آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

داستان دقوقی در مثنوی معنوی روایتی چند وجهی است و به‌دلیل ساختار سیالش می‌توان آن را از ابعاد مختلف تحلیل کرد. شناخت ویژگی‌های تجربۀ عرفانی که جوهرۀ اصلی برسازندۀ این تمثیل است، می‌تواند یکی از این تحلیل‌ها باشد. تجربۀ عرفانی، قرار گرفتن در لحظات جذبه و کشفی است که طی آن فرد، واجد تجربه‌ای شگفت می‌شود و خود را در ارتباط با جهان بالا می‌یابد. شناخت ماهیت این امر وجهۀ همت بسیاری از اندیشمندان حوزۀ فلسفۀ عرفان بوده است. ویلیام جیمز و والتر استیس از بزرگ‌ترین نظریه‌پردازان در حوزۀ تجربۀ عرفانی هستند که ویژگی‌های آن را شناسایی کرده‌اند. نظام علمی و نظری که این دو در باب شناخت ویژگی‌های تجارب عرفانی بنا کرده‌اند می‌تواند گره از از کار پیجیده‌ترین تجارب عرفانی باز کند. تجارب عرفانی داستان دقوقی واجد مشخصه‌هایی است که می‌تواند با استفاده از این نظام علمی شناسایی و ابهامات آن برطرف گردد. ویژگی‌هایی چون بیان‌ناپذیری، تناقض‌آمیزی، بینش وحدانی، احساس برکت و عینیت، داشتن کیفیت معرفتی و... در این داستان به چشم می‌خورد. دقوقی در ابتدای تجربه‌اش به ادراک وحدتِ کثرات می‌رسد، این تجربه با تبدل‌های پیاپی، متناقض به نظر می‌رسد. تجربۀ او واجد کیفیت معرفتی است. دقوقی به ادراکی می‌رسد که سرشار از برکت است. وی بر بیان‌ناپذیری تجربۀ خود نیز تصریح می‌کند؛ بنابراین مسئلۀ اصلی در این جستار این است که با استفاده از مختصات طرح‌شده در باب تجارب عرفانی، خوانشی دیگر از این تمثیل نمادین به دست داده شود. هرچند همچون عموم این تجارب، همۀ ویژگی‌ها در آن نیامده و خصوصیاتی چون زودگذری در این تمثیل غایب است.

کتاب روان‌های مریض، ذهن‌های سالم مقدمه‌ای کامل و غنی بر زندگی و اندیشه‌ی جیمز است که نشان می‌دهد چرا بنیان‌گذار عمل‌گرایی و روان‌شناسی تجربی هنوز هم قادر است مستقیماً و عمیقاً با هر کسی که تلاش می‌کند زندگی ارزشمندی داشته باشد، صحبت کند و شاید راهکارهایی نجات‌بخش در اختیارش بگذارد. کاگ می‌نویسد که چگونه تجارب جیمز به‌عنوان یک «بیمار حقیقی»، کسانی که اندیشه‌هایی منفی دارند و فکر می‌کنند زندگی ممکن است پوچ و بی‌معنی باشد را به سوی بیانی ایده‌آل از «سلامت فکر» سوق می‌دهد. جان کاگ کتاب روان‌های مریض، ذهن‌های سالم را در شش بخش به رشته‌ی تحریر درآورده است. او بخش اول کتاب را به موضوع جبرگرایی و ناامیدی اختصاص داده. اینکه چطور ممکن است هر یک از ما در لحظاتی از زندگی خود به معنی واقعی کلمه پوچی را تجربه کرده باشیم و اراده‌ی خود را بی‌اثر و ناکارآمد بشماریم. بخش دوم کتاب درباره‌ی آزادی و زندگی صحبت می‌کند، اینکه زیستن و زندگی کردن دقیقاً به چه معناست و شاید ندانیم تا چه حد آزادی عمل و چقدر در تعیین سرنوشت خود نقش داریم. بخش سوم کتاب درباره‌ی روان‌شناسی و ذهن سالم است و کاگ در بخش چهارم در حیطه‌ی آگاهی و تعالی می‌نویسد. در بخش پنجم حقیقت و عواقب آن را خواهید شناخت؛ اینکه دانایی و رسیدن به پاسخ چطور تجربه‌ای است و چه احساسی را برای شما به ارمغان خواهد آورد. بخش ششم و پایانی کتاب به طور کامل درباره‌ی حیرت و امید است. کاگ در این بخش به شگفت‌زدگی انسان و حس امیدواری پس از آن را بیان می‌کند. این کتاب شیوا، الهام‌بخش، و سرشار از بینش است. بنابراین دور از ذهن نیست که آن را هوشمندانه‌ترین و مهم‌ترین کتاب خودیاری در میان انبوه آثار این حوزه.

شاید بتوان گفت آنچه امروز تحت لوای پراگماتیسم، روانشناسی تجربی و فلسفه ی آمریکایی می شناسیم، از همین جمله ی «ویلیام جیمز» آغاز شده است: «آیا زندگی ارزش زیستن دارد؟» چنین پرسش بزرگ و سرشار از تشکیک و دودلی ممکن است هرکسی را به ورطه ی سقوط در انفعال و ناامیدی بکشاند. اینکه انسان با این فکر درگیر شود که آیا چیزی به نام آزادی عمل بدون در نظر گرفتن تقدیر وجود دارد؟ چه طور می شود برابر قدرت ویرانگر پدیده های بیرونی که از دسترس ما خارجند ایستاد و از دل زندگی، ارزش زیستن را بیرون کشید و درک کرد؟ «ویلیام جیمز» که خود در روزگار جوانی به یقین رسیده بود این زندگی ارزش زیستن ندارد، به مدد فلسفه، غوطه ور شدن در فکر بی سرانجامی بودن و پس از آن، اندیشیدن در اهمیت زندگی و زیستن، تمام فلسفه اش را بر نجات یک زندگی، نجات خویش، بنیان نهاد. «جان کاگ» در کتاب «جان های بیمار، ذهن های سرحال؛ چگونه ویلیام جیمز می تواند زندگی شما را نجات دهد؟» با کنکاش در زندگی و فلسفه ی «ویلیام جیمز»، این فیلسوف بزرگ زندگی، به جان های خسته و بیماری نظر دارد که همواره با این فکر کلنجار می ر وند که «آیا زندگی ارزش زیستن دارد؟». جان کاگ، سعی کرده درعین دقت، با ایجاز و نکته سنجی به ژرفای فلسفه ی جیمز رسوخ کرده و برای جان های بیماری که در هزاره ی سوم و عصر فروپاشی معناها، توان فکری زیستن زندگی ازشان سلب شده، معناهای متقنی بیابد و با لحنی ارسطویی بگوید: «دوستان! زندگی ارزش زیستن دارد.»

«روح‌های بیمار، ذهن‌های سالم» با عنوان فرعی «چگونه ویلیام جیمز می‌تواند زندگی شما را نجات دهد؟» با لحنی شیوا، مفاهیمی الهام‌بخش، و مملو از بینش، هوشمندانه‌ترین و مهم‌ترین کتاب خودیاری است که تا به حال خوانده‌اید. مجموعه‌ی استخوان‌های روح دفترهایی‌ست در باب فلسفه و نظریه‌ی مدرن. استخوان‌های روح سر آن دارد تا بازنمایی تحلیلی و دقیقی از جریان‌ها و جنبش‌های فلسفی و نظری معاصر به‌دست دهد.

شاید بتوان گفت آنچه امروز تحت لوای پراگماتیسم، روانشناسی تجربی و فلسفه ی آمریکایی می شناسیم، از همین جمله ی «ویلیام جیمز» آغاز شده است: «آیا زندگی ارزش زیستن دارد؟» چنین پرسش بزرگ و سرشار از تشکیک و دودلی ممکن است هرکسی را به ورطه ی سقوط در انفعال و ناامیدی بکشاند. اینکه انسان با این فکر درگیر شود که آیا چیزی به نام آزادی عمل بدون در نظر گرفتن تقدیر وجود دارد؟ چه طور می شود برابر قدرت ویرانگر پدیده های بیرونی که از دسترس ما خارجند ایستاد و از دل زندگی، ارزش زیستن را بیرون کشید و درک کرد؟ «ویلیام جیمز» که خود در روزگار جوانی به یقین رسیده بود این زندگی ارزش زیستن ندارد، به مدد فلسفه، غوطه ور شدن در فکر بی سرانجامی بودن و پس از آن، اندیشیدن در اهمیت زندگی و زیستن، تمام فلسفه اش را بر نجات یک زندگی، نجات خویش، بنیان نهاد. «جان کاگ» در کتاب «جان های بیمار، ذهن های سرحال؛ چگونه ویلیام جیمز می تواند زندگی شما را نجات دهد؟» با کنکاش در زندگی و فلسفه ی «ویلیام جیمز»، این فیلسوف بزرگ زندگی، به جان های خسته و بیماری نظر دارد که همواره با این فکر کلنجار می ر وند که «آیا زندگی ارزش زیستن دارد؟». جان کاگ، سعی کرده درعین دقت، با ایجاز و نکته سنجی به ژرفای فلسفه ی جیمز رسوخ کرده و برای جان های بیماری که در هزاره ی سوم و عصر فروپاشی معناها، توان فکری زیستن زندگی ازشان سلب شده، معناهای متقنی بیابد و با لحنی ارسطویی بگوید: «دوستان! زندگی ارزش زیستن دارد.»