دسترسی به منافع توسعه بر اساس جنسیت در ایران وجود دارد. این پژوهش به دنبال آن است تا با توجه به تفاوت مناطق مختلف کشور به لحاظ نوع سکونت گاه جغرافیایی و تمرکزگرایی و تخصیص امکانات به مراکز استان ها و کلان شهرها و درجه توسعه انسانی، سطح توسعه یافتگی مناطق مختلف را ارزیابی نموده و سپس به مطالعه رابطه بین سطح توسعه یافتگی با شاخص فقر انسانی بر پایه میزان محرومیت افراد جامعه در سه زمینه اساسی زندگی انسانی (طول عمر، دانش و آگاهی، سطح زندگی قابل قبول) بپردازد. تا حد امکان در این ارزیابی تفاوت های جنسیتی در میزان محرومیت نیز، در نظر گرفته می شود. تئوری های مرتبط با این پژوهش عبارتند از، «رویکرد قابلیت»، «نظریه نظام جهانی» و «رویکرد توانمندسازی زنان». در این پژوهش از روش اسنادی - آماری استفاده شده است. برای تحلیل اطلاعات و روابط علی بین متغیرها از آزمون های آماری همچون ضریب همبستگی پیرسون، آزمون فرضیه دو میانگین مستقل (T-Test) و رگرسیون چندگانه استفاده شده است. یافته های پژوهش با رویکردهای مورد بررسی و پژوهش های پیشین تطابق دارد. نتایج بررسی نشان می دهد که بین سطح توسعه یافتگی با شاخص فقر انسانی و جنسیتی در هر دو سال مورد بررسی رابطه وجود دارد. شاخص های توسعه یافتگی سهم تعیین کننده ای در تغییرات و پیش بینی شاخص های فقر و محرومیت دارند. نبود نگرش های جنسیتی در برنامه ریزی به منظور بهبود شاخص های فقر نه تنها منجر به بهبود در شاخص های جنسیتی فقر نشده، بلکه منجر به افزایش شکاف ها شده است.

موضوع بررسی جایگاه زنان در علم در برخی از کشورهای جهان مورد کنکاش علمی واقع شده است، اما میزان تحقیقات علمی در این خصوص، و به ویژه تبیین جامعه شناختی جایگاه حرفه ای زنان دانشگاهی در ایران اندک بوده و در دانشگاه اصفهان پژوهشی یافت نشده است. برای کم کردن خلا تحقیقاتی در این خصوص، این پژوهش سعی کرده است تا به جستجوی پاسخ علمی برای سه سوال اساسی زیر بپردازد: 1. زنان هیات علمی دانشگاه اصفهان دارای چه ویژگی های تحصیلی - تجربی هستند؟ 2. موقعیت سازمانی آنان به لحاظ حضور در کمیته ها و شوراهای تصمیم گیری و حضور در امور اجرایی و مدیریتی چگونه است؟ 3. از دیدگاه آنها چه عواملی بر وضعیت حضورشان در موقعیت های سازمانی در دانشگاه اصفهان تاثیر گذار بوده اند؟ جامعه اصلی مورد بررسی این تحقیق کلیه زنان عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان است. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه و مصاحبه نیمه ساخت یافته استفاده گردید. برخی از یافته های مهم این پژوهش عبارتند از:زنان هیات علمی دانشگاه اصفهان تقریبا یک دهم (10.35 درصد) تعداد مردان این دانشگاه هستند.موقعیت علمی زنان هیات علمی دانشگاه اصفهان تفاوت معنی داری با موقعیت علمی مردان هیات علمی این دانشگاه ندارد، اما به لحاظ موقعیت سازمانی اختلاف بارزی بین انها وجود دارد؛ به طوری که زنان هیات علمی نسبت به مردان کمتر در پست های مدیریتی قرار گرفته و بیشتر در سطوح مدیریتی خرد و بعضا میانه دارای موقعیت شدند. از مهم ترین عوامل موثر بر موقعیت سازمانی زنان هیات علمی از دیدگاه خود انها تبعیض جنسیتی و تعارض نقشی است در حالی که مردان عضو هیات علمی عامل تعارض نقشی را موثر بر موقعیت سازمانی زنان هیات علمی دانسته اند.

در حقوق اسلام و ایران در خصوص قضاوت زنان دو دیدگاه وجود دارد: گروهی مرد بودن را از شرایط قاضی بر شمرده و معتقدند زنان نمی توانند قاضی شوند، گروه دیگر نیز معتقدند که مرد بودن از شرایط قاضی نبوده و در این خصوص تفاوتی بین زن و مرد نمی باشد و هر دو می توانند در صورت احراز شرایط قضاوت به این سمت گمارده شوند.در این نوشتار به دلیل اهمیت موضوع به ویژه با توجه به این که پذیرش هر یک از این دو دیدگاه آثار کاملا متفاوتی بر جامعه خواهد گذاشت، به بررسی دقیق دلایل و مستندات هر دو گروه می پردازیم.از مجموع مباحث و استدلالات چنین بر می آید که دلایل استنادی گروه اول آن گونه که مدعی آن هستند نمی تواند مثبت منع زنان از قضاوت باشد و می توان دلایل آنان را رد نمود، بنابراین پذیرش این دیدگاه که زنان نیز مانند مردان می توانند قاضی شوند؛ صحیح به نظر می رسد.در لوایح جدیدی که توسط قوه قضاییه تهیه شده، از جمله لایحه حمایت خانواده، بر ضرورت استفاده از قضات زن در محاکم خانواده تاکید گردیده که گامی اساسی در جهت تسهیل حضور زنان در مسند قضاوت است.

پیروزی طغرل در دندانقان در 431 ق. آغازگر دوره سلاجقه در ایران است. عصری که نقطه اوج آن را پادشاهی ده ساله آلپ ارسلان (65-455 ق.) و سلطنت بیست ساله پسرش ملکشاه (85-465 ق.) تشکیل می داد. البته این دوره وحدت سی ساله را می بایست عصر وزیر خواجه نظام الملک نیز نامید. وی رایزن خردمند سلاطین سلجوقی بود، که ولی نعمتان ترک خود را تشویق می کرد،‌ بر سنت ایرانشهری چون پادشاهی مطلق عمل کنند و در کتابش سیاست نامه نه تنها به نظریه پردازی درباره شیوه حکومت داری پرداخت، بلکه امیدوار بود طرح و نمونه دقیقی ارایه دهد که امپراتوری شرقی را مطابق آن بسازد. مقاله حاضر قصد دارد مساله جنسیت را همچون بسیاری از پدیده های انسانی و اجتماعی در قالب نظام فرهنگی یک جامعه بررسی کند. در این پژوهش تاریخی کتاب سیاست نامه متنی از اواخر قرن پنجم ق. به عنوان عرضه کننده نظام فرهنگی جامعه ایران در دوره مورد بحث انتخاب شده است. پس از معرفی جامعه و آن عصر، با تشریح محتوای متن و طبقه بندی استدلال های ارایه شده به وسیله نویسنده، پدیده جنسیت و قدرت را در اندیشه خواجه نظام الملک تجزیه و تحلیل خواهیم کرد. طی این تحقیق درمی یابیم که اندیشه های وزیر بزرگ سلاجقه در مورد زنان بیشتر متاثر از سنن کهن ایرانشهری است تا روح و قوانین اسلامی.

موضوع جواز و یا عدم جواز قضاوت زنان، یکی از موضوعات اختلاف برانگیز در بین مفسرین و فقها بوده است؛ تا جایی که عده ای از این دانشمندان با استناد به بعضی از آیات قرآن کریم و برخی از روایات معصومین (ع) به صراحت رای به عدم جواز قضاوت برای زنان داده اند.این مقاله با بررسی همه جانبه موضوع، آیات و احادیث مورد استناد مخالفین، عدم جواز قضاوت زنان را مورد نقد و بررسی قرار داده است. نتیجه بررسی بر این مطلب دلالت دارد که نه از آیات قرآن کریم چنین رایی بدست می آید و نه احادیث و روایات مورد استناد حق قضاوت را از زنان سلب نموده است. بنابراین از قرآن و سنت بدست نمی آید که این مسوولیت خطیر صرفا به مردان سپرده شده و زنان نمی توانند ان را برعهده گیرند.

ساختار خانواده تک همسر تفاوت معنی داری با ساختار خانواده چندهمسر دارد. از این رو، روابط خانوادگی متفاوتی در هر یک از این دو ساخت مشاهده شده است. هر زمان که تغییراتی اساسی در شکل، شیوه سکونت و تعداد اعضا خانواده بر حسب نقش و پایگاه آن ها ایجاد شود، محتوای کشمکش از یک سو و شدت کشمکش از سوی دیگر در روابط خانوادگی تحت تاثیر قرار می گیرد. این در حالی است که همه نظریه های موجود، خانواده را محیطی صمیمی تعریف می کنند. منطبق با نظریات به کار رفته، در ساختار چندهمسر که افراد مختلفی به دنبال ایفای نقش های همسان برمی آیند، اعضای خانواده به شکل آشکار یا پنهان جهت دستیابی به منابع مشترک، ارزشمند و کمیاب از مکانیزم رقابت استفاده می ‎کنند. به این ترتیب مشروعیت سیستم زیر سوال رفته و درجه ای از کشمکش در روابط قدرت، روابط عاطفی و روابط جنسی ایجاد می شود. در این مطالعه، به منظور ارزیابی فرضیه تحقیق، 300 زن از طریق پرسشنامه همراه با مصاحبه مورد بررسی قرار گرفته اند که 150 نفر در خانواده تک همسر و 150 نفر دیگر در خانواده چندزن عضویت داشتند. متغیر مستقل تحقیق، ساختار خانواده و متغیر وابسته کشمکش در روابط خانوادگی می باشد. در بخش مربوط به یافته های تحقیق فرض وجود ارتباط معنادار میان ساختار خانواده با محتوای کشمکش و شدت کشمکش به اثبات تجربی رسید. بر اساس نتایج تحقیق محتوای کشمکش در روابط قدرت، روابط عاطفی و جنسی با بیشترین شدت کشمکش، در خانواده های چندزنی که در منزل مشترک سکونت داشتند، بیش از خانواده های تک همسر ملاحظه شد. در میان خانواده های تک همسر نیز شدیدترین کشمکش در خانواده های تک همسر گسترده به دست آمد، در حالی که شدت کشمکش در خانواده های تک همسر هسته ای در پایین ترین سطح قرار دارد.

علی رغم اهمیت منابع طبیعی و نقش تعیین کننده این ثروت های ملی در توسعه پایدار، بهره برداری غیر اصولی از عرصه های گوناگون منابع طبیعی به زعم قابل تجدید بودن آن، امروزه تهدیدی بزرگ برای آینده محسوب می شود. بهره برداری صحیح و بهینه از این منابع خدادادی می تواند زمینه ساز دستیابی به توسعه پایدار در کشور گردد. نظر به اهمیت نقش زن روستایی در بهره برداری از عرصه های مختلف منابع طبیعی، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تخریبی، حفاظتی و احیایی زنان روستایی ساکن در مناطق بیابانی استان خوزستان و عوامل مرتبط با آن در سال های 85 و 86 انجام شد. روش پژوهش در این تحقیق از نوع پیمایش مقطعی و ابزار اصلی جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بوده و جامعه آماری در این پژوهش زنان روستایی ساکن در مناطق بیابانی استان بود. جهت تعیین نمونه آماری، از روش نمونه گیری دو مرحله ای کاملا تصادفی استفاده و تجزیه و تحلیل داده ها با کمک نرم افزار SPSS انجام شد. براساس نتایج حاصله، زنان در کلیه فعالیت های حفاظتی، احیایی و تخریبی در منطقه نقش داشته و از سویی هیچ رابطه معنی داری بین ویژگی های شخصی آنان و فعالیت های حفاظتی، احیایی و تخریبی توسط آنها وجود ندارد، بدین ترتیب روشن می شود که فعالیت های تخریبی زنان عمدی نبوده، بلکه به اقتضای مکان زندگی، شرایط آب و هوایی محل سکونت خود و کمبود نقدینگی و عمدتا به دلیل نداشتن آگاهی کافی به بهره برداری های غیر اصولی اقدام می کنند. عدم وجود امکانات رفاهی و تسهیلات زندگی، جمعیت زیاد، چرای مفرط دام، استفاده از سوخت های سنتی در مناطق مورد مطالعه، سبب تخریب منابع طبیعی است. جهت کاهش سیر صعودی تخریب این منابع فراهم نمودن امکانات و ضروریات زندگی روستاییان، آگاه سازی و آموزش زنان به عنوان نیمی از جمعیت فعال، برگزاری کلاس های آموزشی همراه با استفاده از رسانه های جمعی در آگاه سازی و ایجاد حساسیت در روستاییان در خصوص جایگاه و نقش بیابان و عرصه های بیابانی در توسعه پایدار ملی امری ضروری به نظر می رسد.