جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده:آیا افعال انسان با قطع نظر از حکم شارع متصف به حسن و قبح می‌شود یا اینکه حسن و قبح افعال را فقط شارع تعیین می‌کند، عدلیه قائل به حسن و قبح ذاتی و عقلی افعال و در مقابل اشاعره معتقد به حسن و قبح شرعی هستند این جمله معروف از آنهاست «الحسن ما حسّنه الشارع و القبیح ما قبّحه الشارع».علامه مظفر(ره) بعد از ذکر دو مقدمه، نظریه خود را بیان می‌کند: مقدمه 1) حُسن عدل و قُبح ظلم از مشهورات بمعنای اخص است. مقدمه 2) حاکم در قضیه «العدل حسنٌ و الظلم قبیحٌ» عقل عملی است. سپس ایشان سه معنا برای حسن و قبح ذکر می‌کند، حسن و قبح بمعنای اول (کمال و نقص) را از امور واقعی و خارجی دانسته و برای آن ما بازاء خارجی در نظر گرفته، اما حسن و قبح بمعنای دوم (ملائمت و منافرت) و حسن و قبح بمعنای سوم (استحقاق مدح و ذمّ) را از امور انتزاعی و اعتباری می‌داند که واقعیتی به جز ادراک عقلاء و تطابق آراء عقلاء ندارد، گویا اولین کسی که نظریه اعتباری بودن قضایای حسن و قبح را ارائه داده مرحوم محقق اصفهانی(ره) معروف به کمپانی است و علامه مظفر(ره) در این نظریه متأثر از استاد خودش است.در بحث ملازمه بین حکم عقل و شرع می‌گوید: مراد از حکم عقل یعنی تطابق آراء عقلاء و بعد اضافه می‌کند: شارع هم قطعاً یکی از عقلاء، بلکه رئیس عقلاء است پس شارع هم داخل این مجموعه است. علامه مظفر در حلّ تعارض ظاهری بین دو دسته از روایات مدح و ذمّ عقل می‌گوید: منظور از روایات ناهیه آن است که حکم عقل ظنی حجت نیست مانند حکم عقلی که از راه قیاس و استحسان بدست آمده باشد و روایاتی که عقل را می‌ستاید حمل بر موردی کردند که عقل بطور قطعی حکمی صادر می‌کند.

افلوطین و صدرالمتألهین هر دو از فیلسوفان به نام و موثر در نظام فلسفی زمان خویش هستند و البته تاثیرپذیری صدرا از افلوطین امری است که وی خود بدان اذعان دارد.از جمله مسائلی که مورد توجه هر دو فیلسوف قرار گرفته، این است که هر دو به مسأله وحدت وجود پرداخته‌اند.صدرا المتالهین در برخی از موارد مقصود خویش را از وحدت، نوع تشکیکی آن دانسته ولی در موارد دیگری می‌توان وحدت شخصی را از گفته‌های او استنباط کرد، اما عبارات افلوطین صراحت در وحدت تشکیکی وجود دارد نگارنده با بررسی دیدگاه هر دو فیلسوف بدین نتیجه رسیده است که عبارات صدرالمتألهین در حکم صریح بر وحدت شخصی وجود است در حالی که عبارات افلوطین به وحدت تشکیکی صراحت دارد.اثبات وحدت حقه‌ی حقیقه‌ی برای ذات واحد متعال توسط این دو فیلسوف مسأله‌ی دیگری است که مورد بررسی قرار گرفته است، هم‌چنین در فصلی جداگانه به مقایسه دیدگاه‌های آن دو پرداخته شده است.

چکیده ندارد.

مسأله شر از جمله مسائل مهم و بحث بر‌انگیز فلسفه و کلام است به‌طوری‌که عده‌ای با این مسأله اشکالات بسیاری بر اعتقادات اولیه‌ی ادیان توحیدی وارد ساخته‌اند، به نظر برخی وجود شرور در جهان هستی با وجود و صفات کمالیه‌ی نا‌محدود خداوند تعارض دارد. در مقابل، بسیاری از متفکران و فیلسوفان متأله از جمله آگوستین و ملاصدرا به بررسی مسأله شر پرداخته‌اند و درصدد پاسخ‌گویی به اشکالات مطرح‌شده بر‌آمدند. در این نوشتار دیدگاه ملاصدرا و آگوستین درباره‌ی شرور مورد بررسی قرار گرفته است به این ترتیب که ابتدا تعاریف، اقسام و هستی‌شناسی شرور ذکر شده، سپس دیدگاه‌های ملاصدرا و آگوستین در این باب در دو فصل جداگانه بیان گردیده و در نهایت دیدگاه‌های این دو متفکر تطبیق داده شده است. ملاصدرا و آگوستین از طریق عدمی و نسبی دانستن شرور، احسن بودن نظام هستی و این‌که شرور لازمه‌ی اختیار و عالم ماده است به حل این مسأله پرداخته‌اند. هر دو اندیشمند در برخی از مواردمواضع مشترک و در برخی دیگر از موارد مواضع مختلفی دارند.

این پژوهش با موضوع اراده‎ی انسان از منظر علامه طباطبایی و کرکگور، در نظر دارد در سه فصل اصلی به تبیین و مقایسه و در مواردی تحلیل و نقد آراء علامه طباطبایی و کرکگور در باب نسبت میان اراده‎ی انسان و هستی و شناخت او و نیز نقش اراده‎ی الهی در اراده‎ی انسان بپردازد و نشان خواهد داد که علی‎رغم وجود تمایز میان دیدگاه‎های این دو شخصیت در این باب، می‎توان‎ وجوه اشتراک متعددی میان آنان یافت.

تبیین هویت مکان همواره مورد توجه فیزیک دانان و فلاسفه بوده است. در عرصه فیزیک نظری به طور عمده سه نظریه به منظور توضیح هویت مکان وجود دارد. مکانیک کلاسیک به واسطه باور به وجود دو نوع حرکت نسبی و مطلق، در خصوص مکان بینشی مطلق انگارانه دارد و هویت مکان را مستقل از ماده می داند. در حالی که لایب نیتس و هم فکرانش تنها به حرکت نسبی معتقدند و در نتیجه هویت مکان را امری نسبی و وابسته به وجود ماده می پندارند. این در حالی است که مبانی پارادایم فیزیک جدید (یعنی نظریه نسبیت و مکانیک کوانتومی) رویکردی بینابینی در تبیین هویت مکان دارند و مکان را نه کاملاً مطلق و نه تماماً نسبی می دانند. و اما در حوزۀ فلسفه اسلامی نیز سه رویکرد اساسی در تشریح هویت مکان قابل مشاهده است. نخست اندیشه خلأ که بسیار به باور مطلق انگارانه فیزیک کلاسیک شباهت دارد. دیگر نظریۀ سطح مشائی که نگرشی نسبی گرا به هویت مکان ارائه می نماید و از این رو به دیدگاه های لایب نیتس نزدیک است و نهایتاً نگرش بُعد مجرد صدرائی که کاملاً هویتی بینابینی دارد و همانند نظریه نسبیت عام مطلق گرای نسبی محسوب می گردد.نگرش تطبیقی بر این اندیشه های فیزیکی و فلسفی می تواند نقاط اشتراک و افتراق آنان را به درستی و با دقت تعیین و ترسیم نماید.

پیشنهاد رویکردهایی که برای تبیین نظریه معرفت به مؤلفه دیگری غیر از توجیه متوسل شده و یا توجیه را از این ساختار حذف کرده اند، مهمترین بخش بدنه معرفت شناسی معاصر را تشکیل می دهد. معرفت شناسی فضیلت محور با تقریر ارنست سوسا از جمله این رویکردها است. در این رویکرد ابداع معنای جدیدی از مؤلفه سوم ساختار معرفت و جایگزینی آن به جای توجیه در سه مرحله صورت گرفته است. این مراحل عبارتند از نقد و حذف توجیه در معنای درون گرایانه آن، رفع اشکالات برون گرایان نسبت به توجیه و ابداع معنای شایستگی باور به جای توجیه.

در دو دهه گذشته، بسیاری از مدافعان و مخالفان علم دینی به ارائه دیدگاه پرداخته اند؛ اما در بیشتر این موارد، از طرح مبانی و پیش فرض های معرفتی آنان در این دیدگاه ها غفلت شده است.این نوشتار، با کاوش در دیدگاه های موافقان و مخالفان علم دینی، مبانی معرفتی آنان را استخراج و تحلیل کرده است. با احصا و استقرای اولیه، به هشت مبنای معرفتی دست یافته ایم که چهار مورد از آنها، در این نوشتار و بقیه، در جستاری دیگر ارائه خواهد شد. چهار محور نخستین عبارت است از:‐اصالت دادن به موضوع شناسایی یا فاعل شناسایی؛‐ارزش پذیری یا ناارزش پذیری علم؛‐دخالت یا عدم دخالت پیش فرض های متافیزیکی در علم؛‐علم دیدن یا عمل دیدن علم.

زمینه: در زمینه رابطه احتمالی میان اخلاق و سیاست چهار دیدگاه در میان صاحبنظران وجود دارد: نظریه جدایی اخلاق از سیاست، نظریه تبعیت اخلاق از سیاست، نظریه دو سطحی اخلاق و سیاست و نظریه یگانگی اخلاق و سیاست. نماد بارز دیدگاه اول، ماکیاولی است. این دیدگاه، ورود اخلاق به عرصه سیاسی را ممنوع و خطرناک می داند و آن را عامل ناکامی سیاست قلمداد می نماید. دیدگاه دوم در کل مطرود و نامعتبر است و طرفدار چندانی ندارد. زیرا برای اخلاق هویت و اصالتی قائل نیست. در دیدگاه سوم، اصول اخلاقی در امور سیاسی پذیرفته می شود درحالی که معتقد است؛ اخلاق سیاسی با اخلاق فردی متفاوت است و در دیدگاه چهارم، اخلاق و سیاست هر دو مظاهر حکمت عملی و ارزش مدارند و میان آن دو یک نوع اتحاد برقرار است به شیوه ای که می توان اخلاق را سیاست فردی و سیاست را اخلاق جمعی دانست. مقاله حاضر با هدف بررسی این روابط احتمالی میان اخلاق و سیاست شکل گرفت.نتیجه گیری: در نظام های سیاسی ای که هدف نهایی آن ها دستیابی به قدرت است میان سیاست و اخلاق سازگاری برقرار نیست و تنها در صورتی میان سیاست و اخلاق رابطه ای مثبت و سازنده برقرار خواهد بود که هدف نظام سیاسی سعادت بشر باشد. در اینصورت می توان سیاست را سیاست راستین نامید که با اخلاق سازگار است. در نگرش اسلامی و نیز در دیدگاه فیلسوفان الهی و نیز فیلسوفان قدیم یونان مانند: سقراط، افلاطون و ارسطو، سیاست راستین بر پایه اخلاق است که سعادت انسان را جستجو می کند و نظام سیاسی منهای اخلاق، سرنوشتی جز دیکتاتوری و فساد ندارد.