جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از دیدگاه ارسطو شخصیت آرمانی تراژدی باید از نظر اخلاقی خوب باشد؛ یعنی باید طی کنش انتخاب‌گرانة آگاهانه، قاعدة حدوسط اخلاقی را رعایت کرده باشد. این پژوهش، بمنظور تشریح اتوس، به طرح این پرسش پرداخته است که در پیوند میان کنش و شخصیت از نظر ارسطو، انتخاب آگاهانة اخلاقی، خیرهای بیرونی و شباهت میان شخصیت و مخاطب چه جایگاهی دارد و بازتاب تاریخی این پیوند، بر چه مبنایی قابل بررسی است؟ هدف مقاله آنست که با تکیه بر نسبت میان کنش و شخصیت اخلاقی در فن شعر و بخشهای مرتبط رساله¬های دیگر ارسطو، نسبت میان نظریة تراژدی و فلسفة اخلاق وی را بررسي نمايد و بازتاب تاریخی این پیوند را بیابد. این پژوهش نشان میدهد که کنش و شخصیت تراژدی در پیوند با یکدیگر، محاکاتی از ذات و ماهیت اخلاقی جهان ارائه میدهند. بازتاب تاریخی دیدگاه اخلاقی ارسطو دربارة تراژدی در نظریه¬های مربوط به اصالت اخلاق و نسبت هنر و اخلاق قابل تحقيق است. این پژوهش، کیفی است و با روش توصیفی ـ تحلیلی داده¬های کتابخانه¬يی خود را بررسی کرده است.

"رویا، استعاره و زبان دین" اثری به قلم "امیر مازیار" است که در آن به "متن دینی چون متن هنری" نگریسته است. نظریه‌ای که در این کتاب مطرح می‌شود، مبتنی بر استدلال اندیشمندان مسلمان است. شنیدن کلام وحی و رویت مکاشفات، در عملی ذیل محاکات انجام می‌شود. آثار هنری با به کارگیری نیروی تخیل و تقلید خلق می‌شوند و در نتیجه اثری خیال‌انگیز را به وجود می‎آورند. آنچه در "رویا، استعاره و زبان دین" نوشته‎ی "امیر مازیار" مورد بحث قرار گرفته است، هدف وحی و رابطه آن با فلسفه و حقیقت است. کتاب حاوی شرح مفصلی است که به "متن دینی چون متن هنری" می‌نگرد و اهداف آن را بررسی می‌کند. "امیر مازیار" تجربه دینی را از جنس رویا معرفی می‌کند. آنچه در خواب و رویا اتفاق می‌افتد، ترجمه‌ای در یک زبان خیالی است و برای نشان دادن این امر، نویسنده قرآن کریم را مثال زده است. علاوه بر این، برای درک این مطالب به تفسیر نیاز داریم که در کتاب "رویا، استعاره و زبان دین" ارائه شده است و باید بررسی کرد که آیا این نظریات، در عمل نیز مسائل ایجاد شده در ذهن مخاطب را حل می‌کنند یا خیر. با قبول این نکته که رویا دارای ظرفیت کشف است، باید اظهار داشت که رویا کاشفیت خود را تنها از روان انسان دارد. پذیرش این امر که هر فردی که رویا می‌بیند، می‌تواند یک متن هنری تولید کند، منطقی نیست. همچنین استعاره دیدن کل قرآن و ادعای برخورداری از شکل خیالی برایش جایز نیست. این متون ماهیت تمثیلی دارند و جوهر رویا نیز چنین است. رویاها ماهیتی نمادین دارند. علاوه بر این، متن می‌تواند با اعتبار خود توجیه شود و از این دید شاید بتوان به "متن دینی چون متن هنری" نگریست. قسمت هایی از کتاب رویا، استعاره و زبان دین (لذت متن) این کتاب به توصیف، شرح و ارزیابی نظریۀ رویایی بودن تجربه های دینی و وحیانی اختصاص دارد؛ نظریه ای که می توانیم آن را نظریۀ وحی در فلسفۀ اسلامی بدانیم. این نظریه سه مدعا یا ضلع اصلی دارد: تجربه های دینی و وحیانی از سنخ رویابینی اند و با همان سازوکار وقوع رویاها اتفاق می افتند؛ آنچه در این تجربه ها به ادراک درمی آید به زبان خاص رویا است و ماهیتی ویژه و متفاوت با تجربه های ادراکی معمول ما دارد و اگر این تجربه به زبان درآید و به متن تبدیل شود زبانی ویژه خواهد داشت؛ برای فهم و تفسیر صحیح ادراکات رویایی و متون حاصل از آنها باید به تعبیر و تأویل این رویاها و متون حاصل از آنها پرداخت. فیلسوفان مسلمان قائل بوده اند که سرشت رویایی تجربه های وحیانی هیچ منافاتی با شأن کاشفیت، هدایتگری و قدسی بودن آنها ندارد و بهترین راه را برای حل مشکلاتی مانند فهم چگونگی تکلم خداوند و تعارضات دانسته های عقلانی با متون وحیانی به دست می دهد. نظریۀ وحی فیلسوفان مسلمان در سال های اخیر مجددا طرح شده و محل بحث و گفت وگو بوده است.

جهت مشاهده فیلم گفتگو به آدرس داده شده در آپارات مراجعه کنید.

جهت مشاهده فیلم گفتگو به آدرس داده شده در آپارات مراجعه کنید.

جدال واقعیت و تخیل از دوران باستان تا به امروز به اشکال مختلف بروز و ظهور داشته است. بر مبنای این دوگانگی، تخیل چیزی مقابل واقعیت تجربی قلمداد می­شود که تنها قادر است احساسات آدمی را برانگیزد و با دلالتی ضمنی به چیزهایی اشاره کند که ساخته و پرداخته­ی ذهن آدمی است و نقشی در شناخت ما ندارد. این جدال یکی از محوری­ترین بحث­های پل ریکور را شکل می­دهد. او می­کوشد تا با نقد و تحلیل نظریه­های پیشین از این تقابل فراتر رفته و تأکید خود را بر وجة کارکردی تخیل و نفوذ آن در واقعیت بگذارد. پژوهش حاضر در پی آن است تا با کاوش در نوشته­های مختلف ریکور چهارچوبی از تحلیل او به دست دهد تا از این طریق نشان دهد چگونه تخیل در ساخت و پرداخت واقعیت نقشی عمده ایفا می­کند. از این رو، نخست با تکیه بر آرا و نقدهای ریکور چرخش زبانی او در بحث تخیل را شرح می­دهیم و سپس به کارکردها و پیامدهایی می­پردازیم که از پس این ساز و کار زبانی آشکار می­شوند. این کارکردها که می­توان آنان را تألیف شاکله­ساز و طرح­افکنی معناهای ممکن نامید در سه گام تشریح می­شوند. در این مسیر، می­توان دید چگونه شاکله­ای بوطیقایی با ابداع معنای تازه تصویری خلق می­کند که با ارجاع غیر مستقیم خود به واقعیت از آن آشنایی­زدایی می­کند. در انتها نیز اشاره می­کنیم که این فهم تازه از واقعیت چه تأثیری در نگرش ما به جهان دارد.

نگرة شعری ارسطو با این درونمایه وارد گسترة اندیشة ایرانی شد که ژانرهای تراژدی و کمدی بدنبال تقلید و محاکات فضیلتها و رذیلتها هستند. رسالة فن شعر ارسطو برغم نقشی که در شکلگیری تئاتر غربی داشته، تأثیری در جهان شعر پارسی نداشت. اینکه تئاتر از دل هستی‌شناسی یونانی برآمده، یادآور نیازی است که نمایش ایرانی به بوطیقایی برآمده از فرهنگ ایرانی دارد. این کتاب بعنوان یک رساله مرجع، بارها ترجمه شده یا از آن اقتباس شده است؛ یکی از برجسته‌ترین این اقتباسها، فن شعر ابن‌سیناست. با اینکه فن شعر ابن‌سینا گزارشی از بوطیقای ارسطوست ولی نویسنده تنها به تلخیص بوطیقا بسنده نکرده است. شاخصة بنیادی کار ابن‌سینا پرداختن به گوهر شعر، محاکات یا همان تخیل است. فن شعر او دارای ویژگیها، نکات و دیدگاههایی نوین است. پژوهش حاضر در تلاش است رویکرد ابن‌سینا به بوطیقای ارسطو را بررسی کند و در این راه، فن شعر او را بر پایة ژانرهای اصلی رسالة بوطیقای ارسطو بازخوانی میکند. گذرگاه رسیدن به این آرمان، با رویکردی تحلیلی‌ـ‌توصیفی و روش گردآوری داده‌ها بصورت کتابخانه‌یی، اینست که با بررسی نظریات این دو متفکر، به قصد ابن‌سینا در نگارش بوطیقای شعر ایرانی دست یابیم.

درسگفتار فلسفه هنر با تدریس دکتر امیر مازیار در هشت جلسه برگزار شده است. دکتر امیر مازیار مدرس فلسفه هنر دانشگاه‌های تهران، هنر و علامه طباطبایی، عضو پژوهشگاه علوم انسانی و صاحب تألیفات متعدد در حوزه مباحث نظری هنر می باشد. یکی‌ از اقسام‌ فلسفه‌هایی مضاف‌، فلسفه هنر است‌. فلسفه هنر به‌ تبیین‌ چیستی‌ هنر و مبانی‌ نظری و فلسفی‌ آن می‌پردازد. گاهی‌ از این‌ مبانی نظریی با‌ عنوان‌ مبانی متافیزیکی و مابعدالطبیعی هنر اسم‌ برده‌ می‌شود. باید‌ توّجه‌ داشت‌ که‌ در این‌ کاربرد، “متافیزیک‌” یا “مابعدالطبیعه‌” به‌ معنای عامّ‌ به‌ کار رفته‌ و معادل‌ “الاهیّات‌” نیست‌. اساسیترین‌ پرسش‌ها در فلسفه هنر عبارتند از “هنر چیست‌” “ویژگی ذاتی هنر که‌ در همه‌ هنرها محفوظ‌ و ثابت‌ است‌، کدام‌ است‌؟” “منشأ هنر چیست‌؟” “غایت‌ و هدف‌ هنر چیست‌؟” “مصادیق‌ هنر کدامند؟” “کارکردهای هنر برای شخص‌ هنرمند و مخاطب‌ها چیست؟” “کاربردهای هنر چیست‌؟” “آیا هنر می‌تواند معرفت‌زا یا معرفت‌افزا باشد یا نه؟همچنین‌ می توان‌ گفت‌ فلسفه هنر به‌ تبیین‌ مبادی و مبانی غیر هنری هنر یا مبانی تئوریک‌ و فلسفی‌ هنر می پردازد.