آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

حب یا محبت، نوعی وابستگی است که در موجود زنده نسبت به امور ملایم با طبع حاصل می‌شود، و با رشد موجود زنده در جهات مختلف توسعه می‌یابد. حب ذات نیز پدیده‌ای توأم با حیات و زندگی بوده، و هر موجود زنده‌ای خود را دوست دارد. البته نفس یا خود، دارای لایه‌ها و مراتب مختلفی است، که در هر مرتبه، گرایش‌ها و توانایی‌های متناسب با خود را دارد. سیر به‌سوی کمال نهایی انسان نیز در گرو باروری توانایی‌های مراتب عالی وجود انسان میسر می‌گردد. دلایل عقلی، تاریخی و تجربی، فطری بودن حب ذات را ثابت می‌کند، و اسلام نیز بالاترین ظرفیت را برای رشد استعداد فطری انسان قایل شده است. توانایی‌های فطری در هر موجودی، ویژگی‌های خاصی دارد، و یکی از ویژگی‌های فطریات انسان، میل به بی‌نهایت است. از نظر اسلام، انسان دارای دو بعد وجودی است، و زندگی او نیز دارای سه بخش طبیعی محض، طبیعی توأم با حیات انسانی، و حیات معقول می‌باشد. بر این اساس، فضیلت‌طلبی انسان مربوط به بعد مثبت و انسانی و قوای آن بوده، و رذایل انسانی هم مربوط به بعد منفی یا حیوانی است. انسان همواره مراحلی از زندگی خود را صرفاً در بستر حیات طبیعی می‌گذراند، و به‌همین دلیل زمینه برای فرو رفتن بیشتر در این بعد فراهم است؛ اما رشد عقلانی و تربیت صحیح دینی باعث می‌شود که خوددوستی فطری انسان در جهت مثبت و کمال انسانی توسعه یابد. اگر انسان از توجه به این بعد غافل گردد، دچار خودفراموشی خواهد شد. این پدیده گاهی در اثر بی‌توجهی به رشد استعدادهای بعد مثبت و غوطه‌ور شدن در نیازهای جسمانی و حیوانی قبل از رسیدن به خود حقیقی رخ می‌دهد، و گاهی نیز بعد از رسیدن به کمال عقلانی و خود حقیقی در اثر توجه مجدد و بیش از اندازه به نیازهای جسمانی شکل می‌گیرد.

یکی از ویژگی‌های بارز تفکر شیعی، پذیرش «حسن و قبح ذاتی» و به‌تبع آن «حسن و قبح عقلی» است. نظریة مشهور اندیشمندان شیعی دربارة حسن و قبح عقلی آن است که عقل انسان توانایی درک و فهمِ دست‌کم اصول قضایای اخلاقی را دارد. در مقابل، برخی اندیشمندان شیعی مدعی‌اند قضایای اخلاقی از حیطة مباحث حقیقی خارج بوده و جزء قضایای مشهوری و آرای محموده‌اند که هیچ حقیقتی ورای رأی و نظر عقلا ندارند و درنتیجه اخلاق را جزء مباحث اعتباری و قراردادی به‌شمار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آورند. مدافع جدی این نظریه، مرحوم محقق اصفهانی است که کوشیده آن را به اندیشمندانی چون ابن‌سینا، خواجه‌نصیرالدین طوسی و قطب‌الدین رازی نیز نسبت دهد. این مقاله در پی بررسی این دیدگاه و صحت و سقم این انتساب است. نتیجه اینکه، نه این انتساب قطعی است و نه این نظریه درست است.

امروزه آثار پائولو کوئلیو در رده عرفان های نوظهور جای گرفته است. آثار وی بیشتر در قالب رمان است. یافتن مبانی اندیشه ای او چندان ساده نیست. در حالی که، برای خوانندگان پرشمار آثار او، درک اصول اندیشه های وی بسیار مهم است. آگاهی از این اصول، خود بهترین نقد برای این گونه عرفات های کاذب و وارداتی است. در این مقاله، اصول خداشناسی و انسان شناسی آثار وی بررسی و نقد شده است. در بحث خداشناسی، به نظرات او در شناخت خدا، صفات و پرستش او پرداخته شده است. در باب انسان شناسی نیز به جایگاه انسان در آفرینش، وظیفه او در دنیا و شناخت ذات او از منظر پائولو کوئلیو پرداخته شده است.

این مقاله، با رویکرد تحلیلی و نظری به بررسی بایسته های اخلاقی همسران و آثار آن در تحکیم خانواده میپردازد. از منظر آموزه های دینی و روان شناختی، هر یک از همسران در برابر دیگری وظایفی دارند که التزام به آنها در ایجاد فضای مثبت و بانشاط خانوادگی، تأثیر قابل توجهی دارد. تکریم، رعایت ادب، قدردانی، خوش خلقی، محبت، خوش بینی، صیانت از آبروی یکدیگر، مدارا و... از مسائلی است که همسران با عمل به آنها، میتوانند روابط میان خود را جذاب و مستحکم سازند. با نگاهی روان شناختی به آموزه های مزبور، درمییابیم که تعهد همسران به وظایف اخلاقی، موجب احساس همگرایی و همدلی مثبت اندیش شده، و فضای خانوادگی در اثر این نتایج، بالنده و بانشاط خواهد شد. همچنین فرزندان چنین خانواده ای در اثر یادگیری اجتماعی و مشاهده ای، به سوی خیر، صلاح و تعهدمداری سوق پیدا میکنند.

امروزه جنبش‌هایی نوپدید در غرب و شرق با عنوان معنوی به صحنه آمده‌اند و سعی در ارائه تصویر آرمانی از انسان دارند، تا بدین‌وسیله به نیازهای معنوی انسان مدرن پاسخ بدهند. از جمله مهم‌ترین این جنبش‌ها که تاکنون آثار فراوانی از خود به جای گذاشته‌اند، دو جریان اثرگذار و مشهور اوشو و پائولو است، که انسان ایده‌آل از منظر هر دو در حالی که دارای اشتراکات فراوانی است، از ویژگی‌های متفاوتی نیز برخوردار است. اوشو تصویر خویش از انسان ایده‌آل امروزی را زوربای بودا می‌نامد که یکی سمبل زیاده‌خواهی، شهوت و شادمانگی است و دیگری اسوه زهد و ریاضت است. او رهایی از ذهن، سرور و شادمانگی، نفی دعا و عبادت را از ویژگی‌های انسان ایده‌آل می‌داند که از راه مراقبه به دست می‌آید. در مقابل انسان آرمانی کوئیلو که به عنوان قهرمان‌های داستانی در رمان‌هایش جلوه می‌کند، دارای ویژگی هایی است مانند: اباحی‌گری و بی‌بند و باری، گوش سپردن به ندای درون که به واسطه پیش‌گویی و جادوگری، اتصال به روح کیهانی و پیروی از افسانه شخصی حاصل می‌شود. با بررسی و بیان نقد هر دو جریان، در یک نگاه کلی خاستگاه مشترک این‌گونه جنبش‌های نوپدید معنویت‌گرا را می‌توان در معنویت پست‌مدرن ارزیابی کرد که باعث رویش انواع متنوع از این جنبش‌ها بوده است و اصول مشترک هر دو جنبش را در تفکر انسان محوری دانست که تکثرگرایی، آزادی‌خواهی و فردگرایی از مولفه‌های اصلی و اساسی آن به حساب می‌آید. در انتهاء انسان آرمانی از نگاه اسلام بازگو می‌شود که جانشین و امانت‌دار الهی است و با پیروی از فطرت الهی و ایمان و عمل صالح، هر لحظه در حال شکوفا شدن و پیمودن مسیر رشد و کمال است.

قرآن کلام خداست یا کلام بشر؟ این پرسشی است که از عصر نزول قرآن مطرح بوده است. منکران نبوت هر کدام به گونه ای خدایی بودن زبان قرآن را انکار کرده اند. در دوران معاصر نیز مستشرقان و عده ای از مدعیان روشن فکری در جهان اسلام این پرسش را به طور جدی کانون بحث و بررسی قرار داده اند. جناب محمد مجتهد شبستری به پیروی از برخی هرمنوتیست های فلسفی، شرط مفهوم شدن یک کلام را بشری بودن آن می داند و بر این اساس مدعی است اگر قرآن کلام خدا باشد، قابل فهم و تفسیر نخواهد بود! در این نوشتار این مدعا و ادلة آن به روش تحلیلی و فلسفی و با استفاده از شیوة نقد مبنایی و درونی مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفت و معلوم شد که هیچ ملازمه ای میان فهم قرآن و بشری دانستن آن نیست. و همة ادلة اقامه شده برای این مدعا دچار انواعی از مغالطات منطقی اند.

این کتاب با بیانی تحلیلی به بررسی دلایل عقلی و نقلی عصمت انبیاء را از پرداخته است . مهمترین مباحث مطرح شده در این کتاب عبارت اند از : معنا وحقیقت عصمت ، امکان عصمت ، عصمت و اختیار ، عصمت و موهبت ، عصمت در دوران طفولیت ، تاریخچه عصمت در ادیان مختلف و در میان مسلمانان ، بررسی شبهاتی درباره مبدأ اندیشه عصمت ، عصمت انبیا در مقام تلقی و ابلاغ وحی دلایل عقلی و نقلی عصمت در مقام تلقی و ابلاغ وحی ، عصمت در اعتقادات و دلایل این نوع از عصمت ، بررسی شبهات ناظر به عصمت عملی پیامبران ، عصمت در خطا و نسیان ، عصمت در مذاهب و مکاتب دیگر ، عصمت اهل بیت و دلایل عقلی و نقلی آن ، بررسی آیات اولی الامر و تطهیر در این زمینه ، عصمت فرشتگان و ادله عقلی و نقلی آن . این کتاب در سال ۱۳۸۸ به همت انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ۳۹۲ صفحه منتشر و روانه بازار نشر شده است

فیلسوفان مسلمان تا پیش از ملاصدرا، اغلب حرکت جوهری را انکار و آن را نقد می کردند. سرانجام، ملاصدرا در حکمت متعالیه خود به تجزیه و تحلیل دقیق حرکت جوهری پرداخت؛ به گونه ای که اعتقاد به این حرکت نقشی اساسی در فلسفه وی ایفا کرد. نگاه ملاصدرا به این بحث منحصر به فرد است؛ وی با به کارگیری برخی از لوازم حرکت، به اثبات حرکت جوهری می پردازد. در آغاز مقاله حاضر، نویسنده با تبیین برخی از لوازم حرکت (مانند مسافت) و تحلیل فرد سیال مقوله جوهر، تلاش می کند تصویر دقیقی از حرکت جوهری را ارایه کند. وی در ادامه، با تحلیل وجوه نیاز حرکت به موضوع، بی نیازی حرکت از موضوع را اثبات می کند، و در پایان، با نیم نگاهی که به دلایل حرکت جوهری می اندازد، این دلایل را در دسته بندی تازه تری قرار می دهد.

اصلاح اخلاق، اعم اکتساب فضایل اخلاقی و زدودن رذائل اخلاقی است. برای تحقق اصلاح اخلاق، عوامل درونی و عوامل بیرون از نفس انسان مؤثرند. از دیدگاه آیت الله مصباح یزدی راهکار درونی اصلاح اخلاق چیست؟ یعنی فارق از عوامل بیرونی، ایشان چه عامل یا عوامل درونی را برای اصلاح اخلاق ارائه می‌نمایند؟ در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی آثار آیت الله‌مصباح یزدی بررسی شده و راهکار درونی اصلاح اخلاق از آن استخراج شده است. فرآیند اصلاح اخلاق در یک تشبیه، مانند تحقق یک فعل بسیط است. مراحل تحقق فعل بسیط اختیاری عبارت است از بینش، گرایش و اراده انجام عمل. اصلاح اخلاق نیز مراحل فوق را دارد. در ضمن به یک مرحله مقدماتی به نام یقظه هم نیازمند است. مرحله بینش متشکل از بینش نسبت به متعلقات ایمان، رابطه خود با خدا، هدف، فواید تزکیه، رذایل و فضایل و همچنین نسبت به تکالیف الهی است. این بینش‌ها، گرایش به هدف و گرایش به فعل را ایجاد خواهد کرد. تحقق این گرایش‌ها، مسبب اراده و در نتیجه اعمال مورد نیاز جهت اصلاح اخلاق می‌شود. این اعمال عبارتند از اعمال عمومی جهت اصلاح اخلاق، و اعمال اختصاصی ویژه هر یک از فضایل یا رذایل.