جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

برابری‌ جنسیتی از مسائل کلیدی در حوزه‌ی مطالعات ‌‌زنان است که اندیشه‌ی بسیاری از اندیشمندان روشنفکر و طرف‌داران حقوق‌زن در جهان‌اسلام را به خود مشغول داشته‌‌است. نصرحامد ابوزید نیز به عنوان اندیشمندی عقل‌گرا و نواندیش، بر این مسأله، تاکید بسیاری داشته و مهم‌ترین عامل نابرابریِ جنسیتی در جوامع‌اسلامی‌ را در عقل‌گریزی و نادیده‌ گرفتن ابعاد‌ انسانی، تاریخی و اجتماعی متون‌‌دینی، می‌داند. از همین رو نیز وی به نقادی گفتمان‌‌دینی پرداخته و با تاریخمند خواندن احکام و آموزه‌های قرآنی، چون قوامیت، ازدواج و میراث و نیز با‌ توجه به دگرگونی موقعیت‌ زن در دوران معاصر، چنین آموزه‌هایی را ناکارآمد و مخالف با ‌اصل‌‌ برابری و عدالت‌‌‌خواهی قرآن، می‌داند. اما باید گفت، دیدگاه ابوزید، علی‌رغم جنبه‌ها‌ی مثبت و روزآمد خود، دارای نقد‌های بسیاری چون منافات اصل برابریِ‌ جنستی با عدالت‌ قرآنی و عدم پذیرش تاریخمندی احکام و آموزه‌های اساسی قرآن، است. لذا اهمیت و ضرورت این مسأله‌ سبب شده‌است در این مقاله، به روش کیفی و با رویکردی توصیفی- تحلیلی، به تحلیل و نقد مسأله‌ی برابری جنسیتی از منظر ابوزید، بپردازیم. شیوه‌ی گردآوری اطلاعات نیز، به صورت کتابخانه‌ای و از طریق مطالعه و تأمل در آثار و تالیفات ابوزید می‌باشد.

حداقل شش آیه قرآن به‌صورت صریح مسئله عبور بنی‌اسرائیل از دریا را مطرح کرده است و این معجزه از میان تمام معجزات حضرت موسیj، اهمیت بیشتری را نشان می‌دهد. قول‌های مختلفی دربارۀ مکان این دریا مطرح شده است که بررسی بخش غربی دریای سرخ به‌عنوان مکان شکافته‌شدن دریا از اهداف اصلی این مقاله است. روش اصلی این پژوهش، رویکرد کیفی نظریۀ زمینه‌‌ای است که داده‌‌های حاصل براساس اولویت از آیات مرتبط و سپس منابع استنادی کدگذاری شده است. یافته‌‌های تحقیق نشان می‌دهد در گفتگوی علمی سه نظر دربارۀ مکان دریا مطرح است که بعضی دریای سرخ و بعضی رود نیل می‌‌دانند و آنها که دریای سرخ می‌‌دانند دو شاخه شرقی و غربی را نیز مطرح می‌‌کنند. بخش غربی دریای سرخ ویژگی‌هایی دارد که به مقولات استخراج‌شده بسیار نزدیک است. از مقولات اصلی که به‌عنوان شرایط علّی و شکل‌دهندۀ شرایط علّی، بر پدیده محوری تأثیر گذاشته و منجر به بروز آن شده است، تحقیقات پزشکی و باستان‌شناسی جسد فرعون بود که طبق شواهد از دریا گرفته شده نه از رود (بنابراین محل عبور، رود نیل نیست) و نیز براساس آیات قرآن، محل سرگردانی بنی‌اسرائیل فاقد منابع غذایی متداول بوده است. این پدیده محوری با فراهم‌شدن بسترهای لازم، آثار خوبی را در جهت رد نظریه رون وایت (Ron Wyatt) دارد که محل عبور قوم بنی‌اسرائیل را شاخه شرقی دریای سرخ یا خلیج عقبه می‌‌داند و صحیح‌‌ترین سخن را از قرآن می‌توان یافت

مسئله‌ی عصمت امام از جایگاه ویژه‌ای در علم کلام برخوردار است و در ضمن آیات متعددی از قرآن به آن اشاره شده است که یکی از این آیات، آیه‌ی 3۵ سوره‌ی یونس (معروف به آیه‌ی «هدایت») است. هدف از نوشتار حاضر، تبیین عصمت امام در پرتو این آیه است. مفسران شیعه در رابطه‌‌ی با عصمت امام در ذیل این آیه‌ی شریفه، تبیین‌‌های گوناگونی دارند. نوشته‌ی حاضر ضمن تبیین دیدگاه مفسران، آرای آنان را با توجه به آیات متناظر تبیین کرده است. این مقاله که با روش توصیفی - تحلیلی برای تبیین و تحلیل دیدگاه‌‌های مفسران فریقین نگاشته شده است، به این نتیجه دست یافته است: براساس دلایل مختلف، دیدگاه‌ شیعه مبنی بر دلالت آیه‌ی 3۵ سوره‌ی یونس بر عصمت امام، بر دیدگاه مخالف ترجیح دارد و قابل دفاع می‌باشد.

وهابیان معتقدند، مشرکان عصر پیامبر6، توحید ربوبی داشتند و با استناد به برخی آیات، مانند آیه31 سوره یونس، سعی در اثبات آن دارند. آنان قصد دارند با این نظر، دو مسئله را ثابت ­کنند؛ اولاً، انبیا: فقط برای دعوت به توحید الوهی مامور بودند؛ ثانیاً، بر اساس قول به توحید ربوبی مشرکان، مسلمانان عصر حاضر، که به بزرگان خود متوسل می­شوند، مشرک‌تر از مشرکان زمان رسول­الله6 می‌باشند؛ در حالی­که با دقت در آیات و روایات نبوی6 به این نتیجه دست می‌یابیم که مشرکان، نه­تنها به توحید ربوبی معتقد نبوده، بلکه دلیل و مبنای شرک آنان در الوهیت نیز، برخاسته از شرک ربوبی آنها بوده است. این نظر در مقاله پیش‌رو با محوریت آیات31 تا 36 سوره یونس و مبتنی بر تفاسیر اهل‌سنت تببین شده و آیاتی بر تأیید این نظریه از جهت تاریخی و عقلی آورده شده که اثبات می‌کند، انبیا: برای توحید به­معنای عام مبعوث شده‌ و دعوتشان شامل توحید ربوبی هم می­شود.

سلفیان ضمن تقسیم‍بندی توحید ربوبی و الوهی، بر باورمندی مشرکان بر توحید ربوبی اصرار دارند و آسیب بزرگ آنان را شرک عبادی می‍دانند و با استناد به آیه ۳۱ سورۀ یونس و آیات مشابه، مسلمانان را به دوری از توحید در عبادت و افتادن در گرداب شرک متهم می‍کنند. مسئله اصلی این نوشتار بررسی انتقادی موحد انگاری مشرکان در توحید ربوبی از سوی سلفیون است و در این مقاله تلاش می‍شود ضمن تبیین شرک ربوبی در عصر جاهلی، نگره سلفیون را در تضاد با فهم سلف دانسته و ضمن تأکید بر ترتب عبادت بر ربوبیت و عدم تفکیک آن دو، آیات مورد استناد ایشان بخصوص آیه مورد اشاره بررسی شده و به آیات ناظر بر شرک ربوبی مشرکان اشاره شود؛ آیات متعدد قرآنی گواه تأمل و مخالفت مشرکان در مقوله رازقیت پروردگار و امور دیگر از سوی خداوند است و غالب نزاع‍های مشرکان مکه با رسول الله(ص) و مومنین را بر محور ربوبیت خداوند سبحان می‍داند.