جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این اثر در سه بخش می‌کوشد که نظریه قبض و بسط تئوریک شریعت دکتر عبدالکریم سروش را مورد انتقاد قرار دهد.

در طول تاریخ مکتوب فلسفه، دیدگاه‌های گوناگونی پیرامون حرکت پدید آمده است. در این میان تنها نظریه «قوه» ارسطو بود که بیش از همه مقبول فیلسوفان پس از وی به ویژه فیلسوفان مسلمان واقع شد. او هیولا را جوهری سراسر قوه می‌دانست که با انضمام به صورت جسمیه، جسم را تشکیل می‌دهد و پذیرای تحولات آن می‌شود. فیلسوفان اسلامی به ویژه ابن سینا ضمن پذیرش این مطلب، براهین متعددی بر آن اقامه کردند و از آن هنگام، این براهین مورد بازبینی فیلسوفان بوده و گاه ـ به ویژه در دوره معاصرـ نزد برخی اندیشه‌ورزان چنان با دیده انکار نگریسته شده که به امری کاملاً ذهنی فروکاهیده است. با توجه به نقش مهم این اندیشه در تبیین دگرگونی‌های جهان هستی و اینکه یکی از مهم‌ترین این براهین، برهان «قوه و فعل» است، این پژوهش هم می‌کوشد نشان دهد بیشتر نقدهای وارد بر این برهان، مبنایی است و این برهان از انسجام بالایی در فلسفه مشاء برخوردار است و هم تلاش می‌کند ظرفیت آن را برای پذیرش ویراستی صدرایی بسنجد. اهمیت این موضوع در تقویت جایگاه نظام مادر فلسفه اسلامی یعنی فلسفه مشاء در یکی از مهم‌ترین آموزه‌های فلسفی، یعنی «قوه و فعل» است که خود زمینه‌ساز تبیین دقیق‌تر آموزه سترگ حرکت جوهری و تعیین قلمرو آن است.

سلسله مقالات فلسفه اسلامی با فلسفه مسلمانان * متکفل ارائه مباحثی در جهت شناخت و معرفی «ماهیت فلسفه اسلامی است. از آنجا که شناخت کامل هر پدیده در گرو علم به علل چهارگانه آن، بعنی علل وجودی (فاعلى و غایی) و نیز علل ماهوی (مادی و صوری) آن است. بنابراین معرفت به موضوع مورد نظر نیز مستلزم آگاهی به تمامی ابعاد آن می باشد. در مقاله نخست از این سلسله به طرح آراء اندیشمندان مسلمان و غیر مسلمان در باره این موضوع پرداخته شد. در آن مقاله با ناموجه شمردن عنوان فلسفه عربی، به تقابل بنیادین دو عنوان فلسفه مسلمانان با فلسفه اسلامی اشاره شد و ضمن برشمردن اجمالى دلایل طرفداران عنوان نخست، با انتخاب عنوان دوم یعنی فلسفه اسلامی به عنوان نظریه مختار، دلائل مثبت در جهت این انتخاب و نیز پاسخگوئی به اشکالات و شبهات طرفداران نظریه اول موکول به ارائه تفصیلی این سلسله مباحث شد. در این شماره و شماره آیند: (یخواست خدا به بررسی نسبت فلسفه یونان با فلسفه اسلامی پرداخته خواهد شد. این نسبت هم مشتمل بر تناسب کیفی میان این دو فلسفه و هم بر سنجش کمی میزان تأثیر گذاری یکی در دیگری خواهد بود. و این هر دو نسبت خود بیانگر یکی از حدود وجودی فلسفه اسلامی است، یعنی در راستای شناخت علت فاعلی آن به شرحی که در آینده گفته خواهد آمد. مقاله حاضر به بررسی ماهیت فلسفه یونان، از طریق شناخت شخصیت و تفکر بنیانگذار اصلی این فلسفه یعنی سقراط می پردازد، شخصیتی که بزرگترین فیلسوفان تمامی تاریخ فلسفه بطور على الاطلاق، یعنی افلاطون و ارسطو، هریک به گونه ای ترسیم گر ابعاد معنوی و فکری وی می باشند. در این مقاله با بررسی شواهد تاریخی موجود که گزارشگر اندیشه و شخصیت سقراط می باشند به اثبات می رسد که «سقراط، پیامبر است».

سلسله مقالات فلسفه اسلامی با فلسفه مسلمانان * متکفل ارائه مباحثی در جهت شناخت و معرفی «ماهیت فلسفه اسلامی است. از آنجا که شناخت کامل هر پدیده در گرو علم به علل چهارگانه آن، بعنی علل وجودی (فاعلى و غایی) و نیز علل ماهوی (مادی و صوری) آن است. بنابراین معرفت به موضوع مورد نظر نیز مستلزم آگاهی به تمامی ابعاد آن می باشد. در مقاله نخست از این سلسله به طرح آراء اندیشمندان مسلمان و غیر مسلمان در باره این موضوع پرداخته شد. در آن مقاله با ناموجه شمردن عنوان فلسفه عربی، به تقابل بنیادین دو عنوان فلسفه مسلمانان با فلسفه اسلامی اشاره شد و ضمن برشمردن اجمالى دلایل طرفداران عنوان نخست، با انتخاب عنوان دوم یعنی فلسفه اسلامی به عنوان نظریه مختار، دلائل مثبت در جهت این انتخاب و نیز پاسخگوئی به اشکالات و شبهات طرفداران نظریه اول موکول به ارائه تفصیلی این سلسله مباحث شد. در این شماره و شماره آیند: (یخواست خدا به بررسی نسبت فلسفه یونان با فلسفه اسلامی پرداخته خواهد شد. این نسبت هم مشتمل بر تناسب کیفی میان این دو فلسفه و هم بر سنجش کمی میزان تأثیر گذاری یکی در دیگری خواهد بود. و این هر دو نسبت خود بیانگر یکی از حدود وجودی فلسفه اسلامی است، یعنی در راستای شناخت علت فاعلی آن به شرحی که در آینده گفته خواهد آمد. مقاله حاضر به بررسی ماهیت فلسفه یونان، از طریق شناخت شخصیت و تفکر بنیانگذار اصلی این فلسفه یعنی سقراط می پردازد، شخصیتی که بزرگترین فیلسوفان تمامی تاریخ فلسفه بطور على الاطلاق، یعنی افلاطون و ارسطو، هریک به گونه ای ترسیم گر ابعاد معنوی و فکری وی می باشند. در این مقاله با بررسی شواهد تاریخی موجود که گزارشگر اندیشه و شخصیت سقراط می باشند به اثبات می رسد که «سقراط، پیامبر است».

مقالۀ حاضر در نقد مقالۀ “پارادکس تصوف نزد اساتید و شاگردان ملاصدرا” نوشته شده و دو مدعای اصلی آن را به نقد کشیده است: 1- نگاه مذموم به تصوف حاصل جریان های صوفیانۀ عصر صفوی است و از این زمان به بعد چنین نگرشی به تصوف در فضای فکری تشیع گسترش می یابد. 2- تحت تأثیر همین فضا، عرفان به عنوان جریانی در مقابل تصوف رایج شکل می گیرد. حال آنکه پیش از این، عرفان به معنای نوعی شناخت، بخشی از تصوف بود و در دل آن مطرح می شد. نگارنده با نقل شواهد متعدد نشان داده است که اولاً نگاه مذموم به تصوف سابقه ای بس کهن دارد و ثانیاً عرفان از قرون نخستین راه بدیلی در مقابل یا در کنار تصوف رسمی خانقاهی بوده و تنها بخشی از مجموعۀ سلوک صوفیانه محسوب نمی شده است.

در این مقاله تلاش خواهد شد با مرور جریان‌های اصلی منتقد کانت، تصویری روشن از محورهای این انتقادات مطرح شده و سیر تحول آنها تا طرح تفکیک میان «ایده‌آلیسم استعلایی» و «تئوری استعلایی تجربه» پی گرفته شود. در ادامه بازآرایی و بازخوانی هنری آلیسون از ایده‌آلیسم استعلایی را بر مبنای کتاب او با عنوان «ایده‌آلیسم استعلایی کانت»[1]ارائه خواهیم کرد. او با انتساب یک نگاه هستی‌شناختی به تفسیر منتقدان کانت از ایده‌آلیسم استعلایی و نیز ارائه یک خوانش معرفت‌شناسانه (یا فرامعرفت‌شناسانه) از این ایده‌آلیسم، اولا پاسخی به این سیر از انتقادات فراهم می‌نماید و ثانیا با ایجاد پیوندی بنیادین میان این ایده‌آلیسم و تئوری استعلایی تجربه، طرح تفکیک میان این دو را منتفی می‌گرداند. در پایان این مقاله، پس از ارائه ابعاد مختلف این خوانش از ایده‌آلیسم و نحوه پاسخگویی آن به نقدهای سنتی وارد شده بر کانت، سوالاتی را درباره امکان تفسیر عبارات سوال برانگیز کانت در این قالب و توان مقاومت این تفسیر در برابر همان انتقادات رایج مطرح نماییم.

آنچه كه بشر امروز غربی با آن مشكل دارد، در درجۀ اول داشتن قانون و مقررات لازم برای ادارۀ زندگی نیست، بلكه نداشتن معنا و مفهوم برای اصل زندگی است و این دو نیاز اساسی و حیاتی در تاروپود فرهنگ عقلانی و عرفانی تشیع نهفته است. حكمت و عرفان شیعه ثمرۀ بیش از هزار سال تغذیۀ عقلا و اندیشمندان همین جامعه و فرهنگ از دامان ائمۀ اطهار و قرآن كریم است، نه ساختۀ دست اجانب است و نه كالای وارداتی. ا... اگر عقل راكنار بگذاریم همه چیز را باید كنار بگذاریم، چه معارف دینی و چه غیردینی، تعارف نداریم، همه یا هیچ. اگر رجوع به وحی و ائمه به‌خودی خود رافع اختلاف بود باید در فقه و تفسیر و كلام اختلاف نباشد! عقل را از كارآیی انداخته و برای حل دعوا به امری بیرون از عقل تمسّك جستن، به معنای بر دعوا افزودن است. ... فهم حجج ظاهری، بدون حجّت باطنی، یعنی عقل، امكان ندارد. این عقل هم میتواند خودش دربارۀ نظامات وجود بیندیشد و فكر كند و هم یافته‌های خود را به راهنماییها و ارشادات وحی عرضه میكند و از آنها در جهت پیشبرد خود كمك میگیرد و هم اینكه با تفكّر در آیات و كلمات وحیانی، فهم عمیق نسبت به معانی ژرف آنها پیدا می كند... . از بخش ... اینها كلمات ائمۀ معصومین علیهم‌السلام است كه جز با وحدت وجود به معنای صحیح آن جور درنمیآید و آن معنای صحیح اینست كه همۀ ماسویالله چیزی جز فعل حضرت حق و ظهور او و عین تعلق و ربط به او نیست... خلاصه اینكه تا معنای وحدت وجود و مراتب وجود و ظهور و بطون را نفهمیم، كلمه‌ای از معارف توحیدی را نه از قرآن كریم و نه از كلمات ائمّۀ معصومین علیهم‌السلام آن‌گونه كه حقّ این معارف است نخواهیم فهمید...