جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سیر و سلوک، واژه‌ای مقدس و نورانی است که در هر عصر و زمانی، طالبان معرفت و تشنگان معنویت که محبت خداوند را در دل خود و عشق او را در سر می‌پرورانده‌اند، به سوی خود جذب کرده است، تعداد منازل سیر و سلوک در دیدگاه اهل عرفان مختلف است؛ برخی برای سلوک الی‌الله، 1، 2، 7، 31، 70، 100 و حتی 1000 منزل را ذکر کرده‌اند. در دیدگاه سلوکی آیت‌الله مظاهری که دارای سه سیر کلی و برگرفته از کتب عرفانی امام خمینی (ره) و علامه طباطبایی است، سیر و سلوک با پای‌بندی بر قواعد شریعت مقدس و تقید به رعایت تکالیف شرعی آغاز می‌شود و با همین تقید ادامه می‌یابد و سالک در هیچ مرتبه‌ای، از التزام به احکام شرعی بی‌نیاز نمی‌شود. کتاب حاضر ـ که در واقع درآمدی بر منازل هفت‌گانة سیر و سلوک است و مباحث آن به لزوم بهره‌گیری از نور قرآن و عترت در جهت پیشبرد اهداف عالی سیر و سلوک اختصاص دارد ـ حاصل جلسات دروس اخلاقی آیت‌الله مظاهری در مسجد حکیم اصفهان است. این مباحث از یک بعد تفسیر اخلاقی ـ عرفانی آیات اولیة سورة مزمل و حاوی دستورالعمل سازنده‌ای (نماز شب، اراده، دعا، توکل و...) است که خداوند پس از بعثت پیامبر اکرم (ص) نازل فرموده و مسیر حرکت پرفراز و نشیب رسالت آن حضرت را مشخص و هموار ساخت. آیت‌الله مظاهری، با عنایت به تاثیرات عمیق و کاربرد ویژه‌ای که دستورالعمل مزبور در آغاز و در پیشبرد سیر و سلوک دارد، تفسیر این آیات و تبیین اخلاقی آن را به عنوان مقدمه و درآمدی برای سیر و سلوک برگزیده است.

در این اثر به اثبات این موضوع پرداخته شده است که انسان‌ها پس از مرگ در عالم برزخ و قیامت حالت سکون و ایستایی ندارند بلکه در ادامه عالم دنیا به سیر تکاملی خویش ادامه می‌دهند تا به لقای الهی برسند و در دارالقرار سکونت پیدا کنند. در همین راستا نگارنده ابتدا به بیان مفهوم حرکت و کمال در عالم برزخ پرداخته و شواهدی از سیر تکاملی انسان در این عالم از زبان قرآن، روایات و دیدگاه‌های عارفان شیعه و فلاسفه ارایه نموده است. وی هچنین از منظری تجربی نیز به بیان شواهدی از کمال انسان و حرکت کمالی او در عالم برزخ ذکر نموده و کیفیت عبادت و تسبیح در عالم برزخ و قیامت را بیان کرده است. در این زمینه وی به بیان برخی از داستان‌های آموزنده پرداخته و تحلیلی از رجعت و فلسفه آن در قرآن و روایات ارایه کرده و رابطه رجعت با سیر تکاملی انسان را بررسی نموده است.

کتاب حاضر، مشتمل است بر مطالبی در باب مرگ و عالم برزخ که با استناد به آیات و احادیث بیان گردیده و از زمان شروع انتقال از عالم دنیا یعنی "حالت احتضار" تا "روز قیامت" را دربرمی‌گیرد. پاره‌ای از عناوین کتاب بدین‌قرار است: ملک الموت و یاران او، احوال میت در قبر و بازگشت روح به بدن، جایگاه ارواح در عالم برزخ، و زنده شدن اموات در دنیا در زمان رجعت.

پژوهشی در زمینه سرنوشت انسان‌ها و اوضاع روح انسانی در عالم برزخ یا عالم مثال با رویکردی قرآنی، روایی و کلامی است. درابتدای کتاب حاضر تعریفی از مفهوم برزخ و عالم قبر ارایه شده و پیشینه تاریخی اعتقاد به عالم برزخ بررسی شده است. آنگاه ویژگی‌های کلی عالم برزخ مانند: دلایل اثبات وجود چنین عالمی، فلسفه وجود آن، نقد ادله منکران آن، مقدمه بودن آن برای عالم آخرت، محدودیت یا عدم محدویت این عالم نسبت به دنیا و قیامت و در نهایت اوضاع ارواح وارد شده به عالم برزخ بیان شده و دیدگاه قرآن کریم و روایات معصومین(ع) و نیز متکلمان مسلمان در این زمینه منعکس شده است. نویسنده ضمن توصیف فضای حاکم بر عالم برزخ و حضور شیاطین و ملائکه در این عالم، به اوضاع مؤمنان و کافران در این عالم اشاره نموده و کیفیت فشار قبر و عذاب‌های موجود در عالم قبر را از منظری روایی تبیین نموده است. وی به ارتباط ارواح با یکدیگر در عالم برزخ نیز اشاره نموده و ارتباط آن‌ها با افراد زنده در عالم مادی را نیز از منظری کلامی بررسی نموده است. وی همچنین به کیفیت ثواب و عقاب ارواح در عالم برزخ نیز اشاره نموده و کیفیت ثواب و عقاب مستضعفان و کودکان را نیز در عالم توصیف نموده است.

بررسی دیدگاه اسلام و مسیحیت درباره سرشت انسان است که با تکیه بر متون مقدس این دو دین تدوین یافته است. منظور از سرشت انسان، اموری است که انسان از هنگامی که به این جهان پای می‌گذارد، به همراه خود دارد. فرضیه این تحقیق آن است که دو دین مذکور به این لحاظ در دو طرف طیف قرار دارند و مسیحیت سرشت انسان را گناه‌آلود و دشمن حق می‌داند و اسلام آن را مایل به حق و دشمن باطل می‌داند و این اختلاف، اساسی و زیربنایی است و به دیگر آموزه‌های دین نیز سرایت کرده است. نگارنده بدین منظور، پس از طرح مباحثی کلی در این زمینه، «خلقت آدم»(ع) و گناه او در قرآن و تورات را بررسی نموده و «سرشت انسان» در عهد جدید، تاریخ اندیشه مسیحی و منازعات فرقه‌ای در قرآن مجید و سنت اسلامی را نیز مورد توجه قرار داده است.

جلوه‏هایی از اخلاق حسنه و سیرت معنوی حضرت محمد (ص) در این کتاب منعکس شده است. در ابتدای هر بحث، آیه‏ای نقل و ترجمه شده و مفاهیم و کلمات آن تشریح شده است. این اثر به گونه‏ای تفسیر موضوعی آیات درباره پیامبر و رفتار و سیره حضرت است. فی‏المثل در ذیل آیه صلوات از مفهوم صلوات، تفاوت صلوا و سلموا و صلوات بر اهل‏بیت سخن رفته است. مهربانی، گذشت، شرح‏صدر، معراج، دوستی، اطاعت از پیامبر، رحمت و خلق عظیم برخی از موضوعات آیاتی است که در شرح فضیلتها و اخلاق پیامبر تبیین شده‏اند.