جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فتح ایران توسط اعراب سبب گردید، ایرانیان با تعالیم مترقی اسلام به عنوان کامل ترین دین الهی آشنا شوند، جذابیت و مزیت های دین اسلام نسبت به آئین زردشت، باعث گرایش غالب ایرانیان به اسلام گردید. دیری نگذشت که فاتحان عرب بدلیل اغراض دنیوی، آموزه های اسلامی را به فراموشی سپرده و با ظلم و تبعیض، نظامی سخت تر از نظام طبقاتی قبل از اسلام در ایران بوجود آوردند، حقانیت خاندان حضرت محمد(ص) به همراه، آمادگی ذهنی مناسب ایرانیان بدلیل سوابق طولانی یکتاپرستی در ایران باستان، زمینه ساز گسترش تدریجی تشیع در ایران و به قدرت رسیدن آل‌بویه شیعه مذهب گردید. با حذف دستگاه خلافت در زمان مغولان و کاهش فشار حکام سنی مذهب به شیعیان، تشیع در ایران توسعه یافت، و شرایط لازم برای تثبیت مذهب تشیع در ایران وتشکیل حکومت شیعی مذهب صفوی مهیا گردید.

در سده نهم هجری جنبش صوفیان به صورت یک قدرت سیاسی نیرومند در ایران ظهور کرد و حکومت جدیدی به نام پادشاهی صفویه تأسیس نمود. در این مقطع صوفیان با سیاسی ساختن مذهب تشیع، از آن به عنوان دال برتر گفتمان ملی­گرایی بهره بردند. تلاقی مذهب و ملیت در گفتمان صفوی باعث شد تا بعد از حدود نهصد سال –پس از ساسانیان- وحدت دینی مبنای وحدت سیاسی قرار گرفته و هویت ملی در ایران سربرآورد. در این شرایط گفتمان تشیع صفوی بصورت عاملی جهت تقویت هویت ملی شکل گرفت. گفتمانی که با غیریت­سازی، برجسته سازی، طرد و حاشیه­رانی، هژمونی خود را به نام پادشاهی «قدر قدرت» در برابر خلافت عثمانی و دیگر رقبای خارجی گسترانید. مقاله حاضر، با استفاده از چارچوب نظری و ابزار تحلیلی برگرفته از تحلیل گفتمان لاکلائو و موفه، نقش گفتمانِ تشیع صفوی را در هویت بخشی ملی مورد بررسی قرار می­دهد.

حق‌‌گويي و بيان واقعيات از جمله شاخصه‌هاي ارزشمند در تحقيقات علمي است، ولي متأسفانه گاهي به علل گوناگون، مطالبي قابل تأمل و بررسي مطرح مي‌گردد؛ مانند آنچه ذهبي دربارة نظّام نيشابوري، مفسر شهير، گفته که «هيچ دليلي بر اثبات تشيع او در تفسيرش وجود ندارد». اين پژوهش به بررسي اين نظريه پرداخته و ميزان حق و باطل بودن آن را در معرض نظر جويندگان حقيقت قرار داده است. در اين ميان، به يکي از مهم‌ترين شاخصه‌هاي شناخت‌نامة مفسران، که همانا تبارشناسي فکري و مذهبي آنان است نيز پي ببريم. در اين مسير، تنها به آنچه نظّام فقط در تفسيرگران‌سنگ خود ـ غرائب القران و رغائب الفرقان ـ دربارة ديدگاه معرفتي و مذهبي خويش بيان نموده اکتفا شده است. نظّام در تفسيرش هرجا مجالي براي ابراز باورهاي مذهبي خود ديده، شواهد و دلايل فراواني بر وابستگي خود به تشيع بيان نموده است.

این نوشتار با هدف ژرف نگری در آیه هایی که پایه فکری شیعه در امر ولایت و امامت حضرت علی (ع) به شمار می رود و برای پاسخگویی برخی از ایرادها در این زمینه آیات یاد شده را در سه گروه بررسی کرده است، گروه نخست به ولایت و امامت علی بن ابیطالب اشاره دارد گروه دوم به عصمت آن حضرت و دیگر معصومان (ع) دلالت دارد و گروه سوم آیه های فراوانی را که برتری امام را بیان می کند برشمرده است هم چنین روایتهای بسیاری از طریق اهل سنت نقل شده که آیه های هر سه گروه را تائید می کند.

چکیده: در مطالعه و بررسی صفحات تاریخ اسلام، با شخصیت‌هایی مواجه می‌شویم که، نامشان به دفعات در صحنه‌های سرنوشت ساز آن روزگار ثبت و تکرار شده اما با این حال بررسی زوایای زندگی آنان کمتر مورد توجه قرار گرفته است. عدی ابن‌حاتم که چند دهه از عمر خود را صرف حمایت از اسلام و یاری معصومین(ع) کرده است در زمره این شخصیت‌ها می‌باشد.عدی ابن حاتم صحابی رسول الله(ص) بخاطر بخشش ، سخاوت ، جوانمردی، بزرگ منشی ، عزتمندی و شجاعت یکی از بزرگان و بزرگ زادگان عرب به شمار می‌آید. او فرزند حاتم طایی یکی از بزرگترین سخاوت‌مندان و نامداران عرب است که نامش در همه جا به سخاوت زبانزد است. عدی‌ابن‌حاتم ابتدا به دین نصرانیت، و از پذیرش دین اسلام گریزان بود. سال نهم هجرت که قدرت روز افزون اسلام به گوشش رسیده بود، نگران و مضطرب فرار به سرزمین شام را هدف خویش قرار داد. اما پس از مدتی به سفارش خواهرش سفانه که اسیر سپاه اسلام شده بود، به مدینه بازگشت و اسلام آورد. ایمان آوردنش از اعماق قلب و وجودش بود، چرا که بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) ، بسیاری از افراد و قبایل مرتد شده و از دین برگشتند ، او نه تنها مرتد نشد بلکه به حمایت از اسلام پرداخت و مردمان ، به ویژه قبیله‌ی خودش(طی) را نصیحت کرد که بر دین اسلام بمانند و گمراه نشوند. در دوران خلافت ابوبکر و عمر در بسیاری از جنگها از جمله جنگهای رده و نبرد های ایران و عراق شرکت کرد در دوره حکومت خلیفه‌ی سوم بخاطر عملکرد ضعیف و رفتارهای نادرست عثمان، نسبت به اعمال او معترض بود و زبان انتقادش گویا، و همین رفتارها باعث تبعید عدی شد. در دوران امامت حضرت علی(ع) عدی از جان و دل در رکاب امام خویش بود .در سه جنگ جمل، صفین و نهروان یکی از فرماندهان و شمشیرزنان سپاه علی(ع) بود و در این راه جانفشانی کرد و جانباز شد و از جان ودل ازعلی(ع) حمایت کرد. در دوران امامت امام حسن(ع) نیز ملازم و همراه آن حضرت بود و جانانه از آن امام همام پشتیبانی می‌کرد. خدعه ، وعده‌ها و رشوه‌های معاویه نتوانست وی را متزلزل کند. سرانجام عدی‌ابن‌حاتم ،حدوداً در سن 120 سالگی در دوران حکومت مختار ثقفی در سال 68 هجری، در حالیکه اواخر عمر نابینا شده بود، باعشق به علی(ع) واهل بیت گرامیش بدرود حیات گفت.این نوشتار زندگانی عدی ابن حاتم را با استفاده از منابع معتبر تاریخی مورد بررسی قرار داده، تاثیر وی را بر استحکام تشیع تحلیل می نماید.