جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در تمدن نوین اسلامی، توجه به رشد و توسعه، جایگاه محوری دارد؛ زیرا نقش توسعه در تحول انسان و جامعه در ادوار گوناگون تاریخی مورد تأیید قرآن واقع شده و کارکردهای آن در ابعاد مختلف، سبب تحول ملتها گردیده است. از این رو، مبانی و شاخصه­‌های توسعه، دو مفهوم قابل مطالعه در قرآن کریم می­‌باشند که بررسی آنها در این عصر به دلیل توسعه­‌های روزافزون جوامع و کشف مرزبندیهای مکتب اسلام با آنها ضروری می­‌نماید. به همین منظور پژوهش حاضر که به روش توصیفی ـ تحلیلی به رشته تحریر درآمده است، بر مبانی خدا محوری، نفی ستمگری و ظلم پذیری، داشتن هدف و آینده‌نگری، آگاهی و دانش، و سعی و تلاش تأکید داشته و شاخصه­‌هایی چون ایجاد قدرت و عزتمندی، گسترش عدالت، فقرزدایی، ایجاد عمران و آبادانی، و اشتغال­‌زایی را تبیین کرده است.

واژه «قلب» در علوم مختلف دارای تعریفی خاص است. در دهه اخیر، رشته «نوروکاردیالوژی»[1] در طب، ارتباط مغز و قلب صنوبری را کشف کرده است. تحقیقات در این زمینه نشان می‌دهد که قلب علاوه بر «کارکرد تلمبه‌ای»، دارای «کارکرد تعقلی» یعنی یک «مغز» نیز هست که دریافت اطلاعات، یادگیری و تصمیم‌گیری را جدا از «مُخ» انجام می‌دهد که «مغزِ قلب» نامیده شد. آیه 46 سوره حج «لَهُمْ قُلُوبٌ یَعْقِلُونَ بِها ...الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُور»، مهم‌ترین آیه‌ای است که به «کارکرد تعقلی قلب صنوبری» تصریح می‌کند. در تفسیر «کارکرد قلب صنوبری» در آیه فوق دو دیدگاه وجود دارد: کارکرد تعقلی، که بیشتر قدماء، قلب را جایگاه عقل، و نسبت‌دادن تعقل به قلب را «حقیقی» می‌دانند و کارکرد تلمبه‌ای، که بیشتر معاصران، با تکیه بر نظرات علم پزشکی قرن 18و 19، اسناد تعقل به قلب را «مجاز» دانسته و جمله «الَّتِی فِی الصُّدُور» را تأویل کرده‌اند. در این تحقیق، با روش توصیفی- تحلیلی با تأییداتی از آیات و شواهدی از علوم مختلف مانند فلسفه، عرفان، اخلاق و به‌ویژه دستاوردهای جدید پزشکی، دیدگاه اول تقویت می‌شود. نتیجه آنکه هرچند بهره‌گیری از دانش روز در تفسیر قرآن، پسندیده است؛ ولی به‌علت ظنی‌بودن علوم تجربی، مفسر باید در استفاده از آنها، محتاط بوده و تا حد امکان، اصالت ظاهر را رعایت کند که گاه نتیجه آن، دستیابی به یک نظریه جدید است.

یکی از شبهات مطرح‌شده در کتاب نقد قرآن، درباره مهریه بانوان است که ذیل آیات مرتبط با مهریه، بیان گردیده است‌. نظر به اهمیت مسئله مهریه و محوریت قرآن به‌عنوان یکی از منابع اصلی استنباط احکام، پاسخ به این شبهات ضرورت دارد. این نوشتار با روش تحلیلی ـ توصیفی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای به‌ویژه کتب تفسیری و روایی، درصدد پاسخگویی به این شبهات است. بر این اساس، با استفاده از قواعد تفسیر اثبات می‌شود که واژه جایگزین «مهریه» در قرآن، «بیع» و «حلا» نیست؛ بلکه واژه‌هایی مانند «نحله»، «صَدُقات»، «میثاق»، «فریضه» و «أجر» در قرآن به‌کار رفته است. از این‌رو مهریه، بهای فروش دختران و مزدی در برابر التذاذ جنسی مردان نیست؛ بلکه عطیه‌ای بلاعوض از جانب مرد و نشان‌دهنده صداقت او در پیمان دوطرفه ازدواج است که جز سودرسانی به زن، چیزی به همراه ندارد. در اسلام، زن و مرد در پی ازدواج، دارای تکالیف و حقوقی می‌شوند که حکیمانه و براساس مصالح، جعل شده‌اند؛ بدین‌جهت است که در صورت عمل‌نکردن به آن تکالیف، بخش یا همه حقوق، از جمله مهریه، بازستانده می‌شود. این مسئله در مورد کوتاهی مردان از وظایف خویش صادق است و در صورت نشوز مرد یا همدست‌شدن با سایرین در راستای تهمت فحشا به زن، حق زن از او گرفته‌ می‌شود.