جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پژوهش تلاش بر آن شد تا اندیشه های عرفانی حکیم الهی قمشه ای از میان اشعارش بر داشت شده و با ملاک های زیبایی شناسی بلاغی مورد مداقه قرار گیرد؛ تا مهم ترین رویکرد های عرفانی، جایگاه زیبایی شناسی آن ها و مهم ترین عامل زیبایی شناسی بلاغی شاعر تبیین شود. به این منظور، ابتدا از میان عمده‌ی اشعار عرفانی حکیم الهی که غزلیات ایشان است، اصطلاحات، رموز و اندیشه های عرفانی استخراج و تحلیل نظری شد. سپس این ابیات عرفانی با رویکرد قدمایی و تکیه بر تخیل شاعر، بر اساس ملاک های زیبایی شناسی بلاغی مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها از این قرار است که اشعار حکیم الهی، جلوه گاه عرفان عملی اوست و دیدگاه عرفانی ایشان بر پایه‌ی عشق به محبوب ازلی استوار است. نماد ها و رموز عرفانی، بیشترین بسامد و توجه را در اشعار او دارند. تشبیه و در درجه‌ی دوم، استعاره، زبان هنری شاعر را رقم زده است. به کمک این دو صنعت بلاغی، حکیم الهی قمشه ای امور ذهنی و انتزاعی عرفانی را بر پایه‌ی امور عینی، تبیین کرده است.

زیبایی حقیقتی قابل ادراک اما تعریف ناپذیر است و گستره آن عالم طبیعت و امور محسوس تا ماورای آن و امور معنوی را فرا می گیرد و با اختصاص دادن بخشی از مطالعات علمی و فلسفی به خود دانش «زیبایی شناسی» را با شاخه ها و مباحث گوناگون پدید آورده است. با سیری در قرآن کریم که خود جلوه گاه زیبایی است، به مفاهیم و نگره های قرآنی زیبایی شناختی پرارجی می توان دست یافت. مقاله حاضر در این راستا پس از بررسی واژگان زیبایی در قرآن، پدیده های زیبایی شناختی و نشانه های زیبایی را در آن دنبال می کند و بر اساس آیات کریمه قرآن اثبات می کند که خداوند سرچشمه همه زیباییهاست و در آفرینش جهان و نعمتهای آن زیبایی را مد نظر داشته است. در شریعت نیز زیبایی امری پسندیده شمرده شده است. در عین حال زیبایی وسیله ای است که خداوند با آن انسانها را می آزماید تا نیک کرداران را برای سرای آخرت گزین کند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

یکی از منابعی که بر زیبایی شناسی آکوینی بسیار موثر بوده آموزه های کتاب مقدس است. سعی آکوینی همواره بر آن بوده که نشان دهد این آموزه ها با دستاوردهای اندیشه فلسفی در خصوص خداوند، جهان و انسان سازگاری دارد.این امر در خصوص مساله زیبایی نیز صحت دارد. مقاله حاضر در پی اثبات این مدعا است که الفاظ متعددی در کتاب مقدس وجود دارند که به «زیبایی» ترجمه شده اند و به گستره های معنایی متفاوتی دلالت دارند. بر همین اساس، مصادیق متنوع و متفاوتی نیز برای زیبایی در کتاب مقدس یافت می شود. به همین صورت، بحث از زیبایی نزد آکوینی نیز گستره وسیعی را شامل می شود. مهم ترین مصادیق زیبایی در کتاب مقدس عبارتند از زیبایی خدای پسر به عنوان شخص دوم تثلیث، زیبایی جهان و زیبایی انسان. بر همین اساس، در زیبایی شناسی آکوینی نیز با این تنوع در خصوص زیبایی مواجه ایم. آکوینی به لحاظ تعیین مصادیق زیبایی، نحوه ارتباط و نسبت آنها با یکدیگر و نیز درجه بندی آنها به میزان قابل توجهی از کتاب مقدس تبعیت کرده و اندیشه های خود را با آن آموزه ها منطبق ساخته است.

هرمنوتیک رشته ای نوظهور در حوزه تفکر مغرب زمین است وپیشینه آن به نهضت اصلاح دینی و عصر روشنگری باز می گردد . این شاخه در دهه های اخیر رونق یافته است و در کنار معرفت شناسی، فلسفه تحلیلی و زیبایی شناسی، شأن فلسفی ویژه ای احراز کرده است؛ به گونه ای که می توان ادعا کرد از دهه هفتم قرن بیستم، هرمنوتیک به وجهه غالب تفکر فلسفی معاصر غربی تبدیل گشته و بر دیگر گرایش های نظری تفوق یافته است. تقریبا در نیمه دوم قرن بیستم، برخی از متفکرین و نظریه پردازان حوزه ادبیات، تحت تاثیر دستاوردهای پربار هرمنوتیک فلسفی، ضرورت تکوین «هرمنوتیک ادبی» و یا «رویکرد هرمنوتیکی به متون ادبی» را ارائه کرده و با نگرش ها، و راه کارهای مختلفی پا به عرصه این مقوله نهادند. برخی از آنها مانند روبرت یاوس و امبرتو اکو، خود از بنیان گذاران دبستان ادبی به حساب می آیند، که با تلاششان سعی دارند تا گستره نقد ادبی را به کمک پرسش های جامع هرمنوتیکی وسعت داده تا از این طریق، آنها اعتبار نظریه ها و اندیشه های خود را مورد نقد و بررسی قرار دهند. در این مقاله نویسنده برآن است تا به بررسی منتخبی از مهم ترین رهیافت ها و نظریه های هرمنوتیک ادبی، مناسبات آن با سایرتئور های مشابه علوم انسانی، و برداشت های مختلف از وظائف و کارکردهای آن بپردازد و سوالاتی نیز در مورد توان آشتی پذیری هرمنوتیک با روش های تاویل متن و نظریه های نقد ادبی مطرح می کند.

در این رساله به، بیان تاُثیرات اندیشه وهستی شناسی سهروردی وشهود عرفانی و خاستگاه «نور» در اندیشه سهروردی، تبیین معنا و مفهوم نور در حکمت اشراق، تبیین اصالت نور در اندیشه سهروردی، شرح صفات نورالانوار و نسبت او با دیگر مراتب هستی، تقسیمات مختلف نور، ارتباط انوار با یکدیگر و کاوش در مراتب حقیقت، فعل هنری وفاعلیت هنرمند ،نقش قوه ی خیال درآفرینش اثرهنری،زیبایی شناسی وفلسفه اشراق و مصادیق وگستره مفهومی نوردرهنراسلامی پرداخته ایم ودر جمع بندی نهایی درقالب هنرمتعالی وبرپایه ی زیبایی شناسی حکمت اشراق تحقیق نموده ایم.

هدف اصلی این پژوهش شناخت نگرش زیبایی شناسی قرآن در معرفی انسان و مظاهر جهان هستی و دلالتهای آن در روشهای تربیتی می باشد. این پژوهش از نوع تحقیقات نظری -کاربردی می باشد که به روش توصیفی از نوع سند کاوی به تحلیل و تفسیر داده های لازم پرداخته است. زیبایی نشانه ای روشن در آفرینش الهی است و هر کجا انسان با دیدی زیبا شناختی به پدیده های آفرینش بنگرد مجدوب زیبایی آن خواهد شد. از ذره برف در زیر ذره بینباآن ساختار هندسی منظم تا کهکشان های بزرگ ، همه جلوه گاه حسن و جمال خالق هستی است.از آنجا که تربیت زیبایی شناسی یکی از جدید ترین و مهمترین شیوه ها و روشهای تربیت می باشد که بویژه با هویدا شدن نشانه های به بن بست رسیدن تربیت صرف عقلانی که در دوران مدرن تاکید فراوانی بر آن می شد و مشخص گردیدن اینکهاین نوع تربیت منجر به شکل گیری انسانهای تک ساحتی و یک بعدی می گردد ؛ توجه و اشتیاق نسبت به تربیت زیبایی شناسی در دهه های اخیر بسیار گسترش یافته است. چرا که این نوع تربیت با دارا بودن مولفه های تعادل و توازن و تناسب و هماهنگیبه بهترین وجه ممکن می تواند رشد همه جانبه وحقیقی فرد و جامعه را فراهم سازد ودر هماهنگی بسیار مناسبی با طبیعت و فطرت آدمی قرار دارد . در این پژوهش مشخص گردید کتاب آسمانی قرآن ، نه تنها زیبایی و زیبایی شناسی را مورد تایید قرار داده بلکه خود نیز دارای رویکردی زیباشناسانه است و علاوه بر زیبایی عمیق و بدیعی که در سراسر آن مشهود است انسانها را دعوت به زیبایی نموده است و تلاش دارد با زدودن غبار غفلت و نسیان از فطرت زیبایی شناس انسان ، او را به سرمنزل مقصود یعنی ذات مقدس خداوند متعال که کمال مطلق و جمال مطلق است رهنمون سازد .در این پژوهش27روش تربیتی در رابطه با زیبایی و زیبایی شناسی احصاء گردید و نتایج آن عبارنند ار:1-روش آراستن ظاهر 2-روش آراستن کلام 3- روش نظم و انضباط 4-آراستگى معنوى 5-روش حسن خلق 6- تاثیر شرایط بر انسان7- رویکرد نگریستن به مناظر زیبای طبیعت 8 -روش زیبا سازی محیط زندگی9-زیبایی و آراستگی خانه10-روش الگودهی11 - روش الگوزدایی 12-روش پرهیز از افراط و تفریط13 - روش صبر زیبا 14- روش هجر زیبا15- روش گذشت زیبا16 - روش محبت نسبت به خداوند 17- روش محبت به اولیای خدا18- روش محبت به مردم19 - روش محبت و نوازش فرزندان20 - روش بازی با کودک21- نهی از رفتار تند با کودکان22-رویکرد ابراز توانایی ها 23-روش تغافل 24- روش تدریجی بودن کمال25- جامعیت در تربیت 26-روش موعظه حسنه27- توبه راهی برای باز گرداندن زیبایی.

قرآن کریم از آن مقام الوهی بوده و نزولش موجبات تعالی متن و زبان عربی را فراهم ساخته به صورتی که آیات سوره های آن از زیباترین و شیواترین کلماتدر شیوه بیان و تصویرسازی صحنه ها از ساز و کارهای هنری بهره می جوید. تجسم زیبایی ها و توجه به زیبایی شناسی آیات مبنا و قاعده بنیادین سبک قرآن و ابزار برجسته و برگزیده در بیان معانی مجرد ذهنی، حالت های درونی و موضع گیری های انسانی است. در عین حال، سرتاسر آیات قرآن و کلام وحی پوشیده از تصویر است. یکی از وجوه سادگی و قابل فهم بودن بیان قرآن، همین تصویری و ملموس بودن مفاهیم ذهنی آن است. تصویر هنری و زیبایی الفاظ و معانی قرآن وجود بشری را که آمیزه ای ازعقل ، احساس و وجدان است ، مخاطب قرار می دهد و با تحریک روان او و ایجاد تعادل میان آنها در نهایت تصویری ایده آل از ابعاد فکری اش را ترسیم می نماید. هنر نیز با دستمایه قرار دادن روح آدمی همیشه آن را به آرامش رسانده است. هنر هرگز از حقیقت جدا نبوده و با امر قدسی ارتباط دارد و در این میان زیبایی شناسی و تصویرپردازی هنری در جهان بینی دینی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. از منظر قرآن کریم، جهان آفریده ذاتی زیباست و این ذات هر آنچه آفریده زیباست و از آنجا که سوره الرحمن به عنوان عروس وحی به زیباترین سوره قرآن شهرت یافته است؛ پژوهش حاضر با متجلی نمودن تصویر و ترسیم در آیات این سوره به بخش ها و فصل هایی تقسیم شده است. در ابتدا با بهره گیری از تعاریف عینی و بیان مولفه های زیبایی شناسی و تصویرگری و طرح آراء و نظرات صاحب نظران این حوزه ها به نشان دادن نکته ها و جنبه های زیبایی کلام وحیانی در سوره مهر پرداخته است و از آنجا که ترسیم و تجسیم بر جدل، قیاس، مناظره، تمثیل و غیره نیز تکیه می کند در انتها با بیان مثال های عینی در قالب پردازشی نمادین به تحلیل آیات این سوره با رویکردی توصیفی پرداخته است. پژوهش حاضر سعی دارد تا با رویکردی زیباشناسانه و با توجه به مفاهیم تصویرپردازی هنری و مولفه های نقد جدید، زیبایی های متن قرآنی در آلاء الرحمن را بکاود و ذهن حقیقت جو را به یکی از زیباترین نمونه ها برای بیان مفاهیم در قالب هنری معطوف نماید.

ویتگنشتاین یکی از تأثیرگذارترین فیلسوفان معاصر است که در دو دوره ی تفکر خویش به زبان پرداخته است. او در تفکر متأخر خویش نگاه بدیعی به زبان داشته و سخن از «بازی های زبانی» به میان می آورد که موضوع این رساله است. چنین دیدگاهی مباحث فراوانی را در پیرامون خود دارد و هم چنین لوازم و نتایج بسیاری را به دنبال می آورد؛ در این رساله در پی آنیم تا با امعان نظر بر اندیشه ی ویتگنشتاین متأخر، به ارائه ی سیری منطقی و تشریح و وضوح بخشیدن به دیدگاه او درباره ی زبان و هم چنین به لوازم و نتایج این دیدگاه در حوزه های مختلف بپردازیم.در این راستا ابتدا به ویتگنشتاین متقدم اشاره ای داشته و سپس به ویتگنشتاین متأخر پرداخته و سعی شده تا دیدگاه وی که آن را می توان در مفهوم موجز «بازی زبانی» خلاصه کرد، به زبانی ساده و روشن ارائه شود؛ در این راه به مفاهیمی چون شباهت خانوادگی، صورت زندگی، قواعد و... پرداخته شده استسپس به گسست ها و پیوندهای دو دوره ی اندیشه ویتگنشتاین می پردازیم تا در این مقایسه درک بهتری ازاندیشه ی متأخر وی انجام پذیرد.و سرانجام به لوازم و نتایج دیدگاه ویتگنشتاین متأخر و چگونگیِ حصول آن ها پرداخته شده است؛ به عبارت دیگر سعی بر آن بوده که به لوازم و نتایج دیدگاه ویتگنشتاین متأخر در حوزه های مختلف از قبیل معنا، اخلاق، زیبایی شناسی، دین، جایگاه، وظیفه و کارکرد و نیز روشِ فلسفه و هم چنین مباحث شورانگیز دیگری همانند بحث زبان آرمانی و ایده آل و امکان یا عدم امکان زبان خصوصی و از سویی نیز به بحث امکان شک مطلق پرداخته شود.

قرآن کریم، به مثابه یک متن فاخر، از ساز وکارهای یک متن بهره‌ی فراوان جسته است. یکی از این سازوکارها تصویر پردازی است، که این شیوه بیشتر برای عینی نمودن و ملموس کردن مفاهیم ذهنی و انتزاعی به کار می‌آید. خداوند در قرآن کریم امور دینی و انتزاعی را با قرار دادن آن در بافتی با تصویرهای محسوس به ذهن، نزدیک می‌نماید. بی‌گمان یکی از راه‌های بیان مطالب بویژه در حوزه‌ی معنایی و امور فرامادی بهره‌گیری از عنصر تصویرگری است. تصویرپردازی قرآن هر چند از راه واژگان اتفاق می‌افتد ولی چنان زیبا و روشن در قالب واژگانی، مفاهیم بلند و فرامادی را به تصویر می‌کشد که گویی مخاطب، خود را در آن محیط احساس می‌کند و با چشم آن را می‌بیند.در این میان عالمان بلاغت در تفسیر تصویرهای قرآنی رویکردها و پیشنهادات مختلفی دارند؛ برداشت پیشینیان از تصویر، محدود به گونه‌های بلاغی و در عین حال جزئی بوده است و از بلاغت جمله، به بافت و متن فراتر نرفته است. ولی در بلاغت جدید بیشتر توجه به تصاویر از منظر کلی و با در نظر گرفتن کل جمله و بافت متن می‌باشد.زمخشری در تفسیر ارزشمند «کشاف» که ویژگی ممتاز آن رویکرد زیبایی شناختی به آیات قرآن است، از جمله عالمان قدیم بلاغی است که در عمل، دانش بلاغت را در قلمرو شناخت زیبایی و اعجاز قرآن که هدف اصلی این دانش می‌باشد، به کار گرفته است. او به تصاویر قرآن از منظر علم بیان و شاخه های آن یعنی: تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه نگریسته و به شرح تصاویر پرداخته است. در طرف مقابل سید قطب در تفسیر «فی ظلال القرآن»، تنها کسی است که تصویر قرآنی را از جنبه‌ی هنری آن مورد بررسی قرار داده و اصطلاحاتی چون چارچوب و قالب، رنگ و سایه را مطرح کرده و تصاویر قرآن را از منظر کلی و با توجه به بافت متن مورد بررسی قرار داده است. لذا در این پژوهش سعی شده است به روش اسنادی تصاویر هنری قرآن را با توجه به بلاغت سنتی و بلاغت جدید مورد بررسی قرار دهیم تا با شناختی جامع و دقیق از تصاویر زیبای این کتاب آسمانی، زمینه‌ بهره‌گیری و راهنمایی هر چه بیشتر از این منبع الهی فراهم گردد.