جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫علماي شيعه در طول تاريخ، ادامه دهنده راه انبيا و ائمه( در ترويج معارف دين مبين اسلام بوده، و خصوصاً از زمان غيبت صغرا تاکنون اين نقش را به‌صورت جدي‌تر و گسترده‌تري به‌عهده داشته‌اند. بر اساس آموزه‌هاي مذهب تشيع، در زمان حضور امامان معصوم(س)، رسيدگي به مشکلات مردم با نظر مستقيم امام صورت مي‌گيرد، اما در دوران غيبت امام(، اين امور به‌عهده مراجع و فقها در مناطق مختلف جهان گذارده شده، و علماي شيعه نيز به‌خوبي از عهده اين وظيفه مهم برآمده‌اند. پژوهش حاضر تلاش کرده است تا نقش سياسي، فرهنگي و اجتماعي علماي شيعه را در کشور پاکستان مورد بررسي قرار دهد. تا بيش از نيم قرن پيش، دو کشور هندوستان و پاکستان، يک کشور متحد بودند، اما دخالت مستمر دولت انگليس در مسايل داخلي هندوستان، موجب بروز و گسترش روزافزون اختلافات ديني، فرقه‌اي و مذهبي در ميان مردم اين کشور گرديد. از آن‌جايي که حکومت در اختيار هندوها بود، مسلمانان شيعه و سني همواره با تحقير، مشکلات و سخت‌گيري‌هاي بسيار، مواجه مي‌شدند. پس از استقلال هندوستان، مسلمانان و علماي ايشان دست به قيام زده و سرانجام در سال 1947 ميلادي، مناطق مسلمان‌نشين از هند جدا گرديده و کشور مسلمان پاکستان تأسيس گرديد. در اين قيام، جمعي از علماي پاکستان به عضويت حزب سياسي مسلم‌ليگ درآمده و در چارچوب آن حزب فعاليت مي‌کردند، اما گروه ديگري از علما، در هيچ يک از احزاب سياسي وارد نشده و از بيرون حمايت‌هاي لازم را انجام مي‌دادند. در اين ميان، علماي شييعه نيز در استقلال پاکستان نقش مهمي ايفا نموده و علاوه بر آن، به تأسيس هيأت‌ها، حسينيه‌ها و مساجد بسيار مهمي مبادرت نمودند. آن‌ها در عرصه‌هاي سياسي، اجتماعي و فرهنگي نيز اقدامات خوبي انجام دادند که ثمره آن تأسيس 405 مدرسه، اشتغال به تحصيل 12000 طلبه، تأليف و ترجمه کتب مختلف، تأسيس کتابخانه، درمانگاه، بيمارستان، دبيرستان و دانشگاه‌هاي متعدد بوده است.

‫فرضيه اين پژوهش آن است که مهاجرت طوايف مختلف سادات، در قرن دوم هجري به افغانستان، و فعاليت و تبليغات فرهنگي آن‌ها، باعث گسترش تشيع در افغانستان گرديده است. سادات علوي در قرن دوم هجري وارد افغانستان شده و در شهرهاي آبسنه، بلخ، غزنه، و هرات سکني گزيدند. آن‌ها مرداني صالح، عالم، محدث، حافظ قرآن، شاعر و اديب بودند که برخي از ايشان جزء اصحاب امام صادق( به حساب مي‌آمدند. عده‌اي از اين سادات، به مناصب حکومتي دست يافته، و به ترويج و تبليغ تشيع پرداختند. سادات موسوي، در شهرهاي بلخ، قندهار و هرات سکونت داشته و در ميان آن‌ها علما، فضلا، محدثين، عرفا و شعرايي وجود داشتند. آن‌ها همچنين متمول و مشهور به سخاوت و ياري فقرا بودند. اغلب آن‌ها داراي منصب حکومتي بوده، و از همين طريق تشيع را تبليغ مي‌کردند. بعضي ديگر، به شيعيان قرآن تعليم مي‌دادند، و برخي عارف بوده و مريدان بسياري داشتند. سادات حسيني در اواخر قرن چهارم هجري به افغانستان وارد شده، و در شهرهاي بلخ، غزنه، و فرغانه ساکن شدند. در ميان آن‌ها نيز عالمان بزرگ، شعرا و نويسندگان زيادي وجود داشت، ولي بيشتر داراي پست‌هاي حکومتي بوده و از تشيع حمايت مي‌کردند. گزارش‌هايي از قيام آن‌ها بر عليه نماينده خليفه عباسي نيز در تاريخ ثبت شده است. و اما سادات حسني بيشتر در بلخ سکونت داشته و به تعليم احکام و تبليغ تشيع مي‌پرداختند. سادات زيديه نيز در نيمه آخر قرن دوم هجري به افغانستان آمده و در شهر هرات مستقر شدند؛ آن‌ها مرداني شجاع و حق‌طلب بوده و عليه ظلم بني‌اميه قيام کردند. مزار آن‌ها که در جريان اين مبارزات به شهادت رسيدند، زيارت‌گاه شيعيان مي‌باشد. از مکان‌هاي معروف که محل تجمع شيعيان کشورهاي مختلف در افغانستان مي‌باشد، شهر مزار شريف، مقبره عبدالواحد، و مزار شاهزاده ابو‌القاسم فرزند امام صادق( است.