آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی و غور در آیات الهی خود یکی از مهم ترین توفیقات خداوند است به ویژه زمانی که بتوان این روش را به صورت مقایسه ای و تطبیقی انجام داد و از نظرات علمای اسلامی آگاه گردید. اهداف عمده ی این تحقیق یافتن آراء تفسیری شیخ طبرسی و علامه طباطبایی درباره ی آیاتی می باشد که در آن تشبیه و یا احیانا تمثیل یا مثال که خود انواعی از تشبیه می باشد صورت گرفته است. و با توجه به موضوع ، هدف و امکانات موجود، روش و تحقیق توصیفی تحلیل را برای این پژوهش انتخاب کردیم. مهم ترین بخش این تحقیق « تجزیه و تحلیل داده ها » نام دارد که خود شامل سه بخش می باشد. بخش اول کلیاتی راجع به معنای لغوی و اصطلاحی تشبیه بیان گردیده است بخش دوم شامل اقسام و انواع تشبیه از جهات و اعتبارات مختلف می باشد و بخش سوم که مهم ترین قسمت این تحقیق می باشد نمایه ی کوچکی از آیات قرآن مجید را که در آنها تشبیه صورت گرفته مورد بررسی قرار داده و دیدگاه دو مفسر گران قدر را راجع به آنها بیان نموده ایم و احیانا چنانچه نظرات ایشان با یکدیگر متفاوت بود موارد اختلاف را بیان نموده و مورد بررسی قرار داده ایم. مهم ترین محدودیت این تحقیق کمبود منابع علوم قرآنی و عدم بررسی نظرات مفسران می باشد لذا پیشنهاد می گردد که انشاء الله این بحث به وسیله ی محققان توانا جهت استفاده علاقمندان به مباحث علوم قرآنی به طور کامل به انجام رسد.

این پروژه ی تحقیقاتی با عنوان « نقش زن در ادیان الهی اسلام ، یهود و مسیحیت » با مراجعه به آیات قرآن کریم و دیگر منابع معتبر دینی به بررسی نقش زن در ادیان توحیدی خصوصاً دین اسلام ، یهود و مسیحیت می پردازد . و نقش زن را از دیدگاه ادیان مذکور مورد تحلیل و بررسی قرار می دهد . برای تحلیل و پژوهش موضوع فوق الذکر اهداف جزئی زیر انتخاب و طراحی گردید : زن از دیدگاه ادیان اسلام ، یهود و مسیحیت چه جایگاهی دارد ؟ حقوق زن در این ادیان چیست ؟ نقش زن در فعالیتهای اجتماعی سیاسی از منظر اسلام ، یهود و مسیحیت چیست ؟ جایگاه زن در رسالت انبیای بزرگ الهی چیست ؟ با توجه به ماهیت ، اهداف و امکانات موجود ، روش تحقیقی توصیفی – تحلیلی برای موضوع انتخاب و از فن فیش برداری برای جمع آوری مطالب استفاده شده است . پس از تجزیه و تحلیل یافته ها در فصل چهارم نتایج ذیل حاصل گردید : 1- در مورد آفرینش زن بین ادیان اسلام ، یهود و مسیحیت با هم اختلاف است و بهترین دیدگاه را در این زمینه ، و همچنین در زمینه جایگاه زن را اسلام دارا می باشد و جایگاه زن را به اندازة جایگاه مرد بالا می برد و او را از پوچی و نیستی بالا کشید . 2- در مورد حقوق زن بعد از بررسی به این نتیجه رسیدیم که در تمامی این ادیان بحث از حقوق زن شده است ولی هیچ دینی به مانند اسلام از حقوق زن دفاع نکرده و حقوق او را محترم نشمرده است 3- با بررسی که در فعالیتهای زن به عمل آور به این نتیجه رسیدیم که زن نیز همراه مرد و همدوش او در جامعه فعالیت می کند و اجتماع را با کمک مرد می سازد 4- زنان نقشهای بسیار مهمی در زندگی انبیاء داشته اند وآنها را در رسیدن به اهداف متعالی که داشته اند یاری رسانده اند و این امر مختص به تمام دورانها می باشد . با وجود تلاش فراوان برای بهتر کردن این پژوهش ولی در طی تحقیق ، محقق با کمبودهای چون عدم دسترسی آسان به کتابخانه و کمبود منابع پژوهشی روبرو بوده است . بر این اساس پیشنهاد می شود هر کدام از بخشهای این تحقیق به طور جداگانه و موشکافانه تر مورد کاووش و بررسی قرار گیرد .

این تحقیق با توجه به آیات قرآن کریم و دیگر منابع اسلامی، به بررسی ملاک های جامعیت قرآن پرداخته است. برای رسیدن به هدف کلی تحقیق، اهداف ویژه ای شامل: منظور از جامعیت و تعیین قلمرو آن، ملاک های جامعیت قرآن، دلایلی در تأیید ملاک های جامعیت مطرح شده است. با توجه به ماهیت، اهداف و امکانات موجود روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی برای انجام تحقیق برگزیده شده است. فن به کار گرفته شده در این تحقیق با توجه به موضوع و روش آن، فن کتابخانه ای می باشد. پس از گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آن ها نتایج زیر بدست آمده است: اولاً: در مورد وجود همة علوم در قرآن، گفته شده که ظاهر آیات قرآن، بر تمام علوم بشری (با تمام فرمول ها و جزئیات آن) دلالت ندارد. هر چند در قرآن، اشاراتی به بعضی از علوم و مطالب علمی شده است که عرضی است ولی همه علوم بالفعل در قرآن وجود ندارد و آیاتی که در این زمینه است، دلالت بر این مطلب دارد که تمام احتیاجات دینی و هدایتی مردم، در قرآن به طور تفصیل یا مجمل ذکر شده است. ثانیاً: با ارائه ملاک هایی از جمله؛ آینده نگری، مطابقت با فطرت، پاسخگویی به نیازهای گوناگون طی اعصار و قرون، جاودانگی، عقلانی بودن، سازگاری اجزای دین و عدم توجه به شکل و صورت ظاهری، شمول و گستردگی، اصل اجتهاد، سهولت و سادگی و انعطاف پذیری احکام، ملاک ادبی جامعیت قرآن نشان داده ایم که قرآن تنها کتابی است که شایستگی بر عهده گرفتن هدایت بشر را بر عهده دارد. ثالثاً: با ارائه دلایل عقلی و نقلی و تاریخی و سیاسی و بهره مندی از سخنان دانشمندان در لابلای این دلایل به نحو واضح تری موضوع را تأیید نموده ایم. در انجام مراحل مختلف این تحقیق با محدودیت هایی از قبیل، کمبود منابع و پژوهش های مستقل و مرتبط با موضوع و تازگی موضوع روبه رو بودیم. همچنین به محققین علاقه مند در این زمینه پیشنهاد می گردد هر یک از ملاک های جامعیت را جداگانه بررسی نمایند.

این پروژه ی تحقیقاتی در صدد بررسی و مقایسه ی سه نوع از انواع علوم قرآنی ( اسباب النزول ، محکم و متشابه ، نسخ ) در دو کتاب ارزشمند " الاتقان فی علوم القرآن " و " المیزان فی تفسیر القرآن " می باشد . لازم به ذکر است روشی را که در راستای رسیدن به هدف بیان شده به کار رفته ، روش " توصیفی _ تحلیلی " بوده و با بکار بردن این روش در رسیدن به این هدف به نتایجی دست یافته ایم که به شرح ذیل می باشند : دیدگا های این دو دانشمند علوم قرآنی در زمینه ی اسباب النزول و عنایتی که به این دسته از روایات نشان می دهند ، یکسان می باشد ولی علامه بسیاری از اسباب النزول ها را اجتهادی می داند لذا به تعبیر راوی کاری ندارد ، در حالیکه سیوطی بیرون کردن آن را با اجتهاد ممنوع اعلام می کند . علامه بر اساس همین نظریه حجیت سنت را در کنار قرآن می داند به طوریکه ملاک اعتبار روایت را تنها موافقت کتاب خدا می داند . اما دیدگاه ها آن ها در زمینه ی محکم و متشابه بدین شرح است که : علامه دیدگاه خود را بر اساس دیدگاه ائمه اهل بیت ( ع ) بیان داشته و آیات متشابه را آیاتی معرفی می کند که مقصود از آن برای فهم شنونده روشن نیست و چنان نیست که شنونده به مجرد شنیدن آیه مراد آن را درک کند ، بلکه در فهم منظور تردید می کند تا به آیات محکم رجوع کند . یعنی آیات محکم به خودی خود محکم است و آیات متشابه به وسیله ی آیات محکم ، محکم می شوند . در زمینه ی نسخ در ذیل آیات متعدد نظرات این دو دانشمند را در کنار هم قرار داده ایم که نظرات آن ها نشأت از نظرشان در راستای کیفیت نسخ می باشد ، بدین شرح که هر دو نسخ قرآن با قرآن را پذیرفته اند ، اما نسخ قرآن با سنت و اجماع را علامه به طور صریح ردّ کرده ، ولی سیوطی نظر واضحی ارائه نکرده است . هر چند محدودیت های فراوانی در انجام این پروژه وجود داشته است ، اما مهم ترین آن ها عدم دسترسی آسان به استاد راهنما به خاطر دوری مسافت و همچنین نبود کتاب های مرجع بیشتر در دسترس محقق بوده اند . به لحاظ سطح علمی از انجام این پروژه ثمرات بسیاری عائد محقق شده است لذا پیشنهاد می کنم که این واحد ( پروژه ) در ترم های پایین تر ارائه شود تا دانشجو بتواند از امکانات و اساتید در جهت کسب اطلاعات علمی و دستیابی به روش صحیح نوشتاری یک پروژه بیشتر بهره مند شود .

این پایان نامه که حاصل فحص و جستجو در نزدیک به یکصد و هشتاد جلد از کتب رویی شامل مجموعه های حدیثی: کافی، تهذیب، استبصار، من لایحضره الفقیه، مجموعه ورام، بحارالانوار، وسایل الشیعه و مستدرک و سائل الشیعه است، در صدد ارائه مرویات صدیق امت ابوذر غفاری از پیامبر عظیم الشان اسلام و حضرت علی و فاطمه زهرا است. در این راستا پس از جمع آوری روایات و دسته بندی و گزینش روایات کاملتر و تبویب آنها به اعراب گذاری و ترجمه روان آن به گونه ای که برای خواننده قابل فهم و درک باشد مبادرت شده است. این نوشته در پنچ بخش به شرح زیر تنظیم شده اشت. بخش اول به معرفی ابوذر و جایگاه او پرداخته است ، که این کار در سه فصل صورت گرفته است، در فصل اول شرح خیلی مختصری از زندگینامه ابوذر آمده و در فصل دوم و سوم از منزلت ابوذر از منظرشان نزول آیات و رویات معصومین سخن رفته است. بخش دوم که شامل سه فصل است، در آنها به بیان سی و سه باب از ابواب مختلف تاریخ اصحاب کساء مبادرت شده است. در بخش سوم روایات مربوط به اصول دی، علم ایمان و کفر در ضمن سه فصل بیان شده است. در بخش چهارم طی شش فصل به بیان روایاتی در ارتباط با فورغ دین و دیگر ابواب فقهی پرداخته شده است. در بخش پنچم که بنام مواعظ نامگذاری شده است، شامل چهار فصل است که در دو فصل آن مواعظ پیامبر به ابوذر و در دو فصل دیگر آن مواعظ و سخنان خود ابوذر بیان شده است.‬

تحقیق حاضر از سه فصل با این مباحث تشکیل یافته است: فصل اول، استدلال: تاریخچه ی استدلال، تاریخچه ی استدلال در حیات بشر، تاریخچه ی استدلال از دیدگاه قرآن، روش های استدلال، تمثیل در قرآن، استقرا در قرآن، قیاس منطقی در قرآن، روش های استدلال در قرآن، جایگاه شعر و مغالطه در قرآن؛ فصل دوم، جدل: جایگاه جدل در منطق، تعریف جدل، کاربرد جدل منطقی، معروف ترین اصلاحات جدل در منطق، مبادی جدل در منطق، فرق جدل و برهان جدل در قرآن، جدال حضرت ابراهیم(ع) با قوم خود، جدال ابراهیم(ع) با نمرود، جدال حضرت نوح(ع) با قومش، جدال قرآن با اهل کتاب، جدال قرآن با یهود در انکار وحی، جدال قرآن با یهود و نصاری در مورد بهشت اختصاصی، جدال قرآن با مشرکین درباره ی فرشتگان، جدال با مشرکین درباره ی رازق حقیقی؛ فصل سوم، برهان: برهان در منطق، تعریف برهان از دیدگاه علم منطق، مبادی برهان، برهان در قرآن، برهان های قرآن برضد اهل کتاب، عیسی(ع) خدا نیست، خلقت عیسی(ع) چون آدم است، ادعای ابن الله بی اساس است، احتجاج در ردّ تثلیث، برهان های قرآن در مقابل شرک و بت پرستی، بت ها هیچ گونه توان و مالکیتی ندارند، معبود باید خالق باشد، خالق باید هادی بالذات باشد، شریک الباری محال است، شرک جهان را به تباهی می کشد، برهان های قرآن در اثبات توحید، برهان تمانع، برهان اجنّه در ایمان به قرآن، برهان ابراهیم(ع) در اثبات توحید، حدّ وسط برهان حضرت ابراهیم(ع)، برهان های مشرکین(مغالطه)، شرک خواست خداست، بت پرستی خواست خداست، فقر فقرا خواست خداست.

پژوهش شامل موارد ذیل است : سیری در تاریخ خط قرآن، خط تصویرنگار و اندیشه نگار اوضاع فرهنگی جزیرة العرب، کتابت در زمان ظهور اسلام، تاریخ جمع آوری قرآن، آشنایی با علم رسم و ضبط قرآن، علم رسم المصحف، علم قرآن و قواعد ضبط

این تحقیق بر آن است تا براساس آیات قرآن کریم به بررسی مضامین قرآنی در زیارت جامعه کبیره بپردازد و آیاتی را که مستقیم و غیرمستقیم (بصورت اشاره لفظی یا مفهومی) در آن وارد شده است را مشخص نماید. ابتدا ضمن بیان واضح و روشنی از مسئله، با استشهاد به روایات ضرورت این تحقیق ثابت گردیده وسپس برای رسیدن به مقصود نهایی «مضامین قرآنی در زیارت جامعه کبیره» اهداف ویژه ای شامل موارد ذیل را بررسی می نماید : 1- بررسی آیاتی که صریحا با عین لفظ در زیارت جامعه کبیره وارد شده است. 2- بررسی آیاتی که غیرصریح (با اشاره لفظی یا مفهومی ) در زیارت جامعه کبیره آمده است . در فصل دوم با عنوان مرور مطالعاتی به بررسی و پیشینه تحقیق مذکور می پردازد. سپس در فصل سوم با توجه به ماهیت، اهداف و امکانات موجود، روش تحقیق «توصیفی تحلیلی» برای انجام تحقیق برگزیده شده است. فصل چهارم نیز با توجه به پرسش های تحقیقاتی به دو بخش تقسیم شده است که عبارتند از : 1- آیاتی که مستقیماً در زیارت جامعه کبیره وارد شده است. 2- آیاتی که غیرمستقیم (بصورت اشاره لفظی یا مفهومی) در زیارت جامعه کبیره وارد شده است. فصل پنجم به نتیجه گیری ، محدودیت ها و پیشنهادات اختصاص یافته است که در پنج بحث نتیجه گیری نتایج ذیل بدست آمده است: 1- یازده آیه از آیات قرآن کریم بصورت مستقیم در زیارت جامعه کبیره وارد شده است . 2- آیات بسیار زیادی در قرآن کریم بطور غیرمستقم در زیارت جامعه کبیره وارد شده است که ذکر تمام این آیات مشکل است و تا حد امکان بیشتر آنها بررسی شده اند. پژوهشگر در انجام این تحقیق با مشکلات و محدودیت هایی چون، نبود کتب مناسب در رابطه با موضوع پژوهش ، عدم پیشینه و نوین بودن آن که کار را بسیار سخت نموده مواجه بوده است. در پایان با توجه به گستردگی موضوع پیشنهاد می گردد که این موضوع به صورت جزئی تر مورد بحث قرار گیرد. تا بتوان به تحلیل رابطه بین آیات و عبارات زیارت جامعه کبیره پرداخت.

در تفاسیر مأثور آنچنان که ادعا شده تفسیر قرآن با اثر انجام نشده و در این باره نیز تألیف مستقلی که به دقت این مسئله را بررسی کرده باشد وجود ندارد . که با توجه به این مطلب این پروژه تحقیقاتی در پی آن است که به بررسی تحلیلی روش تفسیر روایی قرآن کریم به عنوان یک هدف کلی ویک سری از اهداف جزئی از قبیل مفهوم شناسی تفسیر روایی وتاریخچة آن ، جایگاه روایت در تفسیر قرآن ، کاربرد تفسیر روایی ، آفات تفسیر روایی و... بپردازد که باتوجه به ماهیت اهداف تحقیق وامکانات موجود ، روش توصیفی تحلیلی برای موضوع انتخاب شده است . با توجه به تجزیه وتحلیل یلفته ها این نتایج بدست آمده است : تفسیر روایی عبارت است از توضیح وتبیین آیات قرآن بر اساس روایات منقول از نبی اکرم (ص)، صحابه وتابعین .اما در نزد شیعه تفسیر روایی عبارت است از روایات منقول از معصومین (ع): این روش اولین نوع تفسیر است که همزمان با نزول قرآن ودر زمان پیامبر (ص)شکل گرفته است . روایات وسیله وقرینه ای برای تفسیر آیات به حساب می آیند واگر روایتی از طریق خبر واحد به مابرسد دارای حجیت است. آفات تفسیر روایی عبارتند از : 1- ضعف سند 2- جعل حدیث 3-روایاتی که خود نیازمند تفسیرند 4-وجود تناقض در روایات تفسیری 5- ایجاد خلل در اندیشه ها واعتقادات 6-تداخل انواع تفسیر7-اسرائیلیات. روایات تفسیری در تفسیر روایی شیعه واهل سنت گرد آوری شده است که مهمترین تفاسیر روایی شیعه عبارتند از : تفسیر عیاشی ، صافی ، فرات کوفی ، ، البرهان و نورالثقلین . ومهمترین تفاسیر روایی اهل سنت عبارتند از : جامع البیان فی تأویل آی القرآن ، معالم التنزیل فی التفسیر و التأویل، تفسیر القرآن العظیم، الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن و الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور. در تفاسیر علاوه بر ذکر روایات منقول از معصومین (ع)وصحابه وتابعین از منابع تفسیری دیگری چون اخبار اهل کتاب ، شعر وادبیات جاهلیت عرب ، اجتهادشخصی و منابع لغوی استفاده شده واز آنجا که منبع تفسیر روایی نیستند مورد نقد وبررسی قرار گرفته اند . کلید واژه ها : تفسیر روایی، روش تفسیری ، روایت ، صحابه وتابعین ، مأثور.

موضوع این پایان نامه بررسی تطبیقی ویژگی های صحاح سته و کتب اربعه از نظر دانشمندان فریقین است. صحاح سته و کتب اربعه نزد دانشمندان اهل سنت و شیعه جایگاه والایی داشته و به عنوان نخستین و مهم ترین جوامع حدیثی نزد آنان شناخته شده اند. هر یک از این کتاب ها از نظر ساختار، محتوا و سند، نقاط قوت و ضعفی دارند که باعث می شود در اعتبار و صحت، نسبت به دیگری در رتبه ی بالاتر یا پایین تری قرار گیرند. بررسی ویژگی های هر یک از این کتاب ها زمان زیادی را طلب می کند. و نیز تحقیقی فراتر از محدوده ی یک پایان نامه است. از این رو در این نوشتار برای دست یابی به امتیازها و ضعف های صحاح سته و کتب اربعه به رأی و نظر دانشمندان حدیث شناس رجوع شده است. و براساس همان آراء به بررسی تطبیقی این آثار روایی پرداخته شده است. شاید بتوان گفت چنین تحقیقی از اعتبار بیشتری برخوردار است، به این جهت که برمبنای آراء دانشمندان صاحب نظر در دانش حدیث صورت گرفته است. این پایان نامه با استفاده از روش مطالعه ی کتابخانه ای و به شیوه تحلیل محتوا، به بررسی تطبیقی ویژگی های صحاح سته و کتب اربعه از نظر دانشمندان فریقین پرداخته است. در این تحقیق بعد از ارائه دیدگاه های دانشمندان در مورد ساختار، محتوا و سند احادیث صحاح سته و کتب اربعه به تحلیل و تطبیق آن آراء پرداخته شده است. در پایان مشخص شد که به لحاظ ضعف های محتوایی و سندی، صحاح سته عنوان مناسبی برای کتاب های شش گانه حدیثی اهل سنت نیست. زیرا از این عنوان صحت و اعتبار کامل احادیث آنها برداشت می شود، در صورتی که در این تحقیق ثابت شده است که مملو از ضعف های محتوایی و سندی هستند. همچنین به جهت ضعف ها و انتقادهای فراوان وارد شده به کتاببخاری و مسلم، نام گذاری آنها به صحیح نیز مناسب نیست. علاوه بر این مشخص شد که تمجید و تکریم بسیار آنها مبالغه است. کتب اربعه نیز دارای ضعف هایی هستند اما اغراقی در صحت کامل آنها وجود ندارد. و مشخص شد که این آثار روایی از لحاظ ویژگی های محتوایی و سندی و اعتبار در جایگاه بالاتری از صحاح سته قرار دارند.