جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از تعالیم روح بخش دین مبین اسلام وادیان آسمانی دیگر (مسحیت و یهودیت) چنین برداشت می‌شود که هرگز با فردگرایی و بی‌توجهی به دیگران موافق و همراه نبوده و محیط مساعد اجتماع را، شرط لازم برای دست‌یابی به کمال دانسته است. این شرط میسر نمی‌شود جز در لوای خصیصه مهم همدلی و همزبانی و آن هم برمبنای اصول اعتقادی، بنیادی و اخلاقی. این تحقیق تحت عنوان «مبانی کلامی و اخلاقی همدلی و همزبانی از نگاه آموزه‌های قرآن کریم و عهدین» و با هدف بررسی مبانی کلامی و اخلاقی آن انجام گرفته است. سوال اصلی تحقیق این است که مبانی نزدیک یا مشترک کلامی و اخلاقی همدلی و همزبانی در قرآن و عهدین کدامند؟ روش تحقیق در این مقاله کتابخانه‌ای ـ تحلیلی است. بررسی منابع اصلی و مرتبط با مساله تحقیق نشان می‌دهد که از جمله مهم‌ترین مبانی کلامی در قرآن کریم و عهدین عبارتند از: ایمان‌گرایی، خدامحوری، وحدت در عقیده و هدف، رهبری واحد، تفاهم بیانی و زبانی. و از مهم‌ترین مبانی اخلاقی می‌توان به: نیت خیر، تقوا، حسن خلق، احساس مسئولیت، نوع‌دوستی، و سرانجام عدالت‌محوری و انصاف اشاره کرد.

اثبات این مسئله كه قرآن کریم موجود در دست مسلمانان، همان است كه خدای متعال بر پیامبر اکرم(ص) نازل فرموده، مستلزم اثبات مصونیت پیامبر(ص) در مراحل سه‌گانه تلقّی، ضبط و ابلاغ و مصونیت متن از خطا و تحریف در مقام كتابت توسط كاتبان و حفظ آن در طول قرون و اعصار تا عصر حاضر است. در صورت مصون ماندن وحی در سه مرحله اول، می‌توان ادعا کرد که مصونیت لفظی و معنوی قرآن کریم در مقام كتابت توسط كاتبان (مرحله چهارم) و حفظ آن در طول قرون و اعصار تا عصر حاضر (مرحله پنجم) در مسیر هموارتری قرارگرفته است. برای اثبات این فرآیند، باید به میزان کافی از دلایل عقلی، نقلی و شواهد تاریخی سود جست. در این راستا پرسش اصلی پژوهش این است که: جدای از سلسله دلایل عقلی و شواهد تاریخی، ادله نقلی؛ به‌ویژه دلایل قرآنی نزاهت متن و معنای قرآن از خطا و تحریف کدام است؟ نگارندگان در نوشتار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، با اتکا به آراء مفسرانی مانند فخر رازی، علامه طباطبایی، و جوادی آملی و تنی چند از مفسران دیگر؛ که با روی‌آوردی کلامی به تفسیر قرآن پرداخته‌اند، به پرسش مذکور پاسخ داده‌اند. نتیجه آن‌که در هشت موضع از قرآن کریم؛ یعنی آیه 9 حجر، 41 و 42 فصلت، 115 انعام، 15یونس، 82 نساء، 32 توبه، 7 تا 10 صافات و 26 تا 28 جن؛ به‌طور مستقیم به مسئله نزاهت قرآن از تحریف اشاره شده است.

قرآن کریم قانون زندگی بر پایه توحید است؛ هم جهان‌بینی انسان را سامان می‌بخشد هم روش زندگی متناسب با آن را نشان می‌دهد. پیمودن راه دین‌داری حقیقی نیازمند شناخت و تمایز آن از دین‌داری ناخالص است. هدف این پژوهش، تبیین گونه‌های مختلف دین‌داری بر پایه قرآن و روایات و تبیین شاخص‌های دین‌داری حقیقی است تا بتوان هم خود را در قالب خود – ارزیابی رصد کرد و هم مدعیان را. پرسش اصلی این است که شاخص‌های دین‌داری حقیقی در قران کریم بر پایه تفسیر المیزان کدامند؟ روش این مطالعه از نوع توصیفی- تحلیلی و با مراجعه به منابع اسلامی، به‌خصوص قرآن کریم و منابع تفسیری و مرتبط بوده است. بر اساس آموزه‌های قرآنی، باور به مبانی نظری دین و التزام عملی به آن‌ها ، گونه‌های مختلفی دارد از قبیل: دین‌داری منافقانه، مقطعی، عافیت طلبانه، سوداگرایانه و ظاهری (سطحی). در این میان تنها «دین‌داری حقیقی و صادقانه» می‌تواند سعادت بخش باشد. یقین در حوزه اعتقادات، التزام به لوازم ایمان در حوزه اخلاق و پایبندی به شریعت در حوزه رفتار شاخص‌های دین‌داری و ایمان صادقانه است. هم در حوزه عقل نظری موحدند و هم در حوزه عقل عملی.

هرمنوتیک در حوزه معرفت‌شناسی به‌عنوان روشی برای رسیدن به حقیقت الفاظ و عبارات، از جمله شیوه‌هایی است که در قرن اخیر از جانب بسیاری از صاحب‌نظران غربی مورد توجه قرار گرفته است. در این شیوه تلاش شده است با تکیه بر برخی اصول و مبانی خاص و با پیگیری معناشناسانه الفاظ و مفاهیم، به حقیقت مدنظر گوینده دست یابند. متناسب با این شیوه غربی، در عالم اسلام متفکران مسلمان، از مفهومی به نام تأویل سخن به میان آورده‌اند. ملاصدرا به‌عنوان یکی از متفکران اصیل اسلامی در بحث تأویل، معتقد است که با ریشه‌یابی دقیق الفاظ در عوالم سه‌گانه و با روش‌های عرفانی، فلسفی و کلامی به معنای ملکوتی آن‌ها رسیده و بسیاری از مشکلات و اختلافات را در باب متشابهات قرآنی از این طریق پاسخ داده است. این جستار بر آن است که با روش توصیفی- تحلیلی، پس از بررسی معنای هرمنوتیک و نسبت معنایی آن با تأویل، روش خاص ملاصدرا در تفسیر آیات قرآن را مورد ارزیابی قرار دهد.

تحریف، عاملی است که اصالت و اعتبار هر کتاب و کلام معتبری را با آسیب همراه می‌کند. نسبت تحریف به قرآن مجید، خواسته و یا ناخواسته در همین راستاست. اگر مسئله تحریف‌ناپذیری قرآن به اثبات نرسد، اعتبار قرآن به چالش کشیده می­‌شود و هرگونه استناد به آن با مشکل اساسی روبه‌رو می‌گردد. دسته‌­ای از شبهات مربوط به تحریف، از سوی مستشرقان ازجمله آقای نولدکه آلمانی مطرح شده است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا کلمات و آیاتی از قرآن حذف و جابجا شده است یا خیر؟ شبهات مربوط به تحریف در این مقال، حدود چهار شبهه است. نولدکه و دیگر مستشرقان، با پیش‌فرض‌­های نادرست و با استناد به برخی از احادیث ضعیف و گاه جعلی که بیشتر در منابع نامعتبر اهل سنت یافت می‌شوند و هم‌چنین برخی احادیث ضعیف که دست‌آویز غلات شیعه است و عدم درک تناسب و مفهوم برخی آیات قرآن و مطالب مستفاد از برخی منابع روایی، تفسیری و تاریخی، به طرح این آراء مبادرت ورزیده‌اند. آراء و شبهات آنان، با استفاده از همان منابع و روش ایشان و ایضاح مفهوم حقیقی آیات، روایات و برخی اصطلاحات تخصصی، بررسی و مورد نقد جدی قرار گرفته است.

قرآن کریم به‌عنوان معجزه علمی جاودان برای هدایت بشر، برای خانواده اهمیت فراوانی قائل است و آن را سنگ بنای مهم حیات اجتماعی و کانون اخلاقی جامعه می‌شناسد. از این‌رو، برای ضابطه‌مند شدن این نظام و نهایتا نظم یافتن جوامع بشری، توصیه‌ها، دستورالعمل‌ها و قوانین ویژه‌ای را در مجرای زبان مفهوم‌سازی می‌کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی کاربرد رویکرد سبک‌شناسی لایه‌ای در کشف آموزه‌های تربیتی نظام خانواده در آیات نورانی قرآن مجید انجام شده است. سوال اساسی پژوهش این است که قرآن کریم در تبیین اندیشه‌های تربیتی خانواده از کدامیک از تمهیدات و اختیارات زبانی سود جسته است؟ بررسی‌ها نشان داد که متن بی‌بدیل قرآن، ترکیب و ساختار زبانی و آرایه‌های ادبی محض نیست بلکه در این کلام آسمانی، علاوه بر عالی‌ترین مفاهیم حقیقی اخلاقی، ژرفترین آموزه‌های تربیتی نظام خانواده در لایه‌های مختلف زبانی به کمک اختیارات زبانی مانند واج‌آرایی، جایگزینی واژگانی، ذکر و حذف، تقدیم و تاخیر، استعاره و غیره مفهوم‌سازی شده است. گفتنی است این پژوهش، به لحاظ راهبردی توصیفی- تحلیلی به‌شمار میرود و به لحاظ راهکاری و روش جمع‌آوری اطلاعات، کتابخانه‌ای محسوب می‌شود.

در بینش موحدان، رابطه «خلق» با «خالق»، رابطه «عیال الله» بودن است و بنده‌ای نزد او محبوب‌تر است که مظهر بیشتری از لطف و خدمت به «عیال الله» باشد. کم توجهی به مقوله خدمت و خدمات‌رسانی از آسیب‌های عمده مشهود در جامعه کنونی بشر است که سبب بروز مشکلات فردی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در میان خلق و «خانوار الهی» شده است. خدمت‌رسانی از منظر کلامی، تفسیری، فرهنگی، اقتصادی و غیر آن، قابل پژوهش است و از امور پسندیده‌ای است که هر انسانی فطرتاً تمایل به انجام آن دارد؛ گرچه روش و نوع اجرای آن نسبت به افراد متفاوت است. این مقاله رویکردی است آسیب‌شناسانه به موضوع خدمت رسانی با تکیه بر قرآن و سخنان گوهر بار ائمه اطهار(ع) است که ناب ترین نکته‌ها را در معرفی و تبیین موانع خدمت‌رسانی ارائه کرده‌اند. در این مقاله، ضمن طرح آیات و روایات و بیانات دانشمندان؛ موانع و آسیب‌های عرصه خدمت‌رسانی مورد پژوهش قرار گرفت و سرانجام این نتیجه به دست آمد که که برخی عوامل درونی مانند ضعف معرفتی و برخی عوامل بیرونی مانند ثروت¬اندوزی، مانع راه خدمت‌رسانی‌اند.

فضل خدا قطره‌هاي زلال باران رحمت الاهي است كه بر همگان مي‌بارد و هم‌چون غذايي نيروبخش است كه يك دانشمند نيك سرشت براي تعليم و تربيت و دانش‌افزايي از آن نيرو مي‌گيرد و يك ستمگر براي بيدادگري بيشتر از آن سود مي‌برد. این مقاله به عنوان «مفهوم فضل الاهي و عوامل برخورداري از آن در قرآن كريم» به رشته تحرير درآمده است. فضل به معناي افزوني و زيادتي در خير و عطای بیش از استحقاق گیرنده است. شناخت معنای فضل و گستردگي آن در قرآن كريم مي‌تواند در بهره‌مندي و صعود انسان نقش مؤثري داشته باشد. سعي اين پژوهش بر آن است كه معنای فضل را بررسی و مهم‌ترین عوامل فضل را نشان داده و بیان دارد که عوامل فضل و برخورداري از آن الطاف خداوند در جهان برای بهره‌مندی و آسایش بندگان می‌باشد و کافر و مؤمن هر دو را در بر می‌گیرد. مقاله‌ حاضر به روش كتابخانه‌اي و شيوه‌ي توصيفي و تحليلي سامان يافته است كه در صدد پاسخگويي به این سؤالات است که مفهوم فضل در قرآن چيست؟ و عوامل برخورداري از فضل از منظر قرآن كدامند؟ در پایان نیز به این نتیجه خواهیم رسید كه فضل الهي دائم مانند باران رحمت در حال ريزش است و جذب و دريافت آن به ظرف وجودي بندگان بر مي‌گردد.

قرآن کریم در بسیاری از آیات، تصویری از ویژگی‌های بهشت، نعمت‌های آن و زندگی بهشتیان ارائه می‌دهد. بررسی این آیات، می‌تواند باعث ایجاد انگیزه در انتخاب و پیمودن صراط مستقیم گردد؛ راهی که انسان همواره به طور فطری به دنبال آن است. یکی از نعمت‌های بهشتی که در آیات قرآن کریم از آن سخن به میان آمده «شراب بهشتی» است. هدف این تحقیق تبیین اقسام و اوصاف شراب‌های بهشتی و بررسی درجات بهشتیان مشمول این نعمت (مخلصین، مقربین، ابرار و ...)، با استناد به آیات و روایات می‌باشد. ماهیت و معنای شراب‌های بهشتی، بدون شک متفاوت از شراب دنیایی در معنای مصطلح آن به معنای خمر است. ضمن اینکه شراب‌های بهشتی دارای اقسام مختلف و ویژگی ممتازی است که بندگان خدا به تناسب درجات معنوی خود، از آن‌ها بهره‌مند خواهند شد. با این بررسی روشن شد که نوشندگان شراب‌های بهشتی، مومنان خاص (مقربان و بندگان مخلص) هستند و مومنان عام (ابرار، اصحاب یمین و متقین) از رحیق آمیخته به شراب‌ها می‌نوشند. آن چه به‌عنوان نعمت‌ها، شراب‌های بهشتی و ویژگی آن‌ها، یادآوری شده، جملگی برای تقریب به ذهن مادی بشر، این گونه توصیف شده‌اند؛ اما حقیقت و باطن نعمت‌های بهشتی و شراب طهور و لذتی که برای بهشتیان ایجاد می‌کند قابل وصف نیست و البته نعمت معنوی رضوان الهی، از تمامی این نعمت‌ها برتر و والاتر است.