جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫اين پژوهش به تاريخچه حيات شيعه از صدر اسلام تا غيبت کبراي امام زمان (عج) اختصاص دارد. نويسنده ابتدا کلّياتي را درباره تاريخ تشيع، جهاد نزدِ شيعه و عقايد و شکل گيري و پيدايي تشيع مطرح کرده و تعريفي لغوي، اصطلاحي، قرآني، عُرفي و روايي از شيعه ذکر مي‌کند. آن گاه با اشاره به واقعه سقيفه و جدا شدن صف شيعيان امام علي (ع) از طرفداران خلفا، همزاد بودن تشيع با صدر اسلام و نبوّت پيامبر اسلام (ص) را شرح مي‌دهد. سپس به اَدوار مختلف حيات تشيع از عصر پيامبر اسلام، خلفا، خلافت امام علي (ع) ، امامت امام حسن و امام حسين، حکومت امويان وعباسيان پرداخته و فراز و نشيب‌هايي را که شيعه با آن ها دسته و پنجه نرم کرده، از لِحاظ سياسي، اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي، نظامي (جنبش‌هاي شيعي) و چگونگي برخورد آنان با دستگاه حکومت و ارتباط با ائمّه شيعه را بررسي مي‌کند. نويسنده عصر حکومت بني اميه را دوران سختِ فشار بر شيعه و دوره امامت امام صادق و امام باقر را عصر شکوفايي علمي و فرهنگي و تثبيت تشيع و شکل گيري کامل آن برشمرده و استراتژي شيعه و امامان شيعه را در عصر امويان و عبّاسيان تبيين کرده است. وي در ادامه به تحرّکات و جنبش‌هاي شيعي، همچون: قيام زيد، قيام توّابين، شهادت نَفس زکيه، قيام شهيد فَخ و... اشاره کرده، آثار و تبعات آن ها را بررسيده است. وسعت و گستره جغرافيايي تشيع از سده اوّل تا ابتداي سده چهارم هجري، عوامل گسترش تشيع و ترويج عقايد و احکام شيعي در سطح جهان اسلام، مديريت الهي ائمّه شيعه و نقش آن در گسترش فرهنگ شيعي، ميراث علمي بر جاي مانده از ائمّه و عالمان شيعه، مانندِ علم فقه، کلام، تفسير، حديث و معرّفي فرقه‌هاي شيعي از ديگر مندرجات اين پايان نامه محسوب مي‌شود.

‫اين پژوهش ضمن معرفي فرقه‌هاي شيعي اماميه، زيديه و آقاخانيه و تاريخچه پيدايي هر يک از آن ها به رويکردهاي اين مذاهب در مقوله امامت مي‌پردازد و مطالبي چون: تعريف امامت، ضرورت وجود امام، نحوه تعيين امام، صفات و ويژگي‌هاي امام مانند عصمت، علم، افضليت و مصاديق امام را از ديدگاه اين مذاهب مطرح کرده و نقاط اشتراک و افتراق آن ها درباره امامت را شرح مي‌دهد. نويسنده در چهار فصل به اين موضوعات پرداخته است. فصل اول به کلياتي درباره مفهوم لغوي امامت و تعريف اماميه، زيديه و آقاخانيه اختصاص دارد. در فصل دوم امامت از ديدگاه زيديه بررسي شده است. در اين فصل نويسنده ابتدا با اشاره به تاريخ شکل‌گيري و پيدايي مذهب زيديه، زوايايي از حيات و شخصيت زيدبن علي و يحيي بن زيد و ادامه فعاليت‌هاي زيديه بعد از يحيي بن زيد را بررسيده و دولت‌هاي زيديه و فرقه‌هاي آنان را معرفي مي‌کند. آن گاه اهميت و جايگاه امامت از ديدگاه زيديه، وجوب امامت از منظر زيديه و ادله عقلي و نقلي آنان در اين زمينه، شرايط امام از ديدگاه زيديه و امامت امام حسن( و امام حسين( از منظر آنان را شرح مي‌دهد. در فصل سوم امامت از نگاه آقاخانيه بيان گرديده است. در اين فصل نيز نويسنده نخست به تاريخ پيدايي و شکل‌گيري فرقه آقاخانيه اشاره کرده و دليل هاي وجوب امامت از منظر اين فرقه، جايگاه امام در مکتب آقاخانيه، صفات امام، مانند عصمت، علم، فضيلت و نسب امام و طريقه تعيين او از ديدگاه آنان را مطرح نموده وضمن ذکر ادله عقلي و نقلي اين فرقه بر امامت حضرت علي(، وظايف امت اسلامي در قبال امام را بر مي‌شمارد. در فصل چهارم امامت از ديدگاه شيعه اماميه اثناعشري واکاوي شده و تعريف امامت، ضرورت و فلسفه امامت، دليل هاي عقلي و نقلي آنان مبتني بر وجوب امامت، شرايط و ويژگي‌هاي امام از ديدگاه اماميه، مانند عصمت و علم امام وادله آن ها مبني بر امامت و خلافت بلافصل امام علي( پس از پيامبر اسلام( مطرح مي‌شود. نويسنده در ادامه امامان پس از امام علي( را از منظر ايشان معرفي کرده و طريق تعيين امام از ديدگاه اماميه و وظايف امت در قبال امام را از نگاه اين فرقه بيان مي‌کند. او در پايان نقاط اشتراک و افتراق ديدگاه‌هاي اين سه فرقه شيعه را شرح مي‌دهد.