جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در قالب پی دی اف

حریم خصوصی در لغت به معنای هر امر شخصی و اختصاصی است که دیگران از دسترسی، افشا و انتشار آن منع شده¬اند. این واژه در اصطلاح علومی مانند: حقوق، اخلاق و روان¬شناسی کاربرد فراوان داشته و به گفته صاحب¬نظران ارائه تعریف واحدی از آن دشوار می¬باشد. اما می¬توان گفت که معنای آن حقی است که افراد، بر اساس آن می¬توانند تعیین کنند که دیگران تا چه اندازه می¬توانند اطلاعاتی درباره آنان داشته باشند. برای شناسایی مصادیق حریم خصوصی دو ضابطه به عنوان «ضابطه نوعی» و «ضابطه شخصی» وجود دارد. در ضابطه نوعی به عرف و فکر غالب انسان¬ها مراجعه می¬شود، ولی در ضابطه شخصی، خود شخص تعیین کننده محدوده و مصداق حریم خصوصی می¬باشد. منازل، اماکن خصوصی، جسم افراد، اطلاعات شخصی و ارتباطات خصوصی از مهمترین مصادیق حریم خصوصی می¬باشد. ورود بدون اجازه، بازرسی-های بدنی، شنود انواع مکالمات، افشا و دسترسی به اطلاعات شخصی و تفتیش در باورهای دیگران از مهم-ترین مصادیق نقض حریم خصوصی است. واژه حریم خصوصی هر چند به صورت صریح در آیات و روایات مطرح نشده است، ولی مباحث مربوط به آن، هم موضوع برخی از آیات بوده و هم در روایات فراوانی بدان پرداخت شده است. حریم خصوصی در آیاتی چند موضوع سخن قرار گرفته که مهم¬ترین آن¬ها آیه 12 سوره حجرات و آیات 27 و 28 سوره نور می¬باشد. نگارنده با مراجعه به کتب تفسیری معتبر شیعه و سنی و با لحاظ ترتیب تاریخ نگارش آن به مقایسه و تحلیل تطبیقی آن¬ها پرداخت کرده است. حریم خصوصی موضوع روایات فراوانی نیز واقع شده است. در این روایات معصومین علیهم السلام به مصادیق نقض حریم خصوصی اشاره فرموده و شدیـدا ارتکـاب آن¬ها را نـهی کرده¬اند. مـصـادیقی چـون: 1. تجسس و تفتیش، 2. ورود به منازل بدون اجازه، 3. استراق بصر، 4. استراق سمع، 5. سوء ظن، 6. نمیمه و غیبت، 7. اشاعه فحشا و هتک ستر و 8. خیانت در امانت، موضوع روایات مزبور می¬باشد. حریم خصوصی در ابعاد مختلفی قابل بررسی است. از میان قلمروهای فراوان آن، نویسنده به شش قلمرو مهم و کاربردی ذیل بسنده کرده است: 1. حریم کالبدی و بدنی که مهمترین نمود آن در بحث ستر عورت و روابط پزشک و بیمار جای پیگیری دارد، 2. حریم روان-شناختی و محرمانه ماندن روحیات درونی انسان¬ها، 3. حریم شغلی و مخفی ماندن اطلاعات مربوط به شغل و درآمد افراد، 4. حریم منزل مسکونی در ابعاد بصری، س

رهیافت های روایی و کلامی دو منبع عمده امامت شناسی است. موضوع این تحقیق، بررسی و تطبیق مسایل امامت ـ یعنی تعریف، ضرورت، عصمت و جایگاه امام ـ همراه با تحلیل گزاره ای و مفهومی برای رصد وفاق ها و خلاف ها در این دو رهیافت، است. شیخ مفید امامت را تقدم در مقتضای طاعت و متأخرین آن را ریاست عامه در امور دین و دنیا بر سبیل خلافت از پیامبر برای شخصی از اشخاص و بحق اصالت در دار تکلیف تعریف کرده اند. این تعریف به تدریج با افزودن مقوماتی تکمیل شده است. رهیافت روایی امامت را عهد الهی برای انسانی عادل، حجّت، معصوم، دارای ولایت، منصوب الهی و مفترض الطاعه می داند. این دو تعریف از حیث مقوّمات نسبت عموم و خصوص من وجه دارند. ضرورت امام در رهیافت کلامی با دلایلی همچون برهان لطف، بدیهی بودن تشکلیل حکومت، اجرای حدود و حفظ نظام اسلامی و وجوب دفع ضررهای عظیم اثبات شده است؛ لکن رویکرد روایی ضرورت وجود امام را حجّت الهی بودن امام و این که امام واسطه فیض الهی و علت مبقیه عالم هستی و نیز زمام دین و نظام مسلمانان به وی است، بیان می کند. ادله اثبات ضرورت وجود امام در دو رویکرد روایی و کلامی نیز نسبت من وجه دارند. دو رهیافت روایی و کلامی در دامنه عصمت امام اختلافی چندانی ندارند. ممکن الخطا بودن امت، واین که حفظ تعلیم شریعت وظیفه امام است سه دلیل عمده ضرورت عصمت امام در متون کلامی است. رهیافت روایی عصمت را شرط امامت و آن را امر مسلمی برای امام می داند. هر دو رهیافتتأکید می کنند که عصمت منشأ الهی داشته و اختیار انسان را سلب نمی کند. مواردی که در خصوص منزلت و جایگاه امام در منابع کلامی بیان شده، برخی مانند مفترض الطاعه بودن امام منشأ روایی داشته و بعضی دیگر مانند ریاست عامه عقلی هستند. افزون بر این موارد رهیافت روایی جایگاه الهی و قدسی برای امامت بیان می کند. در این رهیافت امام، حجّت الهی و نور عالم هستی است.

بسیاری از فیلسوفان پیش از ملاصدرا وجود را اعتباری و معقول دوم می‌دانستند؛ به این معنی که دارای مابإزای عینی و بالذات نیست. اگر در نظریة اصالت وجود، وجود عین تحقق و خارجی بودن است، مفهوم وجود ضرورتاً دارای مصداق یا مابإزای عینی خواهد بود و به همین دلیل نمی‌تواند اعتباری و معقول دوم به معنای پیش گفته باشد. در واقع بین اصیل بودن، منشأ آثار بودن و خارجی بودن وجود و نحوة دلالت مفهوم وجود به امور که معقول اول یا دوم بودن آن را مشخص می‌کند، رابطه‌ای برقرار است. ما نشان خواهیم داد بر اساس هر دو تعریفی که از معقول‌های اول و دوم ارائه شده، مفهوم وجود در معنایی که در نظریة اصالت وجود مد نظر است، معقول اول خواهد بود. بر این اساس اصالت وجود، در بردارنده و ملازم با این حقیقت است که مفهوم وجود معقول اول است. مفهوم وجود معانی دیگری هم دارد که به اعتبار برخی از آنها معقول دوم است.

این تحقیق بر آن است تا ضمن بررسی و استخراج مبانی، اهداف و انگیزه‌ها، معیارها و اصول و قواعد اخلاقی مصرف،مدلی هنجاری و تئوریک برآمده از آموزه‌های اسلامی برای اخلاق مصرف، ارائه دهد، تا گامی در جهت اصلاح الگوی مصرف و تحقق مدل اسلامی ایرانی برای پیشرفت و توسعه همه‌جانبه برای جامعه اسلامی باشد. اخلاق مصرف از جمله رفتارهای پایدار افراد و خانوارها در حوزه زندگی اقتصادی و در مورد تخصیص درآمد و منابع مالی برای استفاده از کالاها و خدمات نهایی است. اخلاق مصرف به عنوان شاخه‌ای از اخلاق کاربردی و زیرمجموعه اخلاق اقتصادی است که با رویکردهای سازمانی، اجتماعی، حرفه‌ای و مصرف فرد و خانوار قابل بحث و بررسی است. و این تحقیق با رویکرد مصرف فرد و خانوار پیش رفته است. در این راستا، علیت به عنوان مبنای وجودشناختی، توحید برای مبنای خداشناختی؛ اعمیت عالم از مادی و مجرد، هدف‌مندی و نظام احسن، تفکیک‌ناپزیری دنیا و آخرت، به عنوان مبانی جهان‌شناختی؛ همچنین اصالت و استکمالی بودن روح، هدفمندی، نیازمندی، اختیار و مسئولیت پذیری انسان برای مبانی انسان‌شناختی؛ و در نهایت خود‌دوستی به عنوان مبنای اخلاقی و تئوری هنجاری برگزیده شدند. ودر ادامه هدف نهایی انسان در رفتارهای مصرف را سعادت جاودانی، و زندگی خوب و گوارا با ویژگی‌های: عدالت اجتماعی، امنیت و رشد و پیشرفت همه‌جانبه به عنوان اهداف میانی انتخاب شده است. در بررسی معیار اخلاق مصرف به میانه‌روی با شاخص‌های مصرف در حد کفاف و به اندازه نیاز‌های واقعی رسیدیم. و در خصوص مهم‌ترین اصول و قواعد اخلاقی مصرف، چهار اصل: انفاق، زهد، قناعت و تقدیر معیشت به عنوان اصول لازم الاتباع، و قواعدی مثل: نهی از اسراف، نهی از اتراف، نهی از اقتار و نهی از طمع، به عنوانی اصول لازم الاجتناب، مورد بحث واقع شده است. در خاتمه ضمن بررسی روابط منطقی بین یکایک عناصر یاد شده و اثبات سازگاری آنها با هم‌دیگر، مدل اخلاقی مصرف استخراج و اثبات شده که در صورت جامه عمل پوشیدن مدل، زندگی گواری توحیدی و با ویژگی ساده‌زیستی، همراه با پیشرفت همه‌جانبه اسلامی در دنیا تأمین، و سعادت اخروی به راحتی قابل دستیابی است.

روش‌شناسی بحثی است که در میانه دو بحث «روش تحقیق» و «معرفت‌شناسی تحقیق» قرار می‌گیرد و در آن، در مقام نقد روش‌های تحقیق، از مبانی و پیش زمینه‌های فکری آنها سخن می‌رود. در این رساله از روش‌های موجود در اخلاق کاربردی معاصر بحث می‌کنیم و آنها را به قصد رسیدن به رهیافتی اسلامی، به بوته نقد می‌گذاریم. این روش‌ها به طور کلّی عبارتند از: قیاس‌گرایی، استقراءگرایی، و اصل‌گرایی. این روش‎ها برای رویارویی با مسائل دشوار اخلاقی پیشنهاد شده‎اند.

مطالعه درباره شناخت انسان و بررسی چیستی، نقش، جایگاه، ماهیت، زوایا و... سابقه‌‌ای به قدمت زندگی بشر دارد؛ آموزه‌‌های علوی با سرچشمه‌‌ای وحیانی، تعامل بایسته و مطلوب انسان با خود را برپایه‌ی اصول مبنایی نظیر خدامحوری، خودِکمال‌‌خواه، خودمسئولی، اختیار ذاتی خداداد و اصول کاربردی نظیر توجه به حقوق خود، خودعدالتی، جامع‌‌نگری، تعادل و توازن، پویایی و استمرار و توانشقرار داده است که در راستای خودتعاملی مطلوب باید مورد توجّه قرار گیرند. خودشناسی، خودمدیریتی و خودمهربانی از جمله مصادیق خودتعاملی است که در سایه‌ی اصول پیش‌‌گفتهو با محوریت دیدگاه امام علی مورد بررسی قرار گرفته‌‌ است. سارتر به عنوان اگزیستانسیالیستی ملحد از مکتب اومانیسم، معتقد است انسان دارای وجودی خالی از هرگونه ماهیتی است و هر آنچه که شائبه برخورداری او را از ماهیتی‌‌ زمینه‌‌ساز فراهم می‌‌آورد انکار می‌‌کند و با این وصف انسان مسئول ساخت خود است و باید این مهم را با آزادی مطلق و خودارزش‌سازی و بدون یاری نیرویی بیرونی مثل وحی به انجام رساند تا به تمامیت و مطلقیت دست یابد؛ عملگرایی در این فرآیندنقش محوری دارد. در نقد و تحلیل این نظریه در پرتو دیدگاه امام علیباید گفت برخلاف نظر سارتر نوع انسانی به‌واسطه اقتضای آفرینشش دارای ماهیتی ثابت با ویژگی شدت و ضعف است؛ علاوه بر این گرایش درونی به خیر و شر را به طور ملموس در درون خود می‌‌یابد و خودمسئولی انسان با همین اقتضائات و ارتباط‌‌داری او با نظام وحی و برخورداری از نتیجه اعمال خود در آخرت معنا و مفهوم پیدا می‌‌کند.آموز‌‌های علوی بر خداگونگی تکنیکال تأکید دارد و این موضوع با خداشدن مد نظر سارتر تفاوت ماهوی دارد. آزادی و اختیار ذاتی و یکسان همه انسان‌‌ها با ویژگی ضابطه‌مندی در آموزه‌‌های علوی مورد پذیرش و تأکید است و پذیرش وحی، آزادی دیگران و... باعث سلب آزادی و اختیار او نمی‌‌شود؛ به واسطه ثبات ارزش‌‌ها در هر دوره و برای هر فردی، خودارزش‌‌سازی صحیح نیست. انسان جز در پرتو عمل به چیزی دست پیدا نمی‌‌کند و انسان به ذات خود بصیرت و آگاهی دارد و شبهه‌‌ای در بودن او نیست تا چون فکر می‌‌کند بگوید هستم. یک‌‌رنگی مورد تأکید آموزه‌‌های علوی است و عنصر اصلی در آن نیّت است و بیشتر رویکردی درونی دارد.

رساله ی حاضر ترجمه 5 مقاله ی نخست کتاب مطالعاتی در تاریخ منطق دوره ی اسلامی نیکولاس رشر و توضیح مصطلحات و منطق دانان یاد شده در این اثر است. این کتاب، در واقع، مجموعه مقالاتی است که برخی از آن ها سابقاً به چاپ رسیده است. 5 مقاله ی نخست به ترتیب عبارتند از: «منطق دوره ی اسلامی: گزارشی مختصر»، «فارابی و سنت منطقی»، «شرح کندی بر ارگانون ارسطو»، «فارابی و این سؤال که آیا وجود محمول است؟» و «تفسیری بر اصل ارسطویی امکان استقبالی و طرد شق ثالث». مطالعات در زمینه ی منطق دوره ی اسلامی با فعالیت های نیکولاس رشر، در عصر حاضر، مورد عنایت غربیان واقع شده است و این کتاب اولین اثر وی در این زمینه است. نهایت سعی ما، در ترجمه، وفاداری به متن اصلی است. البته در اثناء کار به روانی و لطافت کلام نیز توجه شده است. از تمامی اشخاص نام برده شده در متن اصلی، اعم از متاخر و متقدم، زندگی نامه ای هر چند کوتاه ارائه گشته است. در ارائه ی این زندگی نامه ها تلاش شده است تا سر حد امکان به متون معتبر مراجعه گردد. مقدمه ی این رساله حاوی زندگی نامه ی نیکولاس رشر و تأثیر وی در مطالعات تاریخی از منطق دوره ی اسلامی، همراه با یک نقد، است. در مواضع مورد نیاز، ارجاع به آثاری داده شده است که مخاطب را در درک مطلب کمک می رساند.

از مباحث مهم فلسفه دین است. دانشمندان از یونان باستان تا امروز رویکردهای «اوصاف الهی» گوناگونی به این مبحث دارند. رویکرد و رهآورد مولوی در اوصاف الهی موضوع این رساله است. با تحلیل محتوایی ابیات مثنوی و با استفاده از تحلیل مفهومی و تحلیل گزارهای و نیز شرح مثنوی با مثنوی، 041 تعبیرِ دال بر اوصاف خدا را بدستآوردهایم. این 041 تعبیر، گستر? نسبتاً وسیعی از اوصاف خداوند است. مولانا بر مبنای مشیِ عرفانی خود، تعابیرِ کنایهایِ بسیاری را به خداوند نسبت میدهد. این بدین معناست که وی قائل به توقیفی بودن صفات الهی نیست. در میان این جدول اوصاف، سه صفت کرم، رحمت و لطف به نحو قابل توجّهی بیش از اوصاف دیگر تکرار شدهاند. در واقع خدای مولوی گرچه دارای صفات بیشماری است امّا صفات محوری وی این سه وصف است که تحلیل دیگر صفات خداوند نیز باید با توجّه به این صفات صورت بگیرد. البته با تحلیل مفهومی این سه صفت، میتوان گفت که این صفات، تجّلی و ظهور یک صفت مادرند که شاید آن صفت مادر، صفت عشق باشد. مولوی، سبق رحمت گشت غالب بر غضب/ ای بدیع « ، رحمت الهی بسیار بیشتر از غضب او به میان میآورد و لذا تصویر خدا در مثنوی خدایی است زیبا، بسیار مهربان و دوستداشتنی که در » افعال و نیکوکار رب مقابل خدای قهر و غضب زُهّاد قرار دارد. مولانا دربار? مسأله اوصاف الهی نیز مانند دیگر مسائل تنها به جنب? نظری اکتفا نکرده و رویکرد عملی و کاربردی اوصاف را وجه? همت خویش قرار دادهاست. وی اوصاف الهی را مؤثر در اخلاق و رفتار انسانها میداند و نظری? اخلاقی خود را بر پای? اوصاف الهی بنا مینهد. به عنوان مثال، رحمت الهی مبنای رفتار ارتباطی بین شخصی)مهربان بودن با دیگران میگردد.