جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تفسير القرآن الكريم، به زبان عربى، تأليف ابوحمزه، ثابت بن دينار ثمالى ازدى كوفى است. از قرائن استفاده مى‌شود كه تفسير ابوحمزه تا چهار قرن و نيم بعد از او موجود بوده و سپس مفقود گرديده است، ولى محقق محترم، جناب عبدالرزاق بن محمدحسین حرز‌الدين، باقى‌مانده آن تفسير را به همراه مطالب مختلفى كه ديگران از ابوحمزه نقل كرده‌اند، جمع‌آورى و به نام «تفسير القرآن الكريم»، موسوم نموده است. با وجود اينكه تفسير كامل ابوحمزه بر قرآن كريم، قرن‌هاست كه از بين رفته، ولى از آن‌جا كه برخى از بزرگان (همچون ابواسحاق احمد بن محمد ثعلبى، ابوالعباس احمد بن على نجاشى و...)، اسناد خود را به تفسير ابوحمزه، ذكر كرده‌اند و برخى از مفسرين (همچون ثعلبى، طبرسى و...)، مطالبى را از تفسير مزبور نقل نموده‌اند و برخى از علماء رجال و اصحاب معاجم و مفسرين (همچون ابن نديم، شهرستانى، ابن شهر آشوب، شمس‌الدين محمد بن على داودى و...)، كتاب تفسير را به ابوحمزه نسبت داده‌اند، نمى‌توان وجود كتاب مزبور را انكار كرد. از مجموع 114 سوره قرآن، 78 سوره (در حدود 363 آيه از آنها)، مورد تفسير واقع شده است، البته سوره فرقان، دو بار در اين تفسير مطرح شده است: يك بار، بعد از سوره توبه با تفسير 4 آيه از آن و بار ديگر، در محل خود با تفسير يك آيه. به نظر مى‌رسد ابوحمزه در اين تفسير، روى‌كردى روايى داشته است. وى، اغلب روايات را از اهل‌بيت(ع) و برخى ديگر را از صحابه و تابعين، مانند ابن عباس و عكرمه نقل نموده است، البته با برخوردارى از اجتهاد و استنباط خود و بهره‌گيرى از شيوه تفسير قرآن به قرآن كه از آموزه‌هاى اهل‌بيت(ع) است. اين اثر، مقدمه‌اى در پنج بخش، توسط محقق محترم به همراه دارد، به شرح زير: * زندگى ابوحمزه، اساتيد، رواة و...؛ * ادله اثبات تفسير ابوحمزه؛ * مقام و منزلت ابوحمزه؛ * ابوحمزه و ائمه(ع)؛ * شيوه تحقيق. پاره‌اى از مشخصات و ويژگى‌هاى اين تفسير چنين است: * قصص انبياء و امم پيشين را از هيچ‌يك از كسانى كه به نقل اسرائيليات معروف بوده‌اند، نقل نمى‌كند، بلكه غالبا از ائمه اهل‌بيت(ع) نقل مى‌نمايد؛ * توجه خاص به اسباب نزول آيات كه در فهم معانى و مراد آنها مؤثر مى‌باشد؛ * اهتمام وافر به آياتى كه در فضايل ائمه اهل‌بيت(ع)، به‌ويژه حضرت على(ع) نازل شده است؛ * نقل قراءات؛ * بيان مطالب نحوى و اعرابى كه در درك معانى و بيان مطالب كمك مى‌كند؛ * نقل اقوال در تفسير؛ * استفاده از روش لغويين در تفسير برخى آيات؛ * اصرار بر بيان نظر ائمه اهل‌بيت(ع)، به‌ويژه در مسائل و احكام فقهى؛ * تفسير قرآن با قرآن؛ * تفسير قرآن با سنت و اجتهاد نمودن در اين امر. جهت جمع‌آورى اين تفسير، محقق محترم، اصول حديثى شيعه و اكثر مصادر حديثى زيديه را جست‌وجو نموده و پس از آن، تفسير «الكشف و البيان في تفسير القرآن» ثعلبى را از طريق چهار نسخه خطى موجود در كتاب‌خانه آیت‌الله مرعشى نجفى، براى اين منظور مورد بررسى قرار داده است. محقق محترم، تلاش نموده كه در پاورقى، مصادر و اسناد روايت‌هاى نقل شده در تفسير را ذكر كند و گاهى براى توضيح بيشتر در پاورقى، از تفسير «الميزان» نيز استفاده نموده است(مانند آيه 50 از سوره قصص). قبل از آغاز تفسير، در چهار موضوع نزول قرآن، جمع قرآن، علم قرآن و فضل قرآن رواياتى از ابوحمزه نقل شده است. اين نسخه، چاپ اول آن مى‌باشد كه در يك جلد و 477 صفحه، توسط دار المفيد للطباعة و النشر بيروت، در لبنان، به سال 1420ق و 2000م، ارائه شده است. محقق اين اثر، فاضل محترم، عبدالرزاق بن محمدحسین حرز‌الدين مى‌باشد كه جمع، تأليف و تحقيق آن را با تلاش و دقت لازم به انجام رسانده است. قرآن‌پژوه ارجمند، استاد، آیت‌الله محمد هادى معرفت نيز با دقت نظر در آن، مقدمه‌اى مرقوم فرموده‌اند.

در جلد نخست از مجموعة «تفسیر موضوعی قرآن» ۲۴ درس از سلسله درس‌های «تفسیر موضوعی قرآن»، دربارة «تنزیه انبیا»، که توسط آیت‌الله «محمدهادی معرفت» در سال 1373ش. در حوزة علمیة قم تدریس شده، ارائه می‌گردد. در این سلسله درس‌ها مباحثِ: عصمت پیامبران؛ عصمت پیامبر اسلام و دلایل منکران عصمت قبل از بعثت؛ آیات سهو النبی و ردّ شبهه آنها؛ آیات متشابه دربارة پیامبر اسلام و آیات متشابه دربارة پیامبران از آدم تا عیسی بن مریم(ع)، بررسی شده است.

صیانة القرآن من التحریف تألیف آیت الله محمد هادی معرفت است که در مورد عدم تحریف در قرآن بحث می کند. با توجه به اینکه مساله تحریف ناپذیری قرآن از طرف علماء شیعه امری مسلم و قطعی است و اکثر قریب به اتفاق علماء بر این مطلب تصریح نموده‌اند، اما از آنجا که جناب حاجی نوری در کتاب فصل الخطاب ، مساله تحریف قرآن را (از طریق اخبار ) مطرح نموده و این موضوع، مستمسک مخالفین شیعه قرار گرفته و باعث شده که قول به تحریف شدن قرآن را به علماء شیعه نسبت دهند، مؤلف محترم در این کتاب، سعی نموده اولا: با ذکر اقوال علماء شیعه و ثانیا با بررسی کتاب فصل الخطاب (اعم از مدارک کتاب ایشان و روایاتی را که به آنها استناد نموده) ساحت شیعه را از این اتهام پاک نماید شکر الله مساعیه. این کتاب شامل یک مقدمه و ده فصل می‌باشد که فهرست مطالب آن به شرح ذیل است مقدمه کتاب: که در آن علت و هدف از نوشتن کتاب، بیان شده فصل اول: تحریف در لغت و اصطلاح. فصل دوم: خلاصه دلایل بطلان شبهه تحریف فصل سوم: بیان کلام بزرگان شیعه (پیرامون عدم تحریف قرآن) فصل چهارم: گواهی بزرگان اهل سنت به پیراستگی شیعه از قول به تحریف فصل پنجم: تحریف در کتب عهدین فصل ششم: تحریف در نزد فرقه حشویه فصل هفتم: تحریف در نزد اخباریون فصل هشتم: پندارهای صاحب کتاب فصل الخطاب (حاجی نوری) فصل نهم: کتابهایی که حاجی نوری به آنها اعتماد نموده فصل دهم: روایاتی که حاجی نوری در کتاب خود ذکر نموده است. کتاب صیانة القرآن من التحریف- پیرامون رد شبهه قول به تحریف است که از طرف اهل سنت به علماء شیعه نسبت داده شده است محور اصلی در این کتاب موضوع تحریف ناپذیری قرآن است که مؤلف محترم پس از تعریف تحریف و اقسام آن به نقد و بررسی کتاب فصل الخطاب حاجی نوری می‌پردازد. برخی از ویژگی‌های کتاب به شرح ذیل است: ۱- در فصل هفتم- ابتدا پندارهای حاجی نوری صاحب کتاب فصل الخطاب در خصوص تحریف قرآن را ذکر سپس مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد. ۲- در فصل هشتم- کتابهایی را که حاجی نوری به آنها استناد نموده نقد و بررسی می‌نماید ۳- در فصل دهم- تعداد روایاتی را که حاجی نوری به آنها تمسک نموده ذکر و سپس از نظر سندی مورد بررسی قرار می‌دهد ۴- در فصل سوم: حدود ۳۰ قول از اقوال علماء شیعه از گذشته تا زمان حال (از شیخ صدوق رحمة ا. . علیه تا امام خمینی (قدس سره) را ذکر می‌نمایند که مساله تحریف ناپذیری قرآن را متذکر شده‌اند.

موضوع پایان نامه، عصمت امامان شیعه علیهم السلام در آیینه عقل و نقل است. نگارنده، در بخش «عصمت در آیینه عقل»، مباحثی همچون: معقول بودن این باور دینی و ایمانی و همخوان بودن آن با خِرد، ابعاد و مراتب آن، رابطه عصمت با اختیار و منشأ اختیاری آن و منشأ جبری پنداشتن این عقیده و پیامدهای آن و در نهایت، بررسی دلایل عقلی عصمت را مطرح نموده است. نگارنده، در بخش «عصمت در آیینه نقل»، این تفکّر را بر قرآن و سنّت پیامبرصلی الله علیه وآله و اخبار معصومان علیهم السلام، بدون تفاوت بین ادلّه اثبات کننده و نافی عصمت، عرضه کرده و سپس، نتیجه این عرضه را بیان داشته است. وی در روش عقلانی و نقلی به کار گرفته شده در پژوهش خود، تنها از روش توصیفی استفاده نکرده، بلکه روش تحلیلی - نقدی، مدّ نظرش بوده است. بدین جهت با دید تحلیلی و با نگاه نقّادانه به مباحث این پژوهش نگریسته است. این پژوهش، یک پیش گفتار و سه بخش دارد. در مقدّمه، موضوع، روش، پیشینه، پیش فرض ها، و دشواری ها و نوآوری های پژوهش بیان شده است. در بخش اوّل - که خود مشتمل بر دو فصل است - از حقیقت و چیستی عصمت و تاریخچه آن بحث شده، که از معانی لغوی آن در کتب لغت، قرآن و اخبار، آغاز شده و به معنای اصطلاحی آن از دیدگاه متکلّمان، اشاعره، عدلیه و حکما پایان پذیرفته است. اشاعره، عصمت را به قدرت بر اطاعت یا عدم آفرینش گناه تعریف کرده اند که آن هم مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. سپس، تعاریف هفتگانه متکلّمان عدلیه - که بر محور لطف می چرخد - بررسی شده و پس از آن، نظریات حکما بیان شده است و در نهایت، حقیقت عصمت بر اخبار عرضه شده و تعریفی از آن اتّخاذ شده و در پایان فصل هم واژه های معادل عصمت از دیدگاه متکلّمان یادآوری شده است. در فصل دوم، از عقیده به عصمت در چهار دین الهی: زرتشت، یهود، مسیحیت و اسلام، سخن به میان آمده تا روشن گردد که این عقیده، ساخته و پرداخته شیعه نیست. نگارنده در بخش دوم، عصمت را بر عقل، عرضه کرده و مباحث آن را در چهار فصل، سامان داده است. در فصل نخست، از امکان سازگاری عصمت با بشر سخن رانده، و ادلّه منکران عصمت را نقد و تفسیر نموده است . در فصل دوم، ابعاد و مراتب عصمت امامان و اقوال اندیشمندان شیعه در این زمینه را بررسی کرده، و در سومین فصل نیز که درباره عصمت و اختیار و رابطه این دو با هم است، مباحثی از قبیل: منشأ جبری پنداشتن عصمت و پیامدها و مفاسد آن، منشأ اختیاری عصمت، اکتسابی یا موهبتی دانستن منشأ عصمت، عصمت در کودکی و نسبت عصمت از سهو و نسیان با اختیار را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است و منشأ عصمت را در علم خاص معصومان دانسته و به نقد و بررسی دیگر نظریات پرداخته است. در آخرین فصل این بخش هم دلایل عقلی عصمت را مورد کاوش قرار داده که دلالت برخی از آنها بر تمام مدّعا ناتمام دانسته شده و دلالت برخی دیگر پذیرفته شده است. نگارنده، در بخش سوم، عصمت را بر آیینه نقل عرضه کرده و در سه فصل به بحث درباره آن پرداخته است. در نخستین فصل، عصمت امامان از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار گرفته و در این زمینه، تنها به آیات امامت، اولی الامر و تطهیر بسنده نموده است. وی، در فصل دوم، به بررسی عصمت از دیدگاه اخبار و روایات پرداخته و از مجموع اخبار، تمام ابعاد و مراتب عصمت امامان علیهم السلام را نتیجه گیری کرده است. آخرین فصل این پژوهش، به پرسش و پاسخ اختصاص دارد که بسیاری از اشکالات عقلی و نقلی عصمت، در این فصل، مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.

چکیده ندارد.

نهج البلاغه مجموعه ای است بس گرانبها از سخنان حکیمانه امام علی (ع) که به همت دانشمند گرانمایه سید رضی (ره) گردآوری شده است. نهج البلاغه که به حق اخ القرآن نام گرفته دریای است بس ژرف از معارف و حقایقی که در برگیرنده آبادانی دنیا و آخرت بشریت است. از خطبه های بدیع و جامع امام خطبه قاصعه می باشد. چه زیباست در عصری که فتنه ها گسترش یافته و ستمگران هستی جوامع را به یغما می برند درمان دردهایی چون کبر تعصب نژادی دنباله روی از سران آلوده پیروی از شیطان و هوای نفس پراکندگی و دیگر بیماریهای مزمن را در کلام نافذ امام ببینیم. در این خطبه رمز پیروزی و شکست ملتها جایگاه رهبری شایسته و دهها نکته سودمند دیگر بیان شده است. نویسنده به اندازه توان خویش کوشیده است به شرح این خطب بپردازد باشد که گامی در گسترش فضایل و اصلاح جامعه برداشته باشد.

در فصل نخست این پایان نامه بر مساله زبان ، مفهوم زبان ، فلسفه زبان، و کارکردها ونقشهای گونه گون زبان به ویژه زبان هنری-ادبی را از زبان متعارف و علمی بحث می شود.فصل دوم ، زبان دین را بررسی می کند.در فصل سوم چشم اندازی بر مهمترین عناصر فکری سه قرن اخیر غرب ، به ویژه معرفت شناسی تجربی ، فلسفه تحلیلی و هرمنوتیک فلسفی و چالشهایی است که این عناصر در فراروی معرفت دینی و زبان دین بحث می شود. فصل چهارم گزارشی است از چهار طیف از رهیافتهای زبان دینی معاصر غرب که در عین حال بر معضلهای بنایی یا مبنایی هر یک نیز فی الجمله اشاراتی گویا رفته است.در فصل پنجم کوشش شده است تا ریشه ها، زمینه ها و علل بروز نظریات زبان دینی جدید غرب واکاوی شود. در فصل ششم به حوزه زبان قرآن وارد می شود. در فصل هفتم به طرح این پرسش اصلی می پردازد که آیا زبان قرآن ناظر بر معانی ویژه، وضع عرفی خاص است یا در همان معنای عام لغوی-عرفی؟ و یا آن که نوعی تفصیل در این زمینه مطرح خواهد بود؟. در فصل هشتم ، قرآن زبان نمادها یا حقایق متعالی است بحث می گردد.در فصل نهم به این پرسش پاسخ می دهد که آیا زبان قرآن تنها اثر کارکردی و تعهد برانگیزی دارد یا آن که گزاره ها و آموزه های این متن در قلمرو موضوعات گوناگون تمامی برخاسته از واقعیت و حکایت از حقیقت دارد ؟ در فصل دهم راههای گوناگون پیشادینی و درون دینی که زمینه های کشف زبان قرآن را فراهم می نماید مورد بررسی قرار می گیرد.فصل یازدهم دیدگاه نویسنده را در زبان قرآن بیان می کند.آخرین فصل این پایان نامه را معناشناسی و هرمنوتیک فهم قرآن تشکیل می دهد.