آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم این کتاب فرهنگ ساز به بخش وسیعی از مولفه های فرهنگی عصر نزول واکنش نشان داده است. برای ورود به بحث مواجهه قرآن با فرهنگ عصر نزول؛ در فصل اول و دوم، مفاهیم "جاهلیت" و "فرهنگ" را با کمک کتب لغت و تفاسیر مختلف و روایات معتبر، بررسی کردیم. سپس در فصل سوم، از بررسی اوضاع کلی سرزمین حجاز- که مهبط وحی بود- به این نتیجه رسیدیم که آنچه بر فرهنگ عصر نزول سایه داشت، جهل و جهالت بود. جهل چه مخالف عقل چه مخالف حلم و چه مخالف علم و دانش؛ تناقض شدیدی با روح تعالیم اسلام دارد، به همین دلیل خداوند در اولین آیات نازل شده بر پیامبراکرم(ص) به مواجهه با جهل و نادانی و تشویق به علم آموزی پرداخت. دعوت مکرر این کتاب الهی به خردورزی و دانش از یک طرف و تشویق های دائمی رسول خدا از طرف دیگر سدّ جاهلیت و خرافه گرایی را شکست و بشریت را مشتاق علم و دانش ساخت. به دلیل وسعت مفهوم فرهنگ، در فصل چهارم فقط به بیان مواجهات قرآن با فرهنگ جاهلیت در سه بخش پرداختیم که عبارتند از: مواجهه با عقاید و خرافات، مواجهه با آداب و رسوم اجتماعی و مواجهه با آداب و رسوم خانوادگی. در هر بخش بر آن شدیم که با کمک تفاسیر شیعه و سنی و سایرکتب مرتبط با موضوع، نحوه مواجهه قرآن کریم با این ابعاد فرهنگی را بیان کنیم. در نهایت این نتیجه حاصل شد که واکنش اسلام نسبت به عناصر مختلف فرهنگی متفاوت بوده است. قرآن کریم نسبت به برخی مولفه های فرهنگ جاهلیت که با روح تعالیم اسلام تناقض داشته، به انکار و نسبت به برخی دیگر از عناصر فرهنگی که با آموزه های حضرت ابراهیم(ع) همخوانی داشته، به تائید و به گزینی فرهنگی پرداخته است. این کتاب عظیم، در مواجهه با بخش وسیعی از فرهنگ جاهلیت روش جای گزینی فرهنگی یا در حقیقت همان اصلاح فرهنگی را در پیش گرفته است. در کل، اسلام نسبت به فرهنگهای متعدد برخوردهای متفاوتی نشان داده و با رویکرد به گزینی و جای گزینی فرهنگی در صدد غالب کردن فرهنگ توحیدی ناب بر فرهنگ جاهلیت بوده است.

پس از قرآن کریم،سنّت معصومین (علیهم السّلام) اساسی ترین منبع تبیین معارف الهی و دینی است و مجموعه‌های مدوّن حدیثی که اکنون به دست ما رسیده است به دلایل مختلف از گزند حوادث در امان نبوده و گاه با مشکلاتی از قبیل تحریف ، تصحیف و حتی جعل و وضع مواجه بوده اند از این رو می طلبد که جهت بهره برداری کامل از این روایات ، ابتدا به تحلیل و تفسیر آنها توسط دانش های حدیثی بپردازیم ؛ زیرا نقد و بررسی روایاتهمواره مورد پذیرش دانشمندان اسلامی بوده است امّا با این وجود درباره یروایات طبّی و بحث و بررسی آنها از دیدگاه علوم حدیث ، کتاب مستقلی به رشته تحریر در نیامده است تا معیاری برای پذیرش صحیح از سقیم آنها باشد . بدین خاطر این پایان نامه به بحث و بررسی درباره ی روایات طبّی از منظر دو علم روایه الحدیث و درایه الحدیث پرداخته تا آشکار شود که بکارگیری هر روایت طبّی جایز نمی باشد . چرا که پذیرش یک روایت طبّی بدون بهره گیری از دانش های حدیثیمی تواند نتایج بسیار ناخوشایند و حتی حوادث ناگواری را بدنبال داشته باشد . هدف این پایان نامه ارائه ینقش دانشهای حدیثی در فهم درست روایات طبّی با استفاده از مثال هایی است که از مجموعه های حدیثی شیعه و سنّی و نیز کتب طب اسلامی گرفته شده است تا علاقه مندان به نشر و تولید این گونه آثار متوجّه اهمیّت و دقّت موضوع گشته و با حساسیّت بیشتری به پژوهش و تحقیق در بیانات طبّی معصومین (علیهم السّلام) بپردازند ، نویسنده امیدوار است پس از تلاشهای بسیاری که با همکاری اساتید گروه الهیّات و پژوهشگران این عرصه انجام یافته است مجموعه ای را فراهم آورده باشد که هم مرضی ارواح طیّبه ی معصومین(علیهم السّلام) باشد و هم مورد استفاده ی همگان قرار گیرد – ان شاء الله- .

در این پایان‌نامه موضوع وجود یا عدم وجود ترادف در قرآن مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.ابتدا ترادف در لغت و اصطلاحو زبان‌شناسی تعریف شده و دیدگاه‌های مخالفان و موافقان مورد ارزیابی قرار گرفته است. این ارزیابی‌ها نشان داده است که موافقان دقت و موشکافی لازم را در معنای دقیق واژگان به کار نگرفته‌اند. از سوی دیگر مخالفان برخلاف موافقان با توجه به معنای اصیل واژه‌ها و این‌که هر کلمه برای دلالت بر یک معنای خاصی وضع شده است، وجود ترادف در قرآن را رد می‌کنند. موضوع دیگری کهدر این پایان نامه مورد توجه قرار می‌گیرد، ارتباط ترادف با برخی دانش‌های علوم قرآنی مانند: احرف سبعه، وجوه و نظایر، تأکید، آیات متشابه و تفسیرمی‌باشد. اتفاق نظری از سوی عالمان شیعه و سنی درباره‌ی پذیرش حدیث احرف سبعه وجود ندارد. از این‌رو، ارتباط آن با ترادف احتمال بعیدی به نظر می‌رسد. با توجه به این موضوع که مجوز تبدیل الفاظ مترادف به یک‌دیگر باعث نابودی اعجاز قرآن می‌شود. از سوی دیگر وجوه و نظایر نشان می‌دهد که وجود معنی واحد در میان معانی گوناگون دو واژه دلیلی بر وجود ترادف نیست. همچنین در تأکید و متشابه دو واژه می‌توانند دارای معانی نزدیک باشند، اما نمی-توانند مترادف کامل باشند. اما ترادف در بحث تفسیر آیات به جهت تفهیم و توضیح معانی با در نظر گرفتن عدم ترادف تام بین واژگان می‌تواند به کار رود. در این‌جا مفسران باید به موارد استعمال واژگان در قرآن توجه داشته باشند و تا آن‌جا که می‌توانند از هم‌معنایی کامل بین کلمات بپرهیزند. از آن‌جا که قرآن در اوج فصاحت و بلاغت بر پیامبر اکرم نازل شده است، بهترین و ارزشمندترین منبع برای مقایسه‌ی موارد استعمال واژگان مترادف به‌شمار می‌رود. با بررسی‌های انجام گرفته و همچنین ذکر نمونه‌هایی از قرآن روشن می-شود که کلمات هم معنا، با توجه به بافت و سیاقی که در آن به کار رفته‌‌اند امکان جانشینی با مترادفاتشان را ندارند و تمام الفاظ به کار رفته در قرآن، در جایی متناسب بامعنایشان استعمال شده‌اند. همچنین دو واژه ممکن است دارای معنی و مفهوم واحدی باشند اما هم-معنای مطلق نیستند. زیرا این دو واژه گرچه می‌توانند در برخی جهات شبیه به هم باشند ولی در سطوح دیگر دارای تفاوت‌های معنایی با هم هستند. در این پایان‌نامهوجود ترادف در قرآن رد می‌شود.

«بصیرت»، درلغت به معنای عقیده قلبی، شناخت، زیرکی می باشد و در اصطلاح، عبارت است از قوه ای در قلب انسان که به نور قدسی منوّر بوده و آدمی با کمک آن، حقایق امور و اشیاء را درک می کند. هوشمندی و پرهیز از غفلت، بردباری و استقامت،تسلیم بودن در برابر اراده و مشیت الهی،تبعیت از تعالیم و فرامین انبیا وصالحین و پذیرش اعتقادات صحیح، بدون هیچ گونه مقاومت و لجاجت جاهلانه،ویژگیهای عمده اهل بصیرت اند.مطابق آیات و روایات،بهره مندی از پرهیزگاری واخلاص،تعقل، آگاهی از ضعف ها،کرامات و نقص ها وکمالات خویشتن و هم چنین، استفاده از تجربیات سایر افراد و درس گرفتن از سرگذشت های آنان، موجب وقوف هر چه بیشتر آدمی بر کنه مسائل پیرامون شده، می توانند در رسیدن به انتخاب های صحیحبه عنوان عواملی موثر، مطرح شوند. مسیر دست یافتن به روشن بینی دینی با رجوع به منابع متقنی چون قرآن کریم و سیره اهل بیت(ع)، هموارتر می شود، علاوه بر این دو مرجع هادی و روشنگر،خرد آدمی نیز در صورت بکارگیری صحیح می تواند مرز حق وباطل را به خوبی نمایان کند.کفر، تکبر، محروم ماندن از تعالیم اهل بیت(ع)، دنیا پرستی، غرق شدن در هواهای نفسانی و عشق و نفرت هایی که ریشه در منافع دنیوی دارند، همه به عنوان سدّ راه روشن بینی به حساب می آیند. دست یافتن به ایمان حقیقی، بهره مندی از انوار هدایتگر الهی در مسیر زندگی، رسیدن به آسودگی خاطر که در نتیجه گزینش های صحیح حاصل می آید و نیز، توان تمایز صفوف حق وباطل که همواره در مقابل دیدگان او صف آرایی می کنند، مهم ترین کارکردهای بصیرت دینی به ویژه در جامعه امروز ،می باشند.ایجاد تردید در باورها،سوءاستفاده از جهالت مردم، تفرقه افکنی و استفاده ابزاری از مقدّسات،اهّم شیوه های بکاررفته توسط جبهه باطل بوده، طرد آنان از امور سیاسی- اجتماعی و در مرحله بعد برخورد محکم وهمراه با قاطعیت، دو استراتژی اصلی جبهه حق در مواجهه با باطل گرایان می باشند .

یکی از مباحث مهم و اساسی «توحید و خداشناسی» مبحث صفات خداوند است. وجود آیات فراوان مربوط به صفات الهی و کیفیّت طرح آنها از سوی قرآن، امری است که از دیرباز ذهن متکلّمان و مفسّران این کتاب آسمانی را به خود مشغول ساخته است. به‌ویژه آیاتی که به ظاهر برای خداوند، صفات و خصوصیّاتی، همانند صفات مخلوقات و ممکنات نسبت می‌دهد که بیانگر داشتن دست، وجه، دیده شدن، آمدن، استهزاء کردن و مکر نمودن خداوند است. مفسّران عمدتاً این قبیل آیات را در گروه متشابهات به حساب آورده و تحت عنوان صفات خبری یا آیات تشبیهی، مورد بحث و بررسی قرار داده‌اند و هر کدام با معیارها و ملاک‌های خود به سراغ این آیات رفته و به تفسیر آن پرداختند. در این میان مفسّران شیعه و اهل سنّت به دلیل گستره‌ی فکری و اندیشه‌های کلامی و داشتن اصول و پایه‌های عقیدتی، در طول تاریخ اسلام هر کدام روش خاصّی را در تفسیر آیات متشابه صفات الهی دنبال کرده‌اند؛ هر چند که در موارد متعدّدی تفسیر مشترکی ارائه نموده‌اند. در این پژوهش، متون مختلف تفسیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و این نتیجه حاصل شده که مفسّرانی که در تفسیرشان، این‌گونه آیات را در کنار آیات محکم قرار داده و با دلائل عقلی و نقلی و تأویل آنها، خداوند را از هرگونه نقص و عیب و تشبیه و تجسم منزّه دانسته‌اند نسبت به سایر مفسّران دیگر در این‌باره جامع و دقیق سخن گفته‌اند.

این پروژ ی تحقیقاتی در صدد بررسی تناسب آیات و سوره حزب چهارم جزء سی می باشد. پژوهش حاضر برای رسیدن به هدف کلی خود ، اهداف ویژه ای شامل بررسی معنا و مفهوم تناسب ، بررسی توقیفی یا اجتهادی بودن ترتیب آیات ، بررسیتوقیفی یا اجتهادی بودن ترتیب سور و بررسی نظرات چندین مفسر دربارة تناسب آیات و سور را به عنوان اهداف جزئی خود انتخاب و دنبال نموده است . در فصل اول این تحقیق پس از ذکر مقدمه ، بیان مسئله ، اهمیت و ضرورت تحقیق به بیان اهداف و پرسشهای تحقیق پرداخته شده و سپس کلمات (( آیه و سوره )) که بیشترین کاربرد را در تحقیق داشته اند هم از نظر لغوی و هم اصطلاحی بررسی شده اند . درفصل دوم این تحقیق که مرور مطالعاتی نام دارد محقق کتبی را که در رابطه با موضوع بوده و بیشترین استفاده را از آنها برده مورد نظر و بررسی قرار داده است در فصل سوم یعنی روش تحقیق با توجه به ماهیت اهداف تحقیق و امکانات موجود روش توصیفی – تحلیلی برای موضوع انتخاب شده است . فصل چهارم که مهم ترین فصل این تحقیق را در بر می گیرد شامل چهار بخش می باشد که پس از گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل مطالب نتایج ذیل حاصل گردید : در بخش اول به کلیاتی در مبحث تناسب آیات و سور پرداخته شده از جمله تعریف لغوی تناسب ، تعریف اصطلاحی ، فایده ی این علم ، توقیفی یا اجتهادی بودن ترتیب آیات و سور و نظرات مفسرین در این زمینه . در بخش دوم انواع تناسب میان آیات بیان شده یعنی در یک تقسیم بندی کلی و جامع بخش ذکر شده ، در بخش سوم انواع تناسب میان سوره ها ذکر شده و هر کجا که در اهمیت آن علو شده با استناد به تفاسیر معتبر مورد نقد و بررسی قرار گرفته ، در بخش چهارم به ذکر وجود انواع تناسب میان آیات و سوره های حزب چهارم جزء سی از دیدگاه مفسران بزرگی چون فخر رازی ، علامه طباطبایی ، شیخ آلوسی ، مرحوم طبرسی و ... پرداخته و تا حد امکان مورد نقد و بررسی قرار گرفته است . در فصل پنجم که آخرین فصل این تحقیق است به محدودیت های موجود در این زمینه پرداخته شده از جمله نبودن منبع کافی و مستقل در رابطه با موضوع پژوهش ، تکراری بودن مطالب و در آخر پیشنهاد شده که این موضوع در سطح وسیعتری مثلاً در یک جزء یا کل قرآن مورد بررسی قرار گیرد . کلید واژه ها : تناسب آیات ، تناسب سوره ها ، نظم آیات قرآن ، تناسب آیات در جزء سی ام حزب 4

راهکارهایی که میتوانند دین را نهادینه کرده و بقای آن را تضمین کنند و نیز وجه جهانی آن را به عرصه ظهور برسانند، مسائلی هستند که اهداف این پایان نامه را تشکیل میدهند. به طور کلی نتایج که از این تحقیق به دست آمد، این بود که جهانی شدن به تبع نوع رویکردی که جوامع نسبت به آن دارند، میتواند ارتقاء آنها و یا انحطاطشان را باعث شود، بدین گونه که اگر آن را به مثابه ی پروژه ای در جهت سیطره ارزشهای غربی به ویژه آمریکا بر تمام دنیا فرض کنیم و متعاقبا خود را باخته و سر در گم شویم، مسلما زیان خواهیم دید، در حالی که همین جهانی شدن را اگر فرایندی بدانیم که محصول تکامل تکنولوژیک جوامع بشری است، مطمئنا دارای ابعاد و ضوابط مثبتی خواهد بود که ب فرد امکان میدهد تا با شایستگی و تهذیب ، مرز جغرافیایی خود را پشت سر نهاده و پیوسته افکار خویش را به صورتی زیبا و نو در گستره ای جهانی عرضه نماید، همچنین از جریانات جاری اطلاع یافته و در زمان مناسب موضع مناسبی در برابر آن اتخاذ کند و متناسب با میزان توان خود در آن مشارکت بجوید . اما نتایجی که از مواجهه دین و جهانی شدن به دست آمد، این بود که جهانی شدن هم فرصتها و هم چالشهایی را برای دین ایجاد میکند و بسته به نوع آسیب شناسی و چگونگی مقابله دینداران با این فرصتها و چالشها نتایج مختلفی را به بار می آورد. اما نتیجه ای که از بررسی فصول به دست آمد این بود که جهانی شدن دینی تنها نتایج مختلفی را به بار می آورد . اما نتیجه ای که از بررسی فصول به دست آمد این بود که جهانی شدن دینی تنها جهانی شدن محتمل، واقعی و حقیقی است، چرا که صحبت از جهانی شدن به معنای وجود اصول جهان شمول و متعاقب آن حاکمیت اصول یاد شده بر سراسر عالم می باشد و طبق آنچه در فصل دوم پایان نامه آورده شده دین اسلام دینی جهان شمول و پیامبر اکرم ( ص ) رسولی جهانی است و رحمت را برای تمام انسانها می خواهد، پس دین اسلام دینی است جهانی و شایسته جهانی شدن

1-1- شرح و بیان موضوع:موضوع این تحقیق، بررسی گونه‌ای از روایات ساختگی و دروغین- تحت عنوان إسرائیلیات- و تأثیر آن‌ها بر تفاسیر مهم روایی شیعه است. إسرائیلیات و روایات جعلی در حقیقت از جمله روایاتی‌اند که متأسّفانه از همان صدر اسلام به دلایل مختلفی از جمله سودجویی، رقابت، کینه افرادی سودجو و دین‌ستیز و از این قبیل، به احادیث و روایات راه پیدا کرده‌اند. و به جهت این‌که ورود این قبیل روایات به تعالیم دینی، غالباً توسط یهودیان تازه مسلمان -که دشمنی دیرینه با اسلام داشته‌اند- بوده است به «إسرائیلیات» مشهور شده‌اند.در این تحقیق علاوه بر بیان مقدّماتی در این باب و بررسی کلّی در اطراف این موضوع، به دو مقوله مهم دیگر نیز پرداخته شده است:در ابتدا تأثیر این‌گونه روایات دروغین و ساختگی بر تفاسیر مهم روایی شیعه -تفسیر قمی، تفسیر عیاشی(کتاب التّفسیر)، البرهان فی تفسیر القرآن، تفسیر نور الثّقلین و تفسیر صافی- بیان شده و با نقد و بررسیِ آن‌ها، خطای مفسّران در استفاده از این روایات یادآوری شده است.در مرحله دیگر به این بحث پرداخته شده که هر حدیثی که در نگاه اوّل ناصواب و غیر‌معقول به نظر آید به معنای جعلی و دروغین بودن آن نیست. چرا که برخی از این احادیث و روایات به تفسیر و تأویل نیاز داشته و باید با دقّت بیشتری مورد تحلیل قرار گیرند.بنابراین در این رساله بر آنیم که پاسخی برای پرسش‌های زیر بیابیم:1-

اهتمام معصومین (ع) به توحید از آنجا روشن می‌شود که ادعیه فراوانی از آن بزرگواران، با الفاظ زیبا و مفاهیم عالی که مملو از توحید و یکتاپرستی است، از آنان به یادگار مانده است که هر کدام از جایگاه خاص و ویژه‌ای برخوردارند؛ از میان آنها دعای عرفه امام حسین (ع) و صحیفه سجادیه امام سجاد (ع)، در زمینه پرداختن به این اصل دینی، در مرتبه‌ای عالی قرار دارند و به همین خاطر، بررسی‌ نحوه توصیف این دو امام معصوم (ع) از توحید، موضوع این پژوهش قرار گرفته است. برای نیل به این منظور، ابتدا تعریفی از اقسام توحید ارائه شده و سپس برای بررسی توحید در این ادعیه، فرازهای مرتبط، از آنها ذکر شده است و در خاتمه نیز نقاط تشابه و تمایز هر یک، مطرح گردیده است. در پژوهش حاضر که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است، سعی گردیده که نگرش توحیدی این دو امام همام در زمینه توحید مورد بررسی قرار گیرد و با توجه به بررسی‌‌های به عمل آمده، نتایجی حاصل شد؛ از جمله مهم‌ترین آنها این است که، این ادعیه، در بسیاری از موارد و مضامین، دارای نقاط اشتراک و اختلاف چشم‌گیری، به عنوان نمونه در بحث توحید ذاتی، صفاتی، خالقیت، استعانت و ... می‌باشند؛ و نیز در می‌یابیم که این تشابهات و تمایزات، نمایانگر تقریب بینش این دو امام، در این زمینه است. کلید واژه: توحید در دعای عرفه امام حسین (ع) و صحیفه سجادیه، توحید ذاتی و صفاتی، توحید افعالی و عملی.