جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده:از آن جا که انسان کامل یگانه خلیفه و جانشین حقیقی خداوند روی زمین و محل ظهور و تجلی اسماء خداوند است، طبیعتاً پرداختن به انسان و نقش و جایگاه او در جهان هستی و شناخت گوهر وجودی او از مهمترین تعالیم معنوی عارفان است. ضرورت این تحقیق به دلیل اهمیت انسان شناسی در دین مبین اسلام است.بر این اساس این تحقیق به بررسی دیدگاه یکی از مهمترین عرفا و انسان شناسان یعنی مولانا می پردازد. هدف از نوشتار حاضر این است که با کمک گرفتن از عمق تعالیم دینی و کشف و شهود و تجربیات عارفان مسلمان پرده های بسیاری از اسرار و رموز انسان برداشته شود و بستر رشد معنوی انسان فراهم شود. در اندیشه های مولانا انسان علت غایی نظام هستی است ونه تنها قائل به وجود انسان کامل است بلکه انسان کامل یکی از مفاهیم اساسی اندیشه های وی می باشد. مولانا برای انسان کامل متعالی ترین ابعاد وجودی، معرفتی، اخلاقی و اجتماعی را در نظر می گیرد، و وی را فانی در ذات حق، دارای اوج معرفت و کمال و مقام ولایت ظاهری و باطنی می داند.این تحقیق برای جمع آوری اطلاعاتاز منابع کتابخانه ای استفاده می کند و روش نگارش مطالب نیز توصیفی – تحلیلی می باشد.

معرفت‏شناسی از مباحث مهمّ عرفان محسوب می‏شود و تقریباً تمامی عارفان به موضوع معرفت و شناخت توجّه کرده‏اند. از جمله آثار عرفانی که درباره‏ی انواع معرفت به تفصیل سخن گفته است و معرفت‏شناسی از مهم‏ترین و بنیادی‏ترین مباحث آن محسوب می‌شود، مثنوی مولوی است. حکیم سبزواری نیز فیلسوف اشراقی و عارف بزرگی است که در جای‏جای آثارش به این موضوع توجّه خاص نشان داده است. در این نوشتار سعی شده است که به مقایسه‏ی نظریّات مولوی و حکیم سبزواری در ارتباط با معرفت‏شناسی پرداخته شود. ابتدا نگاهی گذرا به زندگی‌نامه‏، آثار و جهان‏بینی مولوی و حکیم سبزواری خواهیم داشت و سپس در فصل دوم، موضوعاتی مانند تعریف معرفت و شناخت، ضرورت معرفت‏شناسی، تفاوت علم و معرفت، تاریخچه‏ی معرفت‏شناسی و معرفت‏شناسی از دیدگاه قرآن بررسی شده است. در ادامه درباره‏ی انواع معرفت، یعنی حسّی و عقلی و شهودی، ویژگی‏های هر کدام، ابزار و منابع و روش معرفت‏شناسی، از جمله مباحث برجسته‏ی این پایان‏نامه است. در پایان به موانع شناخت اشاره شده و مباحث مربوط به این بخش نیز تبیین گردیده‌است. این پژوهش بر مبنای روش کتابخانه‏ای و تحلیلی و توصیفی انجام گرفته است.

چکیده:فیه‌‌‌‌‌‌‌مافیه و فوائدالفواد ملفوظاتی مشتمل بر مباحث مختلف عرفانی و فلسفی می‌باشند. این متون به لحاظ بیان مطالب عرفانی و اخلاقی و احوال و افکار و کردار و شیوه تربیتی عرفا حائز اهمیت هستند. این دو کتاب در زمینه‌های گوناگون معرفت، هستی، خدا، جهان، انسان و سلوک معنوی بحث نموده‌اند. مولانا و خواجه نظام‌الدین ضمن بیان حد و مرز ابزارهای معرفت (علم تجربی، عقل و وحی) و نقد آنها، معرفت شهودی را معرفت حقیقی معرفی کرده‌اند. واقعیات هستی در تعلیم مولانا از طریق تجلی، با حق، ارتباط و وابستگی پیدا می‌کند. هر دو عارف معتقدند معرفت خدا از طریق ترک خودی انسان و بصیرت و شهود امکان پذیر می‌باشد. در فیه‌ما‌فیه خلقت و بقای جهان به واسطه عشق خدا به اظهار می‌باشد.در این کتاب انگیزه خلقت انسان و برتری او بر سایر مخلوقات نیز عشق می‌باشد. اولیاء با تحقّق هدف خلقت (حمل امانت الهی یعنی عشق) و تخلّق به صفات الهی به مقام والای انسان کامل نائل شده و واجد اوصافی چون کرامت، هدایت خلق و دستگیری از حاجتمندان می‌باشند. به اعتقاد مولانا و نظام‌الدین انسان علاوه بر آخرت در دنیا نیز پاداش و کیفر اعمال خود را می-بیند.در بحث سلوک، هر دو عارف، به همراهی شریعت و طریقت در نیل به کمال تأکید کرده‌اند. آنها همچنین ضرورت وجود پیر کامل در سلوک و اطاعت از او را خاطر نشان کرده‌اند. ریاضت و جهاد با نفس اصلی مهم در سلوک تلقی شده است. سماع به یاد خدا، کوشش با وجود عنایت حق، حاجت خواهی از خداوند معطی، رازداری در طریقت و توجه به ظرفیت مستمعان در راهبری سالکان از آداب طریقت محسوب می‌شود. مراعات آداب طریقت، تزکیه اخلاق را برای سالک میسّر ساخته و او را آماده کسب مقاماتی از جمله توبه، طلب حق، زهد، صبر، توکل و رضا نموده و احوالی چون خوف و رجا، فنا، اتحاد و اتصال به او دست می‌دهد.پژوهش حاض در تلاش است تعالیم عرفانی را در دو متن فیه مافیه و فوائد الفواد به طور مقایسه‌ای مورد بحث و بررسی قرار دهد.

هر مکتبی به تناسب مبانی اعتقادی خود انسان را در کامل‌ترین صورت معرفی می‌کند که به حالت اسطوره‌ای می‌تواند نمادی از آن مکتب و اسوه‌ای برای پیروانش باشد. از دیدگاه اهل مذهب صورت کامل نوع انسان، انسانی است که به ارزش‌های الهی گره خورده و آیینه تمام نمایی از فعلیت ارزش‌های است که خداوند در وجود او به ودیعه نهاده است چنین انسانی سعادتمند دنیا و آخرت و مورد رضایت خداوند است. در عبارتی مختصر می‌توان گفت که بهترین بیان را در این مورد خداوند متعال در قرآن فرموده و انسان را مسجود تمام کائنات معرفی کرده است و دیگران نیز با تأسی و الهام از قرآن کریم انسان کامل را توضیح داده‌اند. مثلا: در نهج‌البلاغه انسان کامل، کامل‌ترین تجلّی عینی حق تعالی بوده و از این روی آینه تمام نمای جمال و جلال خداوندی و لاجرم واسطه در آفرینش امری و خلقی است. بدین جهت شناخت انسان کامل برای شناخت هستی و هستی آفرین لازم و بلکه واجب است. هم‌چنین مولوی نیز در اثر عظیم خود مثنوی معنوی در جستجوی انسان کامل است و در جای جای کتابش ویژگی انسان کامل را مطرح می‌کند و گاه در قالب داستان‌هایی سیمای او را می‌نمایاند. او معتقد است انسان کامل مظهر حقّ و صاحب الهام است، او اسرافیل وقت و سیمرغی است که سایه‌ای به عظمت کوه قاف دارد. پس در این‌جا در حد مجال، به بررسی تطبیقی و تحلیلی کلام حضرت علی (ع) همراه با گفتارهای مولوی در خصوص انسان کامل و ویژ‌گی‌های آن پرداخته‌ایم.

صدق در لغت به معنای قوت و استواری و راستی و درستی است و ضد آن کذب است که به معنای بی قوتی و بی استواری است. انسان دارای کمالات و صفات و رفتارهایی است که همه ی این ها با صدق متصف می شود. صدق فضیلتی است الهی که در وجود انسان نهاده شده است و آدمی به صدق در نیت و گفتار و کردار زیبنده می شود، اگر در همه حال صادق باشد.در خصوص صدق، هم در آثار بزرگان و عرفایی همچون خواجه عبدالله انصاری و قشیری و مولانا، مطالب ارزنده و جالب توجهی دیده می شود و هم در آیات و روایات از این صفت زیبا به نیکی یاد شده است.صدق یکی از صفات متعالی پروردگار عالم است و خداوند خود صدق، صادق، صدوق و صدیق، صدق مطلق، صادق الوعد است.صدق تنها به راستی در گفتار اطلاق نمی شود، در آثار خواجه عبدالله انصاری و قشیری و در اشعار عرفانی مولانا به اهمیت این واژه اشارات فراوانی شده است و صدق سر لوحه زندگی این عرفا بوده و مریدان ایشان، آنان را به صدق در نیات و گفتار و کردار می شناختند.کلمات کلیدی: صدق،صادق، صدوق،قشیری،مولانا،خواجه عبدالله انصاری

چکیدهاین رساله با موضوع غیب اندیشی مولوی در پنج فصل تدوین شده است.که در آن سعی می شود به موضوع غیب در مثنوی معنوی پرداخته شود. اطلاعات غیبی اطلاعاتی هستند که از طریق حواس به دست نیامده باشند. غیب به طور کلّی به مطلق و نسبی تقسیم می‌شود و غیب مطلق آن است که با حواسّ آدمی نمی‌گنجد. مفهوم ایمان به غیب ، ایمان به عالم ماوراءالطّبیعه استکه در محدوده ی حواسّ آدمی نمی باشد. پیامبران و امامان (ع) دارای علم غیب هستند.علم غیب پیامبر اسلام و امامان از سایر پیامبران بیشتراست. علم غیب پیامبر(ص) و امام مانند علم خداوند ذاتی نیست و این علم را خداوند به آنها موهبت کرده است علم غیب پیامبر(ص) و امام مطلق نیست بلکه طبق نصّ قرآن کریم محدودیّتهایی دارد. بسیاری از علوم غیبی پیامبر و امامان (ع) بالفعل است و برخی از علوم آنها نیز ارادی است .یعنی اگر می‌خواستند خداآگاهمی‌کرد .بعد از مقدمه در فصل اول موضوع غیب بطور کلّی بررسی می شود، و در فصول بعدی تمامی پدیده های عالم غیب یک به یک شرح داده می شوند و در پایان هر فصل دید گاه های مولوی در مورد بحث مربوطه بیان می گردد .

چکیده ندارد.

هدف از انجام این پژوهش مطالعه و بررسی شکر و مصادیق آن در آثار مولوی و عطار می‌باشد. این پژوهش به روش کتابخانه‌ای صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان داد که هر دو شاعر در آثار خود به میزان بسیار به موضوع شکر و کفران نعمت پرداخته‌اند. همچنین هر دو شاعر دیدگاه های خود را در باره‌ی موضوع شکر و کفران نعمت به آیات و روایات استناد کرده‌اند اما استناد به آیات و احادیث در مثنوی معنوی به مراتب بسیار بیشتر و مفصل‌تر از آثار عطار بوده و عطار تنها اشاره‌ای مختصر به مفاهیم قرآنی داشته در حالی‌که مولوی مفاهیم و قصص قرآنی را خیلی مشروح و کامل شرح داده است. آشنایی و تحقیق و معرفت به موضوع شکر تأثیر مهمی در زندگی انسان دارد، و موجب می‌شود که جایگاه منعم بیشتر شناخته شود و اعتماد انسان به منعم بیش از اعتماد انسان به نعمت باشد، و از کفران و ناسپاسی پرهیز کند. گستردگی بحث شکر در آثار مولوی و عطار بیانگر اهمیت سپاسگزاری در متون دینی و عرفانی است. لذا در آثار این دو شاعر مصادیق شکرگزاری و ناسپاسی و تأثیر آن در افزایش و نابودی نعمت به خوبی مورد تحلیل قرار گرفته است.

براساس آیات قرآن، جهان هدفمند و برای انسان آفریده شده است. خلافت و آزمون الهی، رسیدن به رحمت خداوند، عبادت و معرفت، تفکّر، تعقّل، تقوا، تذکّر، هدایت، رستگاری و نجات و رسیدن به مقام عبودیّت از مهمترین اهداف آفرینش انسان است.درجات عبودیّت تابع درجات معرفت عبادت کننده و میزان توجه او به خداوند است. این پژوهش به تبیین و تحلیل ماهیّت بندگی و مراتب آن از دیدگاه دو اندیشمند و مفسّر قرآن کریم، براساس دو کتاب مثنوی معنوی و تفسیر کبیر می‌پردازد. با تأمّل در سخنان مولوی و فخر رازی در می‌یابیم که آن دو به طور کلی عبودیّت را دارای سه مرتبه می‌دانند: عامیانه، عالمانه و عارفانه. رکن اساسی عبودیّت از نظر آنها معرفت است، از این رو عبودیّت عامیانه را مصداق عبادت واقعی ندانسته و عبودیّت را در دو قسم اخیر مندرج می‌دانند. همچنانکه انسانها از نظر ایمان به خدا و تقوا و کمال قوای نظری و عملیِ نفس در سطوح و مراتب متفاوتی قرار می‌گیرند، از نظر بندگی نیزدارای مدارج و مراتب متفاوت هستند. ازدیدگاه آنها بندگی الهی نحوه‌ای از زندگی است و حقیقت آن چیزی جز تسلیم در برابر‌ آموزه‌های دینی نیست. هرکس به بندگی خدا جهت رسیدن به سعادت و لذت دنیوی یا اخـــــروی، تن دهد معــــــبود حــــقیقی او همان سعـــــادت و لذّت می‌باشد نه خداوند متعال، چنیـن فـردی خدا را ابزاری برای رسیدن به مقصود و مطلوب خود قرار داده است، بندگی این دسته عمدتاً از سر تقلید و به دور از معرفت، و پایین‌ترین درج? بندگی است. افرادی که با تن‌دادن به بندگی خدا خواستار شرافت وجودی هستند و در واقع می‌خواهند با انتساب به خدا به عظمت و جایگاه شریفی برسند، گرچه نسبت به مرتبه قبلی برترند، ولی در اینجا نیز مطلوب بالذات غیر خداست، بنابراین عبودیّت حقیقی محسوب نمی‌شود، برترین مرتب? بندگی خداوند، عبارت است از عشق به حق‌ از آن رو که او اِله بوده و دارای جلال و عزّت و هیبت، و شایسته عبودیّت است. این مرتبه از بندگی حاصل نمی-شود مگر با پیدایش عشق به خدا، و عشق تنها از رهگذر شناخت معبود پدید می آید. از عمده-ترین تفاوتهای فخر و مولوی در مسأل? مذکور، می‌توان به تأکید فخربر عقلانیّت و انحصارگرایی دینی در نیل به مدارج عالیّ? بندگی و تمرکز بر مبانی کلامی و جبری دانستن مراتب فوق، و در مقابل، تأکید مولوی بر عشق و پذیرش نوعی کثرت‌گرایی دینی در وصول به درجات بندگی و بهره‌گیری از مبانی عرفانی و اختیاری دانستن سلوک الی الله اشاره کرد.

ولایت یکی از اصول دین اسلام است و در تصوّف به معنای قیام عبد به حق در مقام فنای از نفس است، بر این اساس، بزرگان طریقت مولویّه هم به این موضوع پرداخته اند؛ طریقتی که در واقع، یکی از مشهورترین طریقت های عرفان اسلامی در قرن هفتم هجری است که در قونیه رشد و نمو یافته است.در این رساله، بررسی همه جانبه دیدگاه بزرگان طریقت مولویّه پیرامون موضوع ولیّ و ولایت مدّ نظر بوده که به طور کلّی ابتدا به جایگاه ولیّ و ولایت در متون اسلامی و عرفانی و سپس به آشنایی با بزرگان مولویّه پرداخته و در ادامه به مبحث ولیّ و ولایت در آثار فارسی بزرگان مولویّه توجّه شده است. در بخش بررسی دیدگاه های بزرگان طریقت مولویّه، موضوعاتی از قبیل: ضرورت وجود اولیاء، نحوه ارتباط با اولیای الهی، مراتب اولیاء، خصوصیّات مختلف اولیای الهی و مباحث دیگر بررسی شده است.بزرگان طریقت مولویّه با نگاهی دقیق، زوایای پنهان موضوع ولیّ و ولایت را آشکار کرده اند. آنان اولیاء را منوّر به نور حق می‌دانند که جایگاهی غیر قابل قیاس با دیگران دارند. بزرگان مولویّه، دارای عقایدی واحدند و همه آن ها نظرات یکدیگر را تأیید می کنند، البتّه ممکن است که گاهی در نوع بیان و شیوه نگرش، با هم متفاوت باشند، امّا این به معنای اختلاف در اندیشه آنان نیست؛ بلکه با مطالعه آثارشان، اتّفاق نظر در بین آراء و تفکّراتشان نمایان می گردد.