جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اعتقاد به سایر پیامبران الهی به مانند اعتقاد به پیامبر اسلام(ص) از اصول دین اسلام می باشد. عُزیر(ع) یکی پیامبرانی است که در قران کریم از او نام برده شده و مفسران در باره او بحث کرده اند. نام این شخصیت در عهدین عزرا است. از دیدگاه عهدین او از کسانی است که بعد از حمله بخت النصر به بیت المقدس و نابودی تورات، این کتاب را دوباره نوشت و اعتقادات یهود را زنده کرد؛ تا جایی که برخی یهودیان او را پسر خدا نامیدند. هرچند قرآن کریم و عهدین تصریح به پیامبری او نکرده اند، اما از دیدگاه مفسران شیعه و سنی او از پیامبران الهی و از مروجان شریعت حضرت موسی(ع) بوده است. از دیدگاه قرآن و عهدین او شخصیت صالح و تأثیر گذار بوده است. تا جایی که پیامبر اسلام(ص) و بعضی از امامان شیعه روایاتی را از او نقل کرده اند. برخی کتابهای تاریخی زردشت را از شاگردان طرد شده عُزیر(ع) معرفی می کنند و او را از حمایت کننده گان اجداد پیامبر اسلام(ص) محسوب می دارند. در قران کریم، او مصداقی از معجزات الهی معرفی می شود که به مدت صد سال از دنیا رفته و دوباره زنده شده است تا دلیلی بر وجود معاد و رجعت انسانها باشد. اما در عهدین به این مردن و زنده شدن او اشاره ای نشده است. همچنین قران کریم یهودیان را به خاطر فرزند خدا دانستن عزیر(ع)، به شدت نکوهش می کند. در دیدگاه یهودیان امروزی و عهدین اشاره ای به فرزند خدا خواندن عزیر(ع) توسط یهودیان وجود ندارد. بنا بر این محتمل است که گروهی از یهودیان در صدر اسلام او را فرزند خدا دانسته اند، که قرآن با این اعتقاد مبارزه کرده است. برخی از روایات اهل سنت در باره حضرت عزیر(ع) با دیدگاه عهدین تطابق دارد، که می توان گفت که این موارد از اسرائیلیات است. پیشنهاد می شود بر ای شناخت بیشتر این شخصبت، در تحقیقات آینده، منابعی که دین پژوهان مسیحی و یهودی در باره این شخصیت نوشته اند شناسایی شود و مقایسه ای بین دیدگاه دانشمندان مسیحی و یهودی با یافته های این تحقیق صورت گیرد.

سیاست و حکومت در قرآن کریم از موضوعاتى است که بسیارى از صاحب نظران و قرآن پژوهان را به دیدگاه‏هاى متفاوت و گاه متعارض کشانده است. این مسأله از جمله بحث‏هاى مهم «رابطه دین و دولت» است که در کتب آسمانى و ادیان الهى مورد توجه قرار گرفته است. مقاله حاضر ضمن اشاره به دیدگاه ‏هاى عمده درباره رابطه میان «رسالت و زمامدارى» آیات قرآنى در باب سیاست و حکومت را طبقه بندى مى‏ کند و نمونه ‏هایى از حکومت‏هاى الهى را در قرآن کریم نشان مى‏دهد و به ویژگى‏ هاى آنها اشاره مى‏کند.

پژوهش حاضر با تکیه بر قرآن به دنبال پاسخ به این پرسش‏ها است که آیا قرآن براى طبقات اجتماعى در جامعه مشروعیت قائل است؟ این طبقات چه ویژگى و چه تأثیرى در جامعه دارد؟ این پژوهش، ضمن تعریف از طبقات اجتماعى و ارائه دسته‏بندى‏هاى مختلف معتقد است که قرآن نه تنها در صدد آن نیست که وجود طبقات اجتماعى و برخورداران از مزایاى مادى را مشروعیت بخشد، بلکه در صدد بى‏ارزش نشان دادن تنعمات صرف مادى و بیان ثبوت ارزش براى تقرب به خدا و برخوردارى از رحمت الهى است.

تجربه دو پدیده انقلاب و اصلاحات در ایران پس از پیروزى انقلاب اسلامى موضوع قابل پژوهش از ابعاد مختلف است. این نوشتار در پى‏بررسى گونه‏شناسى مفهوم و کاربرد واژه اصلاح در قرآن کریم، روش‏ها و تاکتیک‏هاى اصلاح فرد و جامعه از منظر وحیانى، و نیز بررسى رابطه اصلاح و انقلاب است. از منظر قرآن کریم، اصلاح، شالوده حرکت سالم سازى فضاى زیست آدمى است و در جریان اصلاحى پیامبران ریشه دارد. اصلاح با دو مفهوم آشتى دادن و رفع موانع و مفاسد، به طور مطلق در قرآن به کار رفته و کاربرد روش‏هاى متنوع فرهنگى و غیرفرهنگى، بسته به میزان، نوع و درجات فساد و مفسدین، براى رفع مفاسد و تبدیل نقاط ضعف و کاستى‏ها به نقاط قوت و کمال در ابعاد مختلف اقتصادى، اجتماعى، سیاسى و فرهنگى توصیه شده است و سرانجام این که اصلاح نه یک شیوه تحول در برابر انقلاب است، بلکه انقلاب یکى از روش‏هاى ایجاد اصلاح است.

مقاله حاضر به تبیین دیدگاه قرآن درباره اراده و اختیار و آزادى انسان مى‏پردازد و موضوعات «انسانِ‏آزاد، محور خلقت»، «احترام به آزادى انسان مهم‏ترین مبناى عمل پیامبر صلى ‏الله‏ علیه ‏و‏آله براى دعوت به اسلام»، «آزادى سیاسى، اساس تشکیل جامعه سیاسى» و... را بررسى مى‏کند. در این جا با بهره ‏گیرى از آیات قرآن و دیدگاه‏هاى دانشمندان اسلامى، این نکات مطالعه شده که وابستگى ‏هاى روحى انسان، عامل تحدید آزادى انسان است، ولى انسان با اختیار و آزادى امانت الهى را پذیرفته است، زیرا اراده انسان در ارتباط با آزادى و اختیار معنا پیدا مى‏کند و در این راستا به مبناى عمل پیامبر اسلام صلى ‏الله ‏علیه ‏و‏آله استناد شده است.

نگارنده ضمن بررسى «ماهیت جامعه» از دیدگاه جامعه شناسان و متفکران معاصر اسلامى معتقد است جامعه به لحاظ ماهوى فى الجمله اصالت دارد، یعنى گرچه متفکران اسلامى اصالت به مفهوم «دورکیمى» را قبول ندارند ولى در مورد جبرهاى اجتماعى به مفهوم «گورویچى» اتفاق نظر دارند. با فرض پذیرش اصالت، جامعه قانونمندى‏هاى ویژه‏اى خواهد داشت که منحصر به فرد و جداى از قانونمندى‏هاى افراد است. این قانونمندى‏ها از دیدگاه قرآن قابل شناخت است؛ قرآن دو روش «تطبیقى» و «تحلیلى» را براى شناخت جامعه راهنمایى مى‏کند که در واقع به شیوه جامعه شناختى مهر صحت مى‏گذارد. روش تحلیلى مبتنى بر روش تطبیقى است. با مقایسه جوامع مى‏توان عناصر سازنده و مخرب را شناخت و با مدل‏هاى به دست آمده از روش تطبیقى، مى‏توان به جامعه خاص پرداخت. سه الگوى روش تطبیقى، همزمان، در زمان و ترکیبى، نمونه‏هایى در قرآن دارند که سومى به وضوح در سوره شعرا منعکس است. سرگذشت قوم سبا نیز الگوى مناسبى از روش تحلیلى در قرآن مى‏باشد.

قرآن کریم در زمینه مسائل سیاسى در حد بیان کلیات و چارچوب‏هاى کلان سیاست خارجى بسنده کرده‏است، این کلیات را اصول سیاست خارجى نامیدیم و تحت چهار عنوان «اصل نفى سبیل»، «اصل دعوت یا جهاد»، «اصل عزت دینى» و «اصل پاى‏بندى به معاهدات بین المللى» درباره آنها به بحث پرداختیم. یاد آور شدیم این اصول چارچوب کلان سیاست‏گذارى خارجى دولت اسلامى را سامان مى‏دهند و دولت اسلامى نمى‏تواند در سیاست خویش آنها را ندیده انگارد.

با عنایت به خاتمیت و جاودانگى دین اسلام و تلاش مغرضانه دشمنان آن براى ضربه زدن، این سؤال مطرح مى‏شود که رفتار سیاسى پیامبر در خصوص بسط دین خود و مقابله دشمنان و مخالفان چگونه بوده است. در این مقاله، به سه نوع رفتار پیامبر در سیاست خارجى یعنى «دعوت»، «جنگ و دفاع» و «صلح» اشاره شده و جایگاه هر یک تبیین گردیده است؛ البته رفتار مبتنى بر دعوت، به دلیل جایگاه ویژه‏اش در سیره پیامبر، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.

شناخت قرآن و مقاصد آن، همان‏گونه که براى مؤمنان و معتقدان به آن لازم و ضرورى است، براى عالمان رشته ‏هاى مختلف علوم انسانى به ویژه علوم سیاسى نیز فرض و حتمى است. معتقد به قرآن، مقاصد و اهداف قرآن را مى‏شناسد تا بدان عمل کند و جامعه شناس، روان‏شناس، اقتصاد دان، حقوق‏دان، مورخ و... مقاصد و اهداف قرآن را مى‏ شناسد تا از تأثیرات آن بر روح و روان و رفتار فردى و اجتماعىِ معتقدان به آن آگاه گردد. البته تفکیکى که صورت گرفت صرفا در بعد نظر است، زیرا چه بسیار عالمانى که خود مؤمن و معتقد به قرآن بوده، همان گونه که گروهى از معتقدان به قرآن از اهداف و مقاصد آن بى ‏اطلاع یا کم اطلاع هستند.