جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فضل خدا قطره‌هاي زلال باران رحمت الاهي است كه بر همگان مي‌بارد و هم‌چون غذايي نيروبخش است كه يك دانشمند نيك سرشت براي تعليم و تربيت و دانش‌افزايي از آن نيرو مي‌گيرد و يك ستمگر براي بيدادگري بيشتر از آن سود مي‌برد. این مقاله به عنوان «مفهوم فضل الاهي و عوامل برخورداري از آن در قرآن كريم» به رشته تحرير درآمده است. فضل به معناي افزوني و زيادتي در خير و عطای بیش از استحقاق گیرنده است. شناخت معنای فضل و گستردگي آن در قرآن كريم مي‌تواند در بهره‌مندي و صعود انسان نقش مؤثري داشته باشد. سعي اين پژوهش بر آن است كه معنای فضل را بررسی و مهم‌ترین عوامل فضل را نشان داده و بیان دارد که عوامل فضل و برخورداري از آن الطاف خداوند در جهان برای بهره‌مندی و آسایش بندگان می‌باشد و کافر و مؤمن هر دو را در بر می‌گیرد. مقاله‌ حاضر به روش كتابخانه‌اي و شيوه‌ي توصيفي و تحليلي سامان يافته است كه در صدد پاسخگويي به این سؤالات است که مفهوم فضل در قرآن چيست؟ و عوامل برخورداري از فضل از منظر قرآن كدامند؟ در پایان نیز به این نتیجه خواهیم رسید كه فضل الهي دائم مانند باران رحمت در حال ريزش است و جذب و دريافت آن به ظرف وجودي بندگان بر مي‌گردد.

قرآن کریم قانون زندگی بر پایه توحید است؛ هم جهان‌بینی انسان را سامان می‌بخشد هم روش زندگی متناسب با آن را نشان می‌دهد. پیمودن راه دین‌داری حقیقی نیازمند شناخت و تمایز آن از دین‌داری ناخالص است. هدف این پژوهش، تبیین گونه‌های مختلف دین‌داری بر پایه قرآن و روایات و تبیین شاخص‌های دین‌داری حقیقی است تا بتوان هم خود را در قالب خود – ارزیابی رصد کرد و هم مدعیان را. پرسش اصلی این است که شاخص‌های دین‌داری حقیقی در قران کریم بر پایه تفسیر المیزان کدامند؟ روش این مطالعه از نوع توصیفی- تحلیلی و با مراجعه به منابع اسلامی، به‌خصوص قرآن کریم و منابع تفسیری و مرتبط بوده است. بر اساس آموزه‌های قرآنی، باور به مبانی نظری دین و التزام عملی به آن‌ها ، گونه‌های مختلفی دارد از قبیل: دین‌داری منافقانه، مقطعی، عافیت طلبانه، سوداگرایانه و ظاهری (سطحی). در این میان تنها «دین‌داری حقیقی و صادقانه» می‌تواند سعادت بخش باشد. یقین در حوزه اعتقادات، التزام به لوازم ایمان در حوزه اخلاق و پایبندی به شریعت در حوزه رفتار شاخص‌های دین‌داری و ایمان صادقانه است. هم در حوزه عقل نظری موحدند و هم در حوزه عقل عملی.

قرآن کریم در بسیاری از آیات، تصویری از ویژگی‌های بهشت، نعمت‌های آن و زندگی بهشتیان ارائه می‌دهد. بررسی این آیات، می‌تواند باعث ایجاد انگیزه در انتخاب و پیمودن صراط مستقیم گردد؛ راهی که انسان همواره به طور فطری به دنبال آن است. یکی از نعمت‌های بهشتی که در آیات قرآن کریم از آن سخن به میان آمده «شراب بهشتی» است. هدف این تحقیق تبیین اقسام و اوصاف شراب‌های بهشتی و بررسی درجات بهشتیان مشمول این نعمت (مخلصین، مقربین، ابرار و ...)، با استناد به آیات و روایات می‌باشد. ماهیت و معنای شراب‌های بهشتی، بدون شک متفاوت از شراب دنیایی در معنای مصطلح آن به معنای خمر است. ضمن اینکه شراب‌های بهشتی دارای اقسام مختلف و ویژگی ممتازی است که بندگان خدا به تناسب درجات معنوی خود، از آن‌ها بهره‌مند خواهند شد. با این بررسی روشن شد که نوشندگان شراب‌های بهشتی، مومنان خاص (مقربان و بندگان مخلص) هستند و مومنان عام (ابرار، اصحاب یمین و متقین) از رحیق آمیخته به شراب‌ها می‌نوشند. آن چه به‌عنوان نعمت‌ها، شراب‌های بهشتی و ویژگی آن‌ها، یادآوری شده، جملگی برای تقریب به ذهن مادی بشر، این گونه توصیف شده‌اند؛ اما حقیقت و باطن نعمت‌های بهشتی و شراب طهور و لذتی که برای بهشتیان ایجاد می‌کند قابل وصف نیست و البته نعمت معنوی رضوان الهی، از تمامی این نعمت‌ها برتر و والاتر است.

از تعالیم روح بخش دین مبین اسلام وادیان آسمانی دیگر (مسحیت و یهودیت) چنین برداشت می‌شود که هرگز با فردگرایی و بی‌توجهی به دیگران موافق و همراه نبوده و محیط مساعد اجتماع را، شرط لازم برای دست‌یابی به کمال دانسته است. این شرط میسر نمی‌شود جز در لوای خصیصه مهم همدلی و همزبانی و آن هم برمبنای اصول اعتقادی، بنیادی و اخلاقی. این تحقیق تحت عنوان «مبانی کلامی و اخلاقی همدلی و همزبانی از نگاه آموزه‌های قرآن کریم و عهدین» و با هدف بررسی مبانی کلامی و اخلاقی آن انجام گرفته است. سوال اصلی تحقیق این است که مبانی نزدیک یا مشترک کلامی و اخلاقی همدلی و همزبانی در قرآن و عهدین کدامند؟ روش تحقیق در این مقاله کتابخانه‌ای ـ تحلیلی است. بررسی منابع اصلی و مرتبط با مساله تحقیق نشان می‌دهد که از جمله مهم‌ترین مبانی کلامی در قرآن کریم و عهدین عبارتند از: ایمان‌گرایی، خدامحوری، وحدت در عقیده و هدف، رهبری واحد، تفاهم بیانی و زبانی. و از مهم‌ترین مبانی اخلاقی می‌توان به: نیت خیر، تقوا، حسن خلق، احساس مسئولیت، نوع‌دوستی، و سرانجام عدالت‌محوری و انصاف اشاره کرد.

امر به معروف و نهی از منكر از بزرگ‌ترین واجبات دینی به شمار می‌آید. فریضه بزرگی كه به سبب آن سایر فرایض برپا و امر حكومت تحكیم می‌یابد. عینیت یافتن این نتایج مهم منوط به این است که عوامل مؤثر در احیاء این فریضه تقویت و موانع و چالش‌های پیش روی آن بر طرف گردد. سوال تحقیق این است که: از منظر منابع اسلامی، مهم‌ترین موانع و چالش‌های تحقق امر به معروف و نهی از منکر در جامعه کدامند؟ با هدف کشف موانع یاد شده، این مطالعه با روش کتابخانه‌ای و تحلیلی انجام شده است. ابتدا اطلاعات لازم و مرتبط، از منابع اصلی جمع آوری، دسته‌بندی و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این بررسی معلوم شد که «عدم توجه به اولویت‌ها» و «اتخاذ شیوه‌های نادرست در احیاء آن» از جمله موانع و چالش‌های مهم تحقق امر به معروف و نهی از منکر در جامعه است.

یکی از مباحث مهم در حوزه تفسیر قرآن «مبانی تفسیر» است که هر مفسر قبل از تفسیر باید موضع خود را نسبت به آن مشخص نماید. از آنجا که بسیاری از اختلافات تفسیری ناشی از اختلاف در مبانی تفسیر است. عنایت عالمانه به آن، از ضرورت برخوردار است. از طرف دیگر، علم اصول فقه به عنوان دانشی روشمند موجب پویایی فقه گردیده و می‌تواند در تفسیر و به خصوص حوزه مبانی تفسیر نقش آفرین باشد. سوال اصلی این پژوهش آن است كه كدام دسته از «مباحث مقدماتی اصول فقه» در حوزه «مبانی تفسیر» ـ مستقیم یا غیر مستقیم ـ ایفای نقش نموده، و کیفیت این تأثیر چگونه است؟ پژوهش حاضر با روش كتابخانه‌ای- تحلیلی صورت پذیرفته است. در این بررسی مشخص شد که از جمله مبانی تفسیر که به وسیله اصول فقه مدلل و موجه می‌شود عبارتند از: مباحث حجیت، امکان و جواز تفسیر، معرفت بخشی و واقع‌گرایی قرآن، وابستگی معنا به متن و قصد مؤلف.

تحریف، عاملی است که اصالت و اعتبار هر کتاب و کلام معتبری را با آسیب همراه می‌کند. نسبت تحریف به قرآن مجید، خواسته و یا ناخواسته در همین راستاست. اگر مسئله تحریف‌ناپذیری قرآن به اثبات نرسد، اعتبار قرآن به چالش کشیده می­‌شود و هرگونه استناد به آن با مشکل اساسی روبه‌رو می‌گردد. دسته‌­ای از شبهات مربوط به تحریف، از سوی مستشرقان ازجمله آقای نولدکه آلمانی مطرح شده است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا کلمات و آیاتی از قرآن حذف و جابجا شده است یا خیر؟ شبهات مربوط به تحریف در این مقال، حدود چهار شبهه است. نولدکه و دیگر مستشرقان، با پیش‌فرض‌­های نادرست و با استناد به برخی از احادیث ضعیف و گاه جعلی که بیشتر در منابع نامعتبر اهل سنت یافت می‌شوند و هم‌چنین برخی احادیث ضعیف که دست‌آویز غلات شیعه است و عدم درک تناسب و مفهوم برخی آیات قرآن و مطالب مستفاد از برخی منابع روایی، تفسیری و تاریخی، به طرح این آراء مبادرت ورزیده‌اند. آراء و شبهات آنان، با استفاده از همان منابع و روش ایشان و ایضاح مفهوم حقیقی آیات، روایات و برخی اصطلاحات تخصصی، بررسی و مورد نقد جدی قرار گرفته است.

امروزه موضوع سبک زندگی از اهمیت خاصی برخوردار شده است و انتخاب سبک خاص مشروط به یک سلسله مبانی معرفتی و اعتقادی است. در این میان در باره «سبک زندگی اسلامی» مطالعات و بحث‌های فراوانی انجام شده است. اما پژوهش حاضر با هدف بررسی امتیازات سبک زندگی اسلامی از نگاه آیات و روایات انجام شده است تا زمینه‌ساز مقایسه این سبک با سایر سبک‌های زندگی رایج و نهایتاً گزینش متعالی ترین سبک باشد. سوال تحقیق این است که: مهم‌ترین امتیازات و مولفه‌های سبک زندگی اسلامی از منظر قرآن و روایات چیست؟ این تحقیق به روش تحلیلی کتابخانه‌ای است که با بررسی آیات قرآن و مراجعه به روایات و آثار تفسیری و کتاب‌های مرتبط انجام و ارائه شده است. نتایج بررسی نشان داد که از: وحی محوری، توحید محوری، دانش محوری، عزتمندی، حفظ کرامت انسانی، برخورداری از الگوهای متعالی و اعتدال به‌عنوان مهم‌ترین امتیازات سبک زندگی اسلامی می‌توان نام برد. با تمسک به این مولفه‌ها می‌توان سعادت دو جهان و حسن دنیا و آخرت را برای خود و جامعه رقم زد و از آسیب‌های سبک‌های موجود که ناظر به تفکر مادی و غیر معنوی هستند در امان ماند.

در قرآن و روایات روش‌های تربیتی فراوانی از جمله: نصیحت و ارشاد، تشویق و ترهیب، قصه‌پردازی و... بیان شده است؛ این پژوهش در پی کشف و اثبات یکی دیگر از روش‌های تربیتی در قرآن تحت عنوان «القاء و تلقین» است. اصلی کارآمد که به شکل نامحسوسی تحت الشعاع روش‌های دیگر از آموزه‌های والای تعلیمی‌ ـ تربیتی قرآن قرار گرفته است. در این بررسی با استناد به گونه‌های مختلفی از آیات، میزان به‌کارگیری این روش در قرآن و کارآیی آن در زندگی انسان‌ها تبیین شده است؛ روش تحقیق در این نوشتار توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی است. در این راستا تلقین‌کنندگان ذیل چهار عنوان (خداوند، انسان، ملائکه، جن، شیطان) دسته‌بندی شده‌اند. نتیجه مطالعات ضرورت وجود القاء و تلقین را به عنوان روشی کارآمد در حوزه تعلیم و تربیت -در قرآن و روایات ـ اثبات نموده است.