آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه با عنایت به مسایل معاصر حوزه علم و دین و نیز مسایل روز کلامی ایران تدوین گردیده است. مدل ها و پارادایم های دینی را ایان باربور در کتاب اسطوره ها مدل ها و پارادایم ها در علم و دین به بحث گذاشته است. فرضیه های نگارنده رساله با حوزه های زبان شناسی دینی و نیز مدل ها و پارادیم های دینی مرتبط می باشند و نیز ارتباطی نزدیک با نتایج باربور در کتاب مذکور دارد. لذا به نظر می رسد ترجمه سه فصل از کتاب نامبرده در تبیین مباحث درون دینی و برون دینی ما مفید خواهد بود. فرضیه های ارائه شده به مسایلی نظیر اینکه چگونه می توان تساهل داشت و نسبی گرا نبود؟ اینکه آیا دین ادعاهای شناختی هم دارد یا نه؟ اینکه آیا معیار یا قاعده ای برای ارزیابی دین وجود دارد یا نه؟ پرداخته اند. علاوه بر ترجمه برخی مطالب نیازمند توضیح در پاورقی ها ارائه گردیده است. در ضمن خلاصه عنوان هر پاراگراف در حاشیه آن آمده است. نیز کسانی که مایل باشند سیر مباحث را بطور اجمال مطالعه نمایند می توانند عمده نظرات نویسنده را مطالعه فرمایند. همچنین برای خلاصه عنوان ها فهرستی تفصیلی را در بخشی مستقل ملاحظه خواهید نمود.

الهيات دينی، به عنوان معرفتی كه به تأمل عقلانی درباره دين می پردازد، در مواجهـه و رويـارويی با علم تجربی، مسيرها ومدل های گوناگونی را طی كرده و می كند. مشهورترين مدلی كه در اين خصوص ارائه شده، مدل ايان باربور است كـه ايـن مواجهـه را بـه چهـار سـطح تقسـيم مـی كنـد: تعارض، استقلال، تعامـل و وحـدت. از سـوی ديگـر، رويكردهـای جديـد در الهيـات طبيعـی بـا دارابودن ويژگيهايی از قبيل: پرهيز از مفهوم «خـدای رخنـه پـوش»، پرهيـزاز مداخلـه در قلمـرو علوم تجربی و در عـين حـال تـلاش بـرای ارائـه تفسـيری معقـول و خداباورانـه از آن، بخشـی از نظريات علمی است كه به مسائل بنيادين جهان می پردازند و تأكيد برمحدوديت های ذاتـی علـم تجربی يا كرانمندبودن معرفت علمی، چشم اندازهای نوی را درباره نحوه مواجهه الهيات دينی و علم تجربی باز نموده اند. هدف ما در اين مقاله آن است كه گونه های رويارويی الهيـات دينـی بـا علم تجربی را بر مبنای مدل باربور و رويكردهای جديد در الهيـات طبيعـی مـدل نمـاييم و يـا بـه عبارت ديگر، مدل ارائه شده توسط باربور را با توجه بـه رويكردهـای جديـد در الهيـات طبيعـی، تعميم داده و بازسازی كنيم. در نتيجه به مـدلی خـواهيم رسـيد كـه آغـاز آن، مسـئله يـا رويكـرد تعارض ميان الهيات دينی و علم تجربی است. اين تعارض در دو سطح متافيزيك و قلمرو، امكان بروز دارد. ديدگاه تلاقی و تأييد با نقد فلسفی متافيزيك علم و تعديل آن، بـه تعـارض در سـطح متافيزيك واكنش نشان می دهد و ديدگاه های مكمليت وتمايز با تأكيد برمحدوديت ذاتـی علـم و كرانمند بودن معرفت علمی، به تعارض در سطح قلمرو واكنش نشـان مـی دهنـد. هريـك از دو رويكرد فوق، در واكنش ايجابی خود به اين سطح از تعارض، مسير متفاوتی را می پيمايند.

این تحقیق بر اساس آراء ایان باربور در کتاب علم ودین در باب مساله متافیزیک سامان یافته است. گرچه متافیزیک به عنوان شاخه ای از فلسفه محسوب می شود و به موجود بماهوموجود می پردازد، اما با توجه به اینکه باربور یک فیلسوف نیست، می توان ادعا نمود که دغدغه وی در باب مسائل متافیزیکی، حول محور دین است که وی نام الهیات بر آن می نماید. دیدگاه خاص باربور، برقراری رابطه میان علم و دین است تا از این رهگذر بتواند مسائل متافیزیکی چون وجود خداوند، عمل کرد وی در هستی، وجود انسان و شان منزلت وی در عالم و نحوی خلقت در جهان هستی را تبیین نماید. در این پژوهش به مهمترین موضوع این کتاب، یعنی رابطه علم و دین پرداختیم و به واسطه روشن شدن دیدگاه باربور در این بحث و لحاظ داشتن آن، در فصل چهارم، آراء خاص متافیزیکی باربور را که به دین و آموزه های خاص آن مربوط می شوند، نه مباحث کلی فلسفی، ارزیابی و نقد می نماییم. یافته های تحقیق، محقق را به این نتایج رهنمون ساخت که اصل قرار دادن علم نسبت به دین و سرایت احکام مختص علم به حوزه دین از سوی شارحان معاصر حکمت متعالیه مورد پذیرش نیست و ایشان با ارائه نظریه علم دینی سعی نموده اند که نوعی دیگر از سازگاری بین علم و دین رقم بزنند. باربور نظریه تکامل را در تعارض با دین و آموزه بی همتایی انسان نسبت به سایر موجودات و قیومیت و قدرت خداوند در جهان نمی بیند و از طریق نظریه متافیزیک سطح ها سعی می کند شأن انسان را در طبیعت حفظ نموده و از آموزه خلقت دفاع کند. از نظر برخی شارحان معاصر حکمت متعالیه؛ هم چون شهید مطهری نظریه های علمی نیز مانند نظریه تکامل-بر فرض صحت- نه تنها تعارضی با آموزه های دینی ندارد بلکه عمل کرد خداوند در هستی را به زیبایی به تصویر می کشد وحتی برهان نظم در پرتو آن می تواند جلوه نمایی بیشتری داشته باشد.

هدف ما بررسیِ تحلیلیِ دیدگاه پویشیِ باربور دربارة فعل خدا در جهان است. ایان باربور به پیروی از دیدگاه علمیِ روز اعتقاد دارد که جهان طبیعت با قانون‌های طبیعی اداره می‌شود؛ اما به فعالیت خدا در جهان طبیعت نیز باور دارد؛ و این‌ها را جمع‌پذیر می‌داند، چرا که وی معتقد است اینها در دو سطحِ متفاوت روی می‌دهند. قانون‌های طبیعی بیانگر تأثیر عوامل فیزیکیِ یک پدیده‌اند و فعلِ خدا بیانگرِ تأثیرگذاری خدا از درون است. در جهانی که باربور ترسیم می‌کند، عواملِ طبیعی و ارادة انسان، آیندة جهان را رقم می‌زنند و حتی خدا از آیندة جهان بی‌خبر است. فعلِ خدا در جهان به ارائة پیشنهاد و معرفی امکانات به مخلوقات محدود و خدا عاملی در کنارِ عواملِ دیگر شناخته می‌شود؛ اما چنین خدایی بسیار ضعیف و نیازمند است و نمی‌تواند شایسته پرستش باشد.

این مقاله به ارزیابی دیدگاه‌های ایان باربور درباره نقش پارادایم‌ها و الگوها در شکل‌گیری و فهم دین پرداخته است. باربور با تکیه بر دیدگاه توماس کوهن درباره نقش پارادایم‌ها در نظریه‌های علمی نشان داده است که همان‌طور که مشاهدات تجربی ناب و خالص نداریم، تجربه دینی، داستان‌ها و شعائر دینی ناب و خالص نیز نداریم؛ زیرا همان‌طور که مشاهدات گران‌بار از نظریه‌های علمی‌اند و نظریه‌های علمی هم گران‌بار از پارادایم‌ها هستند، تجربه‌های دینی، داستان‌ها و شعائر دینی هم گران‌بار از باورهای دینی؛ و باورهای دینی هم گران‌بار از پارادایم‌های دینی‌اند. از سوی دیگر، وی معتقد است همان طور که الگوها در درون یک پارادایم در شکل‌گیری و فهم نظریه‌های علمی موثرند، در تکوین و فهم باورهای دینی نیز سهم اساسی دارند. در این مقاله ابتدا دیدگاه باربور توضیح داده شده، سپس در ارزیابی دیدگاه وی، نگاه پارادایمی به دین، توجه به نقش الگوها در دین و جنبه هرمنوتیکی از نقاط مثبت دیدگاه باربور شمرده شده و تلاش شده است تا از انتقاداتی مانند ناواقع‌گرایی و نسبیت‌گرایی نگاه پارادایمی و الگوها دفاع شود. اما به نظر می‌رسد که اولا تعریف دین به تجربه دینی، داستان‌ها و شعائر دینی نوعی تحویل دین شمرده می‌شود، ثانیا می‌توان بجای تعبیر «باورهای دینی» از نظریه‌های دینی استفاده کرد و نظریه‌های دینی را متناظر با نظریه‌های علمی دانست.

در این مقاله تلاش می شود رابطۀ علم و دین از منظر اندیشۀ پویشی وایتهد بررسی و تحلیل شود. برای این امر ابتدا الگوهای چهارگانۀ رابطه علم و دین (تضاد، تمایز، گفت‌وگو و تلفیق) توضیح داده می‌شود. سپس، درباره نظام مابعدالطبیعی پویشی بحث می‌شود تا نشان داده شود که علم و دین چگونه در چهارچوب این نظام فراگیر هماهنگی یا تلفیق پیدا می‌کنند. و در آخر، اصول حاکم بر رابطۀ این دو قلمرو استخراج می‌شود که تحلیل آن‌ها از پویایی و تحول علم و دین، ناظربودن هر دو بر واقعیتی واحد و سروکار داشتن با وجوهی از واقعیت، طبیعی¬بودن تضاد بین این دو، به رغم اغراق در آن، و تحول معرفت دینی در پرتو معرفت علمی حکایت می کند.