جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جلد اول کتاب عون اخوان الصفاء، به نام «فی المنطق» که تألیف بهاءالدین محمدبن حسن الاصفهانی، مشهور به «بها»، «فاضل هندی» و «کاشف اللثام» است، به کوشش و تحقیق علی اوجبی راهی بازار نشر و فروش شد. «شفا» که بی‌بدیل‌­ترین اثر فلسفی ابن سینا است و به طور قطع در وهله اول چنین به ذهن متبادر می‌شود که اثری در پزشکی باشد و به شناخت و درمان بیماری­ها بپردازد، اما دایره­المعارفی فلسفی است. همانند کتاب دیگر او «قانون» که بر خلاف پندار اولیه، اثری در پزشکی است، نه فلسفه. از این رو، از دیرباز شماری در جستجوی وجه تسمیه این اثر به تکاپو افتاده‌­اند. مسائلی که ابن سینا در الهیات شفا درباره ذات و صفات واجب‌الوجود و کیفیت صدور عالم از او و رابطه خالق با مخلوق و همچنین نحوه توفیق میان عقل و نقل بیان داشته، از مهمترین موضوعاتی بوده است که استادان دانشکده الهیات در سراسر جهان را مدت‌ها به خود مشغول داشته است. فاضل هندی، شارح شفا، کتاب فوق را یکی از ابداعات ابن سینا می‌شمارد. او «شفا» را به دریای عمیقی تشبیه می کند که صاحبان حکمت هماره به غواصی در آن سرگرم می‌شوند. وی در«عون اخوان الصفاء»، علی رغم اینکه سعی دارد به متن وفادار باشد، در موارد اندکی به نقد آن نیز می پردازد. مرحوم استاد سید جلال الدین آشتیانی درباره اهمیت این اثر می‌نویسد: «اثر نفیس او در حکمت، تلخیص کتاب شفا است که در ضمن حذف مکررات عبارات شفا و بیان مطالب با عباراتی روان که خاصیت قلم توانای اوست، مشکلات کتاب را نیز حل نموده است». اساس بازخوانی اثر حاضر، نسخه شماره 1920 کتابخانه مجلس است که از درست ­ترین و معتبرترین نسخه‌­های موجود است و استاد حائری در بخشی از معرفی این نسخه می ­نویسد: «این نسخه به خط نسخ و در زندگی مؤلف نوشته شده و شامل هر سه جمله است. مؤلف خود آن را دیده و با نسخه اصل به خط خود مقابله کرده و در 27 ربیع­ الثانی 1084 (سال تألیف) مقابله آن را به پایان رسانده». این اثر به تحقیق علی اوجبی و نود صفحه مقدمه بسیار جامع ایشان آراسته گردیده است. مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران انتشار این کتاب را در 661 صفحه به عهده گرفته است.

ترجمه ماشینی: این کتاب به موضوع خاصی می پردازد که از جهات مختلف به آن پرداخته شده است که همان مسئله فلسفی و مشکل آفرین اراده است. نویسنده تأکید می‌کند که جنبه‌ای که او برای کتابش انتخاب کرده است، هرگز مطالعه‌ای به تنهایی به آن اختصاص نداده است، بلکه در میان موضوعات نزدیک، از نظر معنا یا روح فلسفی، درباره آن صحبت شده است. در اینجا او موضوع خود را با روشی روشن به ما ارائه می دهد که ایده ها و اطلاعات خود را به شیوه ای منظم و تدریجی جهت می دهد. در ابتدا، نویسنده به مفهوم اراده به عنوان یک اصل فیزیکی طبیعی پرداخته است و پیامدهای بین مفاهیم طبیعت و اراده را از طریق سه اصل مشترک در جهان طبیعی و اختیاری برجسته می کند: اصول قدرت، تصویر و هدف. سپس به ماهیت حرکت اختیاری و خصوصیات آن پرداخت; آیا این یک حرکت طبیعی، خودکار است یا یک حرکت اختیاری؟ شایان ذکر است که برخی از فیلسوفان مانند ابن باجه، ابن رشد و ارسطو در این پژوهش سهم بزرگ و اساسی داشتند. نویسنده برای اثبات بیشتر بر نظریه‌های آنها تکیه می‌کند و گاه وجه مشترک بین آنها را نشان می‌دهد که پژوهش را بسیار غنی می‌کند! در فصل دوم به بررسی جنبه روانی یا اراده به عنوان یک اصل حیوانی می پردازد. او در اینجا به مفهوم روح و اهمیت آن برای فیلسوفان اسلام بستگی دارد و سپس کارکرد اراده سیاسی و مدیریتی را آشکار می کند، زیرا روح از طریق اراده بدن را هدایت می کند و حرکات آن را مدیریت می کند. بنابراین، نویسنده در فصل سوم خود می‌رسد تا به اراده به‌عنوان یک اصل انسانی و مدنی بپردازد تا محتوای تکانه، که محتوایی حیوانی و طبیعی است، تحت کنترل و حاکمیت عقل باشد. در مورد روش اتخاذ شده در پژوهش، روشی تحلیلی و عاری از اغراق در تفسیر است و هرگز از متن یا زمینه خارج نمی شود. به طور خلاصه، ما این کتاب را به همه محققان در زمینه فلسفه توصیه می کنیم، زیرا شامل نظرات مردانی است که در زمینه مورد مطالعه نقش عمده ای داشتند. سپس فراموش نمی کنیم که نویسنده در میان بسیاری از موضوعات دیگر به موضوع خاص وصیت نامه نیز اختصاص داشته و به تنهایی به آن پرداخته است. همچنین متذکر می شویم که این نوع مطالعات در حال افزایش است و ما کتاب های مشابه جدیدی دریافت کرده ایم، بنابراین به کتاب جدیدی که همیشه محبوب نیست خوش آمدید!

ترجمه ماشینی: پس از انتقاد شدید غزالی از فیلسوفان، تغییری در سیر کلی فلسفه در شرق اسلامی صورت گرفت و نوعی انشاء که کلام و فلسفه را در هم آمیخته بود، رواج یافت. در غرب اسلامی، گفتمان فلسفی پس از شتاب رونق گرفت، اما پس از مرگ ابن رشد، علیرغم استفاده مستمر از علوم عقلی، شاهد فیلسوفان بزرگ دایره المعارف نخواهیم بود. این واقعیت تاریخی بسیاری از محققین شرقی و عرب را بر آن داشت تا ادعای مرگ فلسفه به طور عام در غرب اسلامی و به ویژه فلسفه ابن رشد را پس از مرگ وی بپذیرند و سپس غزالی را سرزنش کنند. اگر بسیاری هنوز تحت این ادعا زندگی می کنند، دیگران شروع به بررسی آن کرده اند. در این اثر بر تلاش یکی از آنها خواهیم ایستاد و مربوط به دانشمند مراکشی فواد بن احمد است که با کار بر روی یکی از شاگردان ابن رشد، یعنی ابن تملوس، پاسخ به این قضیه را برگزید. او هدف خود را احیای علوم عقلی در غرب اسلامی در دوره پساآورو قرار داد و موضوع سازماندهی همه آثارش پیرامون ابوالحجاج را به این ادعا تبدیل کرد که او به شدت آن را پذیرفت و از آن دفاع کرد. ابن رشد شاگردانی را به جا گذاشته بود که به طور عام و با اندیشه به علوم ذهنی ادامه می دادند، ابوالولید به طور خاص و آن علوم فلسفی به طور عام و فلسفه ابن رشد به طور خاص با مرگ او نمرده بودند. آثار او را که به این فیلسوف خردگرا اختصاص داده است، به ویژه کتاب ابن تملوس، فیلسوف و پزشک: شرح حال کتابشناختی (026 ق / 3221 م) برجسته می کنیم و سپس به ارزیابی موردی که بر آثار او حاکم بوده است، ابن تملوس و نه غزالیه را قضاوت می کنیم.

ترجمه ماشینی: کتاب مطالعات و متون در فلسفه و علم برای اعراب، تالیف دکتر. عبدالرحمن بدوی، یکی از مشهورترین آثار ارائه شده و نوشته د. عبدالرحمن بدوی در کارنامه علمی خود با انعکاس اندیشه فلسفی او و محصول تحقیق و بررسی فلسفی وی است، این کتاب حاوی مطالعه جامع تعدادی از متون فلسفی و علمی دانشمندان قدیم دوران باستان است که خواننده آن را به خوبی درک می کند.

کلام جدید در زمره علوم عقلی است که نقش مهمی در دفاع از مباحث اعتقادی و دینی دارد. جریان اعتزال نیز یکی از فرقه‌های خردورز کلامی است که در سده دوم پیدایش اسلام شکل گرفت و تا اواخر قرن چهارم فعال بود، اما در تطور تاریخ کم‌کم فروغش را از دست داد و با حمله مغولان در قرن هفتم افول کرد. در دو سده اخیر، نومعتزله خردورزی معتزله کهن را احیا کردند و بنیادهای فکری و اعتقادی معتزله با رویکرد جدید عقل‌گرایی در مبانی دینی در حال توسعه و انتشار است. کلام جدید (مسائل جدید کلامی) در روش استنباط با معتزله و نومعتزله همگرا است. پژوهش پیش رو با جمع‌آوری داده‌های کتاب‌خانه‌ای و تحلیل و توصیف آنها در مقام دست‌یابی به پاسخی برای این پرسش است که مسائل جدید کلامی، خصوصاً رابطه عقل و دین، چه اعتبار و جایگاهی در معتزله و نومعتزلیان دارد.