جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قدرت نرم یکی از اصلی ترین شاخص های سیاست خارجی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود. هر نظام سیاسی انقلابی همواره از شاخص های قدرت نرم برای ارتقای موقعیت منطقه ای و بین المللی خود بهره می گیرند. آنچه به عنوان بیداری اسلامی یا ایدئولوژی هویت گرا در جهان اسلام محسوب می شود را می توان بخشی از قدرت نرم جمهوری اسلامی دانست که در قالب رهیافت های نئولیبرالی و پیوند آن با هنجاره های سازه انگاران منعکس نمود. قالب های سازه انگارانه با رویکرد کاربرد قدرت نرم در اندیشه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران همگونی بیشتری دارد. این شاخص ها و نشانه ها را می توان در ارتباط با رویکرد معناگرا به موضوع قدرت، بیگانه ستیزی و نفی سبیل در سیاست خارجی، آزادی عمل و کنش گرایی فعال در سیاست بین الملل، تعامل بر اساس برابری نقش ها و کنش گرایی هویتی در سیاست خارجی مورد توجه قرارداد. به این ترتیب مولفه هایی همانند عمل گرایی و بیگانه ستیزی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را می توان نشانه هایی از کاربرد قدرت نرم دانست.جمهوری اسلامی با بهره مندی از قدرت نرم، به جهان اسلام هویتی تازه بخشیده و با عرضه دکترین مردم سالاری دینی به کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای، گرایش به اسلام را در جهان به ویژه در خاورمیانه و آفریقا شدت می بخشد. در پرتو قدرت نرم جمهوری اسلامی که عاملی اساسی در ایجاد تنش زدایی و تعامل گرایی منطقه ای و بین المللی است پرچم جمهوری مبارزات اعتقادی و رهایی بخش حول محور اسلام به اهتزاز در می آید، و زمینه های مناسبی برای استقلال عمل کشورهای جهان در قبال آمریکا و ارتقاء نقش جنبش های آزادیبخش به عنوان بازیگران نوین در نظام بین المللی ایجاد نموده است. در این میان صهیونیسم ستیزی بر اساس جنبه اسلامی و ایدئولوژیکی به مبارزات مردم فلسطین و جهانی کردن مبارزه با رژیم صهیونیستی از اولویت های اساسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سالهای اخیر می باشد. از دیگر اولویت های جمهوری اسلامی ایران که در قالب قدرت نرم معنا یافته است مبارزه همه جانبه با تروریسم و استعمار فرانو و نظام سلطه جو کنونی است که در قالب همکاری های متعدد از جمله با کشورهای مستقل و غیرمتعهد جهان به ویژه کشورهای اسلامی است که این اولویت ها، از طریق تقویت چندجانبه گرایی در مقابل یک جانبه گرایی حاصل می گردد.

تغییرات ماهوی بر پیکره گفتمان ها و ابزارهای رایج در نظام بین الملل امری عادی و بدیهی نمی باشد. دیپلماسی نیز به عنوان مهمترین ابزار روابط بین الملل از این قاعده مستثنی نیست. با بررسی تاریخ دیپلماسی، شاهد قله های تاریخی هستیم، تاریخی که با دیپلماسی کلاسیک (دیپلماسی دولت - دولت) آغاز شده و با گذر زمان و افزایش آگاهی عموم مردم، دیپلماسی باز (دیپلماسی ملت - ملت) را تجربه می کند. با رواج یافتن رسانه ها، صفحه تاریخ دیپلماسی عمومی (دیپلماسی دولت - ملت) ورق می خورد. عدم پاسخگویی به نیاز تا آنجا می رسد که دیپلماسی به سبک و سیاق گذشته خود پاسخگوی نیاز روز نظام بین الملل نبود و "دیپلماسی هوشمند" متولد شد.دیپلماسی هوشمند به معنای هم افزایی قدرت سخت و نرم، با تکیه بر تجربه های دیپلماسی های فوق الذکر، در صدد حل مشکلات پیش روی نظام بین الملل می باشد و در این رهگذر، تاثیراتی بر سرعت، سهولت و دقت ارتباطات سیاسی نظام بین الملل خواهد داشت.

اتحادیه مدیترانه ای، یا اتحادیه ای برای مدیترانه عنوان سازمانی است که با تبلیغات انتخاباتی سارکوزی در سال 2008، مطرح گردید. سارکوزی با پیشنهاد تشکیل چنین سازمانی (متشکل از کشورهایی از سه قاره اروپا، آسیا و آفریقا که با مدیترانه مرز مشترک دارند) اهدافی چون باز تولید نگرش گلیستی، راضی کردن ترکیه به انصراف از حضور در اتحادیه اروپا، مطرح کردن فرانسه به عنوان یک قدرت هژمون در منطقه مدیترانه، بازخوانی و حل و فصل مساله مهاجران آفریقایی به این کشور و همچنین حضور دوباره در کنار دولت های عربی و ایفای نقش موثر در معادلات خاورمیانه را دنبال می کرد. این پیشنهاد سارکوزی که مخالفت های فراوانی را در سراسر اروپا و حتی خاورمیانه و آفریقا به دنبال داشت، می توانست سارکوزی را به یکی از رهبران تاریخ ساز فرانسه مبدل گرداند که توانسته جلال و شکوه فرانسه بزرگ را به آن ها بازگرداند. این مقاله ضمن بررسی سیر تاریخی تشکیل این نهاد منطقه ای، موانع، مخالفت های سایر کشورها و همچنین اهداف فرانسه از تشکیل این سازمان، در پی پاسخگویی به این پرسش است که آیا فرانسه می تواند به رغم چالش های فراوان، اتحادیه ای در مدیترانه ایجاد نماید و از این طریق نفوذ خود را در این منطقه فزونی بخشد؟

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، روابط ایران و انگلیس شاهد تنگناهای منحصر به فردی بوده که دلیل عمده آن عدم پذیرش واقعیات جدید بعد از انقلاب توسط انگلیسی ها بوده است. در تحلیل این موضوع می توان به دیدگاه تقابلی این کشور در ارتباط با ایران اشاره نمود. از آنجایی که ظهور جمهوری اسلامی ایران در منطقه و سطح بین الملل مبتنی بر منافع بریتانیا نبود و ایران از ظرفیت تاثیرگذاری بر زیاده خواهی های انگلستان در منطقه برخوردار بوده است، این کشور همواره اهتمام خود را برای تضعیف کشورمان یا تشدید فشار بر ایران به کار بسته است و این رویه خصومت آمیز همچنان با شدت ادامه دارد. از مهم ترین موارد می توان به برنامه های دولت وقت انگلیس برای حمایت از عراق در جریان جنگ عراق علیه ایران، ماجرای سلمان رشدی، بیانیه اتحادیه اروپا و پیشگامی دولت های انگلیس و امریکا در اقدامات برضد ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد و سنگ اندازی در تحقق حقوق مشروع و قانونی ملت ایران نسبت به دستیابی فن آوری صلح آمیز هسته ای اشاره نمود. در این مقاله سعی شده تا به بررسی افت و خیز روابط ایران و انگلستان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی پرداخته شود.

وجود اقوام مختلف در درون جامعه کهن ایران، موجبات داد و ستد فرهنگی و اجتماعی را در طول تاریخ فراهم آورده است چرا که ایران کشوری چند قومی است. دوام و استمرار هویت فرهنگ ایرانی در طول تاریخ، مدیون گروه های مختلف قومی نظیر کردها، آذری ها، لرها، بلوچ ها، ترکمن ها، عرب ها و فارس ها بوده است. با توجه به پویایی فرهنگ ایرانی و تحولات اجتماعی فرهنگی در ایران در دهه های اخیر، مردم ایران درک جامع تری از جهان، فرهنگ جهانی و فرهنگ ایرانی شان یافته اند. این شناخت و آگاهی بی تاثیر از شرایط محیط داخلی و خارجی نبوده است. این فرضیه که در اثر جهانی شدن، شاهد رشد و گسترش هویت های قومی و در نتیجه به چالش کشیده شدن هویت ملی در ایران خواهیم بود، به لحاظ نظری و عملی چندان قابل دفاع نیست. چرا که در راستای جریان جهانی شدن و به منظور شناسایی نوع رابطه فرهنگ ایرانی با فرهنگ جهانی، می توانیم فرض را نه بر جدایی و تمایزپذیری فرهنگی، بلکه بر پیوستگی، تعامل و اثرگذاری فرهنگ ها بر یکدیگر در نظر بگیریم و با این فرض است که مهمترین زمینه برای گسترش روحیه و تمایلات جهان گرایانه در هویت ایرانی را می توان در منشاء تاریخی آن ملاحظه کرد.

در چند دهه اخیر، بخش مهمی از روح حاکم بر روابط میان اتحادیه اروپا با سایر کشورها را مسائل و مباحث حقوق بشری تشکیل می دهد. اتحادیه اروپا، با انعقاد پیمان ماستریخت (سال 1992) شرط احترام به حقوق بشر را در روابط خود با کشورهای جهان سوم، به عنوان عنصر ضروری، وارد نموده و نسبت به مسائل حقوق بشری حساسیت فراوانی نشان می دهد. این امر در خصوص روابط اتحادیه اروپا با جمهوری اسلامی ایران و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس نیز صادق بوده است. مقاله حاضر، در پی بررسی تطبیقی سیاست حقوق بشری اتحادیه اروپا در قبال جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی می باشد. این مقاله در تلاش است به شیوه ای تطبیقی نقض استانداردهای حقوق بشری مورد نظر و تعریف شده، از سوی اتحادیه اروپا در قبال جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی را تحلیل و تاثیر رفتار آن بر سیاست خارجی این اتحادیه در قبال این دو کشور را بررسی نماید.

حوادث 11 سپتامبر منجر به تغییرات عمده ای در محیط امنیت بین المللی گردیده است، بسیاری این رویداد را حتی مهم تر از پایان جنگ سرد می دانند. حوادث مذکور با ایجاد تغییر و تحول در ساختار نظام بین الملل دولت های هژمون را به باز تعریف روابط با یکدیگر واداشته است. روابط ایالات متحده امریکا تحت تاثیر این حوادث با رقیب دوران جنگ سرد خود، روسیه وارد مرحله جدیدی شده است. در این نوشتار سعی می شود بر اساس نظریه رئالیسم تهاجمی، علل همکاری روسیه با ایالات متحده امریکا در دوران پس از جنگ سرد و سپس نیازهای امنیتی و سیاسی ایالات متحده بعد از حوادث 11 سپتامبر و در نهایت تاثیر این حوادث در جهت ارتقاء و اعتلای جایگاه روسیه در عرصه بین المللی مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد.

از بدو پیروزی انقلاب، روابط جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا با فراز ونشیب های فراوانی مواجه بوده است. این فراز و نشیب ها از تنش های مضمن در روابط دوجانبه نشات گرفته است. در طول این مدت دولتهای مختلف بر اساس گفتمان های واقع بینانه و آرمان گرایانه جهت گیری سیاست خارجی خود را با اتحادیه اروپا تنظیم کرده اند. یکی از ویژگیهای اصلی در سیاست خارجی ایران تلاش مداوم برای ایجاد توازن بین قدرت های بزرگ و یا همکاری با یکی بر علیه دیگری بوده است. این در حالی است که ایران به لحاظ موقعیت ژئوپلتیک از موقعیت منحصر به فرد بین المللی برخوردار است که سبب شده ایران همواره در کانون توجه قدرت های بزرگ قرار گیرد. از این رو اتحادیه اروپا برای ایفای نقش فعال در منطقه خلیج فارس، خاورمیانه و آسیای مرکزی خواهان توسعه روابط با ایران بوده است. اما اتحادیه بر اساس هنجارها و منافع خاص خویش سیاست خارجی اش را در قبال جمهوری اسلامی تنظیم کرده است که نتایج آن را به شکل تحریم وقطع رابطه دیپلماتیک تبلور پیدا کرده است. این مقاله سیاست خارجی ایران را در قبال اتحادیه اروپا در دولت های مختلف مورد بررسی قرار می دهد.

جایگاه دیپلماسی و رفتار سیاسی در پی گیری اهداف و منافع کشورها که از گذشته تاکنون مورد توجه دولتمردان و سیاست گذاران بوده، طرح موضوع و تبیین دیپلماسی و رفتار سیاسی در اسلام را بیش از هر زمان دیگر حایز اهمیت نموده است. از نظر تاریخی، دیپلماسی در قالب شیوه های مسالمت آمیز و استفاده از مذاکره و گفتگو برای ختم جنگ، اعاده صلح و تامین اهداف معنا یافته است و به حکومت پیامبر اسلام (ص) و نیز دوره های قبل از میلاد باز می گردد.این مقاله با عنایت به ضرورت موضوع در صدد است تا با استناد به منابع تاریخی اسلام، دیپلماسی دولت اسلامی و سیره و رفتار سیاسی پیامبر (ص) را در حوزه روابط و سیاست خارجی دولت اسلامی تبیین نموده و در پاسخگویی به جایگاه و ماهیت دیپلماسی و رفتار سیاسی در اسلام از سیر تطور تاریخی و نمودهای تاریخی دیپلماسی پیامبر اسلام (ص) و همچنین اصول و مبانی دیپلماسی به همراه ابزارهای دیپلماسی و رفتار سیاسی بهره جوید.

فرهنگ های مشترک اروپایی با لایه بنیادین فرهنگ مبتنی بر سکولاریسم تعیین کننده هویت مشترک اروپایی است. هویتی اروپایی به لحاظ نظری هم زمان در کنار سایر هویت های ملی یا فرهنگی وجود دارد و در واقع افراد هویتی چندلایه و سلسله مراتبی به لحاظ اهمیت مولفه های ملی یا فرهنگی دارند. تقویت هویت مشترک اروپایی که در آن مردم اتحادیه اروپا فرهنگ مبتنی بر سکولاریسم را مشخصه ارزش ها و هنجارهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی خود تلقی کنند، برای یکپارچگی طولانی مدت این اتحادیه حیاتی است. دولت های عضو اتحادیه اروپا به رغم شباهت ها و اشتراکات دینی و فرهنگی، خرده تفاوت هایی نیز دارند که به پدیدار شدن هویتی خاص برای آنها شده و در نتیجه فرهنگ راهبردی و اولویت های راهبردی متفاوتی دارند. این فرهنگ راهبردی متفاوت از جمله عوامل کلیدی است که سبب شده این کشورها به ویژه در مواقع بحران نتوانند به سیاست منسجم امنیتی و دفاعی دست یابند. در واکاوی ابعاد مختلف فرهنگ در اروپا و و جایگاه و اثرگذاری آن بر هویت مشترک اروپایی، با تکیه بر نظریه سازه انگاری و رویکرد فرهنگ راهبردی باید گفت فرهنگ مبتنی بر سکولاریسم به عنوان لایه اصلی هویت مشترک اروپایی به شمار می رود و نقش بنیادین در همگرایی اتحادیه اروپا و معیار اصلی در پذیرش اعضای جدید در این اتحادیه بوده است.