جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انقلاب اسلامی ایران گفتمان سیاسی شیعه را در همه کشورهای اسلامی متاثر کرده است، اما یکی از مهم ترین این کشورها، عراق با اکثریت جمعیت شیعه و هم مرز با ایران است که دوره تبعید امام خمینی (ره) در آن، موجب تحولاتی عمیق در این کشور شد؛ به گونه ای که حوزه نجف را متحول کرد. بعدها کسانی مانند شهید صدر و آیت اله حکیم توانستند با تاسی از ایشان، نقش عمده ای را در عراق ایفا کنند. تحولات عراق بنا به دلایل ذکر شده و نیز به این علت که در دوره ای بخشی از خاک ایران بوده از اهمیت بسزایی برخوردار است.با ابتنا بر مطالب مذکور، دغدغه اصلی پژوهش حاضر پاسخگویی به این سوال بوده است که «انقلاب اسلامی ایران چه بازتابی بر گفتمان سیاسی شیعه در عراق داشته است؟» به همین منظور، تلاش شد با کاربست دو روش گفتمان لاکلا و موف و نظریه پخش، مدلی تحلیلی ارائه شود که در سنجه آن به ارزیابی فرضیه اصلی مقاله، اینکه «انقلاب اسلامی ایران با تاثیرگذاری خود موجب پویایی، فعال و انقلابی شدن اندیشه سیاسی تشیع در کشور عراق شده است،» پرداخته شود. به منظور اثبات فرضیه، سعی شد دوران حکومت صدام، گفتمان مقاومت و پس از سقوط وی، دو خرده گفتمان مقاومت بر علیه تروریسم و اشغالگر خارجی، و گفتمان مشارکت در بعد داخلی مورد بررسی قرار گیرد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

در حال حاضر، توجه به عوامل فرهنگی و اعتقادی در ژئوپلیتیک، جنبه‌های دیگری از همنشینی جغرافیایی را مطرح ساخته که از نمونه-های آن می‌توان به تفکر شیعی اشاره کرد. تا پیش از انقلاب اسلامی، دین اسلام دینی فاقد کارکردهای سیاسی محسوب می‌شد، اما انقلاب اسلامی ایران جنبه‌های بالقوه سیاسی آن‌را بالفعل ساخت و تفکر شیعی با انسجام ساختاری در ایران نشان داد که توانایی به ظهور رساندن یکی از بزرگ‌ترین انقلاب‌های تاریخ را دارد. همچنین تحولات اخیر در خاورمیانه و دولت – ملت سازی در عراق که به افزایش نقش شیعیان در ساختار هرم سیاسی در این کشور و بازیابی هویت شیعیان در منطقه منجر شده است، سبب ظهور نگرش‌های جدیدی در قبال چشم‌انداز سیاسی- امنیتی منطقه خاورمیانه شده است. در این میان ژئوپلیتیک تشیع یکی از مهمترین نگرش‌های سیاسی است که از سوی دولت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بارها مورد توجه قرار گرفته است.نقش حساس این عنصر در صحنه سیاست بین‌المللی باعث شد تا ژئوپلیتیک کشورهایی که تمام یا اکثریت جمعیت آنها مسلمان و بالاخص شیعه بودند، در نگرشی مجدد ارزیابی شود. این امر در حیطه‌ای که پیوستگی جغرافیایی و جایگاه خاص این حیطه از جهان به لحاظ دسترسی به عظیم‌ترین منابع نفتی خودنمایی می‌کرد، پدیده‌ای به نام جهان تشیع را مطرح کرد.با توجه به ایدئولوژی خاص جنبش‌های اسلامی و شیعی، دست‌یابی آنها به منابع انرژی و قدرت سیاسی آنها در مناطق حساس جغرافیایی، اهمیت ژئوپلیتیک آنها چندین برابر شده و به همین دلیل قدرت‌های غربی تلاش می‌کنند تا مانع چنین رویدادی شوند چرا که از منظر آنها تهدیدی جدی به‌شمار می‌آید. در این میان نقش سیاست‌ خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال موضوع ژئوپلیتیک شیعه اهمیت مضاعف پیدا کرده چرا که با توجه به تحولات دهه اخیر، این موضوع می‌تواند برای جمهوی اسلامی ایران هم فرصت باشد و هم تهدید.

با نگاهی به مسیری که روحانیت و مرجعیت در تاریخ متأخر ایران طی کرده و پایگاه و جایگاهی که اکنون در جامعه ایران دارد، می توان از یک دوراهی بر سر راه روحانیت سخن گفت: نخست، پذیرش ایفای نقش در قالب یک نهاد مدنی و ادغام و مشارکت در ساخت فعال جامعه مدنی نحیف اما در حال تکوین و توسعه ایران؛ و دوم، باقی ماندن بر میراث گذشته و کوشش برای تداوم نقش آفرینی به عنوان یک گروه منزلتی با حفظ امتیازها و خصایل مألوف در جهان جدید. این یک انتخاب تعیین کننده برای نهاد روحانیت در جامعه ای است که در حال انتقال از وضعیت پیشین به دورانی جدید است.

هدف: مسئلۀ اصلی این تحقیق، استخراج و بررسی و نقد آرا و شبهات حدیثی منتقدان حدیث شیعه در ایران معاصر است. روش: روش تحقیق، اسنادی- تحلیلی است. با مراجعه به آثار و کتب موجود منتقدان حدیث شیعه، آرای حدیثی این جریان به دست آمد و با رجوع به منابع اصیل و احادیث کتب معتبر بررسی و نقد شد. یافته‌ها: منتقدان حدیث شیعه، جریانی‌اند که با شعار بازگشت به قرآن، مبارزه با خرافات و کم‌رنگ کردن نقش سنّت و روایات در هندسۀ مسائل دینی در ایران شکل گرفتند. این گروه از سویی بر اساس مبانی فکری خاص خود، بسیاری از عقاید و اعمال رایج شیعیان را شرک دانسته و از جهتی دیگر، نظر متفاوتی با سایر علمای شیعه در مورد مؤلفّان کتب روایی داشتند. همچنین با استفادۀ خاص خود از معیارهای مشهور نقد محتوایی حدیث، جوامع روایی شیعه را نقد کرده‌اند. نتیجه‌گیری: با مراجعه به کتب معتبر رجالی، مشخص شد که دیدگاه منتقدان حدیث شیعه دربارۀ مؤلفان کتب حدیثی شیعه، بی‌اساس و فاقد پشتوانۀ علمی است. در نقد روایات کتب حدیث شیعه نیز این گروه، از طرفی قواعد فقه‌الحدیثی برای فهم صحیح محتوای روایات به کار نگرفته‌اند و از سویی، در انتساب حدیثی به ضعف، معیار تشخیص حدیث صحیح و ضعیف را بین متقدّمان و متأخران در نظر نگرفته‌ا‌ند.

سابقة تاریخی رسمیت مذهب شیعه در ایران، از موضوعات درخور پژوهش است. این مقاله، تنها به بررسی این موضوع در «جمهوری اسلامی» می‌پردازد. با سقوط نظام شاهنشاهی در سال 1357 و تأسیس جمهوری اسلامی، و لزوم تغییر قانون اساسی و تدوین قانون اساسی جدید برای نظام سیاسی جایگزین، بحث دربارة رسمیت یا عدم رسمیت مذهب، به موضوعی جنجالی تبدیل شد. برخلاف رسمیت مذهب جعفری در قانون اساسی مشروطة، تعدادی از عالمان و احزاب سیاسی اهل‌سنت در شهرهای سنی‌نشین، خواهان حذف رسمیت مذهب در قانون اساسی جدید شده و به ادله‌ای هم استناد کردند. شخصیت‌ها و احزاب سیاسی و مذهبی شیعه ضمن پاسخ‌گویی به ادلة آنان، خواهان رسمیت مذهب شیعة اثناعشری و استمرار آن تا زمان ظهور امام زمان4، همچنین اشتراط تشیع در تصدی مناصب‌ ریاست جمهوری و نخست‌وزیری شدند. در این مقاله، ابتدا مروری تاریخی به این مسئله شده، سپس در یکی از مهم‌ترین موضوعات و وقایع تاریخ معاصر شیعه در ایران، دلایل طرفین مطرح و تجزیه و تحلیل شده است.