جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده: این تحقیق تحت عنوان «مطالعه تطبیقی ارتباط خدا با جهان درمکتب دئیسم و فلسفه ی ملاصدرا» با نوع توسعه ای و با روش توصیفی است که با تأکید بر تحلیل محتوا و به صورت تطبیقی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، نظریه دئیسم و فلسفه ملاصدرا را در خصوص ارتباط خدا با جهان پس از خلقت تبیین می نماید. دئیسم قائل است خداوند پس از خلقت جهان هستی، دیگر با آن ارتباطی ندارد ولی فلسفه ملاصدرا خداوند را علاوه بر خالق بودن، پروردگار نیز دانسته و استمرار ارتباط خدا با جهان پس از خلقت را قائل است. از زمینه های شکل گیری نظریه مذکور توسط دئیسم در اروپا، تمایز یافتن بحثهای الهیات طبیعی(عقلی) از الهیات وحیانی(نقلی) بوده که به مرور زمان، الهیات طبیعی تفوق پیدا کرده، وحی و کتاب مقدس تحت تأثیر علم جدید و پیشرفت علوم، نقش تبعی گرفتند. نارسایی تعالیم کلیسا در معرفی خدا و نوع رفتار نامناسب کشیشان در مواجهه با سؤالاتی که با پیشرفت علوم ایجاد شده بود نیز از زمینه های دیگر محسوب می شود. اما از سوی دیگر در فلسفه ملاصدرا با تبیین فلسفی هویت تعلقی معلول، وحدت شخصی وجود و فیض الهی، استمرار ارتباط خدا با جهان پس از خلقت، اثبات می شود. دستاورد این مطالعه تطبیقی پس از طرح مشکلات و ضعفهای نظریه دئیسم، عدم پذیرش این نظریه از سویی و قبول نظریه ملاصدرا از سوی دیگر می باشد که خداوند را به صورت مستمر، پس از خلقت نیز در جهان تأثیرگذار می داند و قائل به وجود ارتباط خداوند با جهان است. کلید واژه ها: دئیسم، عصر روشنگری، ولتر، فلسفه ی صدرایی، ساعت ساز لاهوتی، معمار بازنشسته.

چکیده خواب و رؤیا، معنا و جایگاه آن در فلسفه و عرفان بحثی است که کمتر فیلسوف و عارف برجسته¬ای از آن غافل مانده و به بررسی آن از منظر اصول و مبانی فلسفی و عرفانی خود نپرداخته باشد. در نظر حکمای اسلامی، رؤیا حاصل فاصله گرفتن روح از حواس ظاهری و میل آن به قوای باطنی است، به این معنی که انسان گاهی در عالم خواب به ادراک حقایق هستی و وقایع آینده موفق میشود و از این رهگذر، به ادراک و معرفت شهودی دست مییابد. این احوال اگر در عالم خواب طبیعی پیش آید، در صورتی که شفاف باشد، «رؤیای صادقه» است و در صورتی که ضعیف و مبهم باشد، پیام آن باید با تأویل و تعبیر، روشن می¬شود. از دیدگاه ابن¬سینا، قوه متخیله در حالت خواب، به عالم قدس متصل میشود و از طریق حسّ مشترک به کشف و الهام نائل میگردد. سهروردی نیز در مقوله خواب و رؤیای صادقه، نظری موافق و مطابق ابن‏سینا دارد؛ وی در مواردی نیز اختلاف¬هایی با حکمای مشّاء دارد؛ سهروردی جایگاه ظهور صور رؤیا را نفس، و منشأ اصلی آن را نفوس فلکی می¬داند. از نظر فارابی رؤیا صورت ذهنیای است که به وسیله خیال ایجاد میشود و هنگام خواب و بر اثر قطع رابطه با فعالیّت¬های زمان بیداری، گنجایش آن افزایش مییابد. فارابی به این قائل میشود که شخص به مدد خیال، قادر است با عقل فعّال متّحد شود، لکن چنین قدرتی، تنها در دسترس افراد ممتاز و برگزیده است. ملاصدرا نیز همین نظر را دارد ولی قائل به این است که شخص برای متّحد شدن با عقل فعال باید به مقام و مرتبه جامعیّت در نشآت سه‌گانه عقلی و نفسی و حسی رسیده باشد. از نظر ابن‏عربی دنیای رؤیا، دنیای رمز و نماد است و برای فهم معنای رؤیا باید مآل نمادهای رؤیایی را پیدا کرد. وی خواب را نخستین مبدأ تلقی وحیالاهی برای اهل عنایت می داند. کلید واژه¬ها: رؤیا، خیال، تعبیر، معرفت، وحی.

حیرت در عرفان اسلامی، یکی از مطلوبات مهم و از مقامات عالیه عارف است. حیرت در بادی امر با ضلالت و سرگردانی هم معنا ست. اما در عرفان به عنوان بدیهه‌ای است که بر قلب عارف وارد می‌شود و نهایت معرفت عارف به باری تعالی را می‌رساند. چون ذات او حقیقتی لا یتناهی است و در ادراک محدود عقل جای نمی‌گیرد، بنابراین درک عقل از حقیقت او و همچنین آنچه که مربوط به عالم غیب و ماوراءطبیعت است قرین باعجز و حیرانی است. خداوند بزرگترین رازی است که نه عقل ونه کشف به فهم ذاتش پی نخواهند برد و همیشه در حیرت و سرگردانی باقی خواهند ماند. فیلسوف و عارف با دو ابزار عقل و کشف و شهود، کوششهای فراوانی برای کشف حقیقت و ادراک آن نموده و در بسیاری موارد با هم همنشین و موافق بوده اند. اما در مسأله حیرت این دو تیره با هم هم داستان نشده و فیلسوف در همه حال از حیرانی و سرگردانی گریزان بوده و عارف طالب آن. حیرت از مطلوبات عارف است اما برای فیلسوف از امور نکوهیده و مذموم.عارف در اکتشافات عالیه خود به حقایقی از معرفت ذات باری می‌رسد که وقتی آنها را بر عقل فلسفی عرضه می‌کند، آن را حیران و سرگردان می‌گذارد.

ابو محمد غزالی در مقام ثبوت به وجود عقل اعتراف می کند و به بیان خصوصیات و ویژگی های آن همت می گمارد اما در مقام اثبات و کارکرد، چندان نقشی برای عقل به طور مستقل از وحی قائل نیست. و به لزوم تبعیت عقل از وحی رای می دهد. وی قلمرو گستردةعقل را بسیار محدودتر از وحی می داند و وحی را بر جایگهی برتر و الاتر از عقل می نشاند که عقل از درک آن عاجز است. طریق شناخت مابعدالطبیعه برای عقل مسدود نیست اما یافتن آن توسط عقل بسیار مشکل است و براهین یقینی در این زمینه نادر است که تعداد معدودی می توانند به آن دست یابند. او نافی عقل نیست بلکه ناقد عقل است و این نقد او به عقل نظری مربوط می شود چرا که عقل عملی، خود در اختیار وحی قرار دارد. وی تاکیدات وحی بر عقل و تعقل را، به وجود عقل، عقل عملی و عقل نظری تابع وحی و تفکر در مخلوقات خداوند متعال، تفکر در اعمال خویش و ثمرة آن در آخرت توجیه و تفسیر می نماید.روش تدوین این رساله روش کتابخانه ای و شیوة کار، توصیف با تکیه بر تحلیل محتوا و نقد و بررسی می باشد.