جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در دوران جاهلیت به دلیل پررونق بودن تجارت معاملات اقتصادی زیادی انجام می‌شد ولی نظام حقوقی حاکم بر آن دوران ساده و دارای انحرافات زیادی بود. به گونه‌ای که موجب شکاف طبقاتی و از بین رفتن حقوق ضعیفان می-گردید. از این رو قرآن کریم در مسیر تربیتی خود به مسائلی مانند حقوق قراردادها،مالکیت و شیوه صحیح انجام مبادلات اقتصادی اشاره کرده است. پر واضح است این آیات در یک بستر تاریخی نازل شده‌اند لذا تدبر در آن‌ها مطابق با ترتیب نزول و با توجه به حوادث و مخاطبان عصر نزول می‌تواند نکات جدیدی را پیش رو مفسر قرار دهد و مراحل تکوین و تطور گزاره‌های مرتبط با آن را روشن کند. پژوهش حاضر با همین هدف به نگارش درآمده است. بدین‌سان مطابق با روایات معتبر ترتیب نزول چینش آیات مرتبط با بحث مشخص گردید و و سعی بر آن شد با مقارنه این آیات مراحل نهادینه‌شدن دستورات الهی کشف شود. با این شیوه مطالعاتی بدست آمد تشریع نظام حقوق اقتصادی قرآن به صورت تنزیلی در سه مرحله فرهنگ سازی،بیان فقهی-حقوقی احکام و تثبیت قراردادها انجام شده است.

یکی از موضوعاتی که امروزه برای بسیاری از مردم مسأله‌ساز شده است، مسأله نحوه مواجهه با متکدیّان -علی‌الخصوص متکدیان خیابانی- است. این مسأله زمانی مسأله‌سازتر می‌شود که تکدی‌گری سازمان‌یافته تبدیل به یک حرفه گردد و درنتیجه تبدیل به یک معضل و آسیب اجتماعی برای جامعه اسلامی شود. سؤال اصلی این پژوهش عبارت‌است‌از اینکه نحوه مواجه درست با متکدیان خیابانی چگونه است؟ برای پاسخ به این سؤال با مراجعه به آیات و روایات معتبر، می‌توان اصول عام و اصول خاصی را استخراج نمود. اصول عام کمک به متکدیان عبارت است از حرمت طرد، تحقیر، منّت‌گذاری و آزار و اذیت متکدیان. اصول خاص نیز ناظر به اقسام متکدیان است؛ در مواجهه با متکدیان واقعی، اصل بر کمک تا سرحد بی‌نیازی است و در مواجهه با متکدیان مشکوک اصل بر صحّت ادعای فقر و کمک حدأقلی است. در مواجهه با متکدیان غیرواقعی، اصل بر حرمت تعاون بر اثم و اکل مال به باطل است.

طبع یکی از موانع کارکردهای قلب است که در آیات قرآن در کنار قلب به کار رفته است. طبع از یک سو به خدا و از سوی دیگر به رفتار انسان‌ها مرتبط است. با به‌کارگیری دستور زبان شناختی و نمابرداری شناختی جایگاه این مانع با دقت بیشتری روشن می‌شود و نسبت ارتباط آن با خدا و افعال انسان روشن می‏گردد. ضرورت این پژوهش در پرداختن به جایگاه معرفت شناختی و کلامی (مسئله اختیار و طبع الهی بر قلب) است. این پژوهش بر اساس الگوی نمابرداری شناختی از روشِ معناشناسی شناختی رابطه طبع قلب با پدیده‌های مرتبط را بررسی می‏کند. طبع به عنوان فعل خداست و به معنای عدم هدایت نیست؛ یعنی صرفاً جنبه عدمی ندارد، بلکه جنبه وجودی دارد و واقعاً خدا عمل طبع را انجام می‌دهد. طبع ارتباط مستقیم با اعمال کافرانه و منافقانه دارد و نتیجه طبع در این است که دریچه قلب در دریافت معارف وحیانی بسته می‌شود و از سوی دیگر نمی‌تواند از معارف دریافت‌شده وحیانی معرفت جدیدی تولید کند؛ اما کارکردهای دیگر قلب نقصانی نمی‌یابد و راه برای هدایت باز است.

بحث دربارة مختصات سبک ‌زندگي اسلامي، در دو سطح «انتزاعي يا اصول سبک‌ زندگي» و سطح «انضمامي يا سوية مشهود سبک ‌زندگي» قابل ‌طرح است. بُعد مشهود سبک ‌زندگي، ناظر به معرف‌هاي عيني و انضمامي است که در کنش‌ها و تعاملات روزمره انعکاس دارند و قابل ‌سنجش و اندازه‌گيري‌اند؛ اما اصول سبک‌ زندگي، به معيار‌هاي کلان و انتزاعي‌تر اشاره دارد که در مجموع، کليت حيات و زيست‌‌جهان مؤمنانه يا الحادي را معين مي‌کنند. در حقيقت، آنچه سبک‌ زندگي اسلامي را از ديگر سبک‌ها و شيوه‌هاي زندگي متمايز مي‌سازد، اصول بنياديني است که به‌تعبير قرآن، سپهر «حيات طيبه» را شکل مي‌دهند. بنابراين، پرسش مهمي مطرح مي‌شود، مبني بر اينکه اصول بنيادين حاکم بر سبک‌ زندگي اسلامي کدام‌اند. در اين پژوهش که با هدف بررسي اصول سبك زندگي قرآن، و با استفاده از ظرفيت روش‌هاي توصيفي‌تحليلي سامان يافت، اين نتيجه حاصل شد که جريان‌يابي اصول بنيادين در واقعيت زندگي روزمره، شيوة زيستِ مؤمنانه را به‌صورتي متفاوت از ديگر سبک‌هاي زندگي رايج متأثر مي‌کند؛ چراکه اگر انقطاع از عالم قدسي، غلبة هوس بر عقل، احساس خودمختاري کاذب، فرم‌گرايي افراطي و شکاکيت فراگير، در کانون انديشه و سبک‌ زندگي غربي جاي گرفته باشد، حضور همه‌جايي خداوند، توحيدمحوري، شريعت به‌مثابة چهارچوب انتخاب‌ها، خودشناسي يا شناخت درست انسان و جهان، فطرت‌مداري و التزام به قوانين برخاسته از آنها، اساس سبک‌ زندگي اسلامي را شکل مي‌دهد.

موضوع خانواده به دليل جايگاه و آثار مختلف و بي‌بديلي که در حيات اجتماعي دارد، همواره به نوعي در جغرافياي دانش‌هاي مختلف علوم بشري حضور داشته است. تحليل‌هاي روان‌شناختي، تاريخي، حقوقي و جامعه‌‎شناختي، نمونه‌هايي از رويکردهايي است که بر مدار خانواده صورت پذيرفته است و پژوهشگران رشته‌هاي مختلف سعي نموده‌اند تا متناسب با رويکردشان ابعاد و کارکرد و فراز و فرود آن را تحليل كنند. قرآن کريم به‌عنوان کتاب زندگي بشر اهميت خاصي به اين مسئله داده است. اختصاص منظومه‌اي از آيات کريمه به اين مسئله نشانگر جايگاه رفيع آن در اين کتاب آسماني و تأثير عميق آن در زندگي اجتماعي است. اين پژوهش با روش تبيين کارکردي، مضامين آموزه‌هاي تفسير الميزان را در باب خانواده صورت‌بندي نموده و بر پاية فطرت، آثار آن را در جامعة انساني تبيين مي‌کند و به اين پرسش پاسخ مي‌دهد که تفسير الميزان منظومة خانوادة قرآني را بر محور فطرت چگونه سازمان مي‌دهد؟ الميزان خانواده را در منظومة معرفتي مبتني بر فطرت تحليل مي‌کند؛ به اين صورت که تکوين اين بنا را بر محور فطري بودن اصل زندگي اجتماعي و غايات وجودي فطري انسان معرفي مي‌نمايد و عناصر حفظ و استمرار آن را بر اين محور ارزيابي مي‌کند. در همين راستا، به سرماية جنسي - که عنصر کليدي در مسئلة ازدواج و تشکيل خانواده است – به‌عنوان ابزار تحقق آن غرض وجودي نگاه مي‌کند و در همين مدار، تفکيک نقش‌هاي جنسيتي و نيز قوّاميت مردان در حريم خانواده را سازمان مي‌دهد.