آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

الگو و اسوه از مفاهیم مهم و پرکاربرد در حیطۀ روانشناسی، تربیت و تبلیغ هستند. انسان ها و جوامع، از طریق الگوها، هویت خویش را می یابند، آن را تقویت و ارزش های مختلف را از طریق آن ها در خود نهادینه می کنند. اسوه ها نیز در قلمرو دین و آیین، با فضائل و کمالات خویش، کام انسان کمال جو و فضیلت خواه را سیراب می نمایند. فرآیند الگوپذیری انسان، از طریق تقلید آگاهانه صورت م یگیرد و حس قهرمان جویی آن را تقویت می کند. از جمله کارکردهای الگو در تربیت، عبارتند از: ترازوی سنجش رفتار، راهیابی از طریق الگوها، سنجش نارسایی ها و نواقص و بخشی مهم از محیط تربیت. روش الگویی در میان نظریه های رشد، به ویژه در نظریه یادگیری اجتماعی، جایگاهی برجسته دارد. در میان روش های تبلیغ دینی نیز، روش معرفی اسوه ها، جایگاه مؤثری دارد. در این نوشتار ضمن اشاره به روش های مهم تبلیغ، روش اسوه نمایی را از ابعاد مختلف به ویژه درآیات قرآن مورد بررسی قرار داده است.

در فرهنگ اسلامی، سفر، به ویژه گونه عبادی و زیارتی آن، به عنوان بخشی مهم از زندگی دینی تلقی گردیده و سکونت و اقامت در یک مکان، به خصوص آنگاه که دین و دنیای انسان در خطر و تنگنا قرار گیرد، مطلوب قلمداد نشده است. علاوه بر حدود سی آیه قرآنی که به سیر و سفر در آفاق و انفس و سرزمین های مختلف و عبرت گیری و تجربه اندوزی سفارش می کنند، در جوامع حدیثی، روایات بسیاری، درباره آداب، احکام و انواع سفر، آثار، نتایج و انواع سفر و سیره پیشوایان رسیده است. در برابر این همه پافشاری و اهتمام، روایاتی نیز هرچند معدود، موجب بروز پرسش و شبهه در باب برخی سفرها گشته که مهم ترین آن ها، روایت شد رحال است که با چند تعبیر، و عمدتا در منابع روایی اهل سنت نقل شده است. بنا به ظاهر حدیث «لا تشد الرحال الا الی ثلاثه مساجد»، بار سفر بستن تنها برای سه مسجد (مسجدالحرام، مسجدالنبی و مسجدالاقصی) مجاز است و برخی از آن، عدم فضیلت یا حتی عدم جواز سفر به مساجد و اماکن دیگر را برداشت کرده اند. در این مقاله، در جهت نقد این روایت و دلالت ادعا شده برای آن سعی شده، تا با بررسی احتمالات مختلف معنایی و بررسی صدور و سند آن، ضمن روشن شدن ضعف سندی ثابت شود که حتی با فرض صحت سند، تنها افضلیت و ارزش والاتر مساجد سه گانه نسبت به سایر مساجد به عنوان مقصد سفر، از آن برداشت می شود، نه حرمت یا کراهت و یا حتی عدم ثواب برای سایر سفرهای عبادی و زیارتی، و یا سایر سفرهایی که با نیت طلب دانش یا دیدار نیکان و یا گردشگری و سیر در طبیعت و جوامع صورت می گیرد.

این پایان نامه که در پنج فصل تنظیم شده ،در صدد ارایه تحلیلی از علّت تفاوت کمّی بین روایات اسباب النزول مکّی و مدنی است و برای رسیدن به این تحلیل،در مرحله اول باید ثابت شود که آیات مکّی از حجم بیشتری برخوردار هستند و در مرحله بعد با شمارش روایات اسباب النزول ثابت گردد که روایات مدنی از درصد بیشتری برخوردار می باشند و پس از آن به دنبال علّت تفاوت باشیم در این نوشتار بیان می شود که علل متعددی در این زمینه دست اندر کار بوده اند تا کنون در این باره ،بحثی صورت نگرفته تا مشخص شود چرا به برخی از موضوعات توجه بیش از حد شده ولی بعضی از موارد به بوته یِِِِ فراموشی سپرده شده اند به علِّت نبودن پیشینه ای در این موضوع ،منبع مهم خاص در این موضوع یافت نمی شود لذا ناچاریم که از فرض هایی ذهنی استفاده و آنها را مورد تحلیل قرار دهیم و در دو بخش فرضیات قابل پذیرش و غیر قابل قبول تقسیم کنیم برای ورود به بحث لازم بود که اول نمایی از مبحث مکّی و مدنی مطرح و در آن ملاک های تقسیم نزد قدما و متاخرین ،بررسی و بهترین ملاک انتخاب شود در فصل دوم، پیشینه اسباب النزول و فواید توجه به آن مطرح شد سپس عناوین مربوط به آن مثل منازل قرآن و تکرار نزول که غیر مستقیم روایات اسباب النزول را تحت الشعاع خود قرار می دهند مورد تحلیل قرار داده شد و چون کتاب جامعی که همه یِِ روایات را در بر داشته باشد وجود ندارد به ناچار از دو تفسیر روایی شیعه و سنی و چند کتاب خاص اسباب النزول استفاده گردید از بررسی ها ،تفاوت کمّی آیات مکّی و مدنی به نسبت 3به2 به دست آمد و از بررسی روایات ،آشکار شد که تنها به 20٪ آیات توجه شده است و نزدیک به 60٪ این دسته از روایات هم مربوط به آیات مدنی می باشد. از علل عمده می توان به اختلافات قبیله ای ،فرقه ای، کم بودن وسایل نگارش و منع کتابت حدیث،مهم تر از همه، مباحث سیاسی اشاره کرد و طرح مباحث بیهوده ای چون حدوث و قدم،نزول دفعی و تدریجی،و... هم که جامعه را به خود مشغول کرده بود در بی توجهی به این دسته از روایات بی تأثیر نبود.

سبک زندگی مفهومی نو و پرکاربرد در میان عالمان اسلامی و دانشمندان غیر اسلامی در عصر حاضر هست که در عرصه‌ی علوم انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی و روانشناسی در دهه‌های اخیر بسیار موردنظر قرارگرفته است. «سبک زندگی اسلامی، فرایندی است که افراد با توجه به جایگاه اجتماعی و انسانی خویش آگاهانه نگرش‌ها و رفتارهای منتهی به دارایی‌ها و مصارف را بر اساس مبانی اعتقادی دین اسلام برای رسیدن به سعادت برمی‌گزینند تا از سویی همسان جامعه خودی و از طرفی متمایز با جامعه غیرخودی باشند.» این اصطلاح علمی می‌تواند با پسوندهای گوناگون برای دسته‌بندی اقشار مختلف بشر مورداستفاده قرار گیرد. از گروه‌های بزرگ اجتماعی گرفته تا گروه‌های کوچک و فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف انسانی را می‌تواند درجه‌بندی و تقسیم‌بندی نماید. از قبیل سبک زندگی سنتی، سبک زندگی متمدن و سبک زندگی مهندسی و دانشجویی و غیره. موضوع پژوهش پیش رو سبک زندگی مطلوب دانشجوی مسلمان از منظر قرآن و حدیث است که یکی از این دسته‌بندی‌ها است که تبیین و تشریح آن می‌تواند برای جامعه‌ی دانشگاهی و دانشجویی راهگشا باشد. سعی و تلاش در این پژوهش بر این رویکرد است که با تتبع در قرآن کریم و منابع عظیم اسلامی و کتب و مقالات محققان عصر حاضر به روش یادداشت‌برداری و کتابخانه‌ای این موضوع را موردبررسی و مداقه قرار دهد و تفاوت یافته‌ها را با سبک‌های دیگر روشن نماید. اهمیت و ضرورت پژوهش به آن است که مبانی سبک زندگی متعلم (دانشجو) که مورد تأیید قرآن و حدیث باشد را بیان کند و نیز ما را با اصول حاکم بر زندگی دانشجو از منظر قرآن و احادیث آشنا نموده و درنهایت روش‌های صحیح سبک زندگی دانشجو از منظر قرآن و حدیث را مشخص نموده و چگونگی اعمال آن‌ها را در زندگی مشخص نماید تا در زندگی به کاربندیم. برآیندهای این پژوهش بر آن‌اند که سبک زندگی مطلوب دانشجویی فرایندی پویا است که افراد با توجه به جایگاه اجتماعی و انسانی خویش آگاهانه نگرش‌ها و رفتارهای منتهی به دارایی‌ها و مصارف را بر اساس مبانی اعتقادی دین اسلام برای رسیدن به سعادت برمی‌گزینند تا از سویی همسان جامعه خودی و از طرفی متمایز با جامعه غیرخودی باشند. نتیجه آنکه ویژگی‌های سبک زندگی دانشجو از دیدگاه قرآن و حدیث در دو بعد عبارت‌اند از: الف.در بعد نگرشی: 1-خدا گرایی و اعتقاد به مقام خلافت انسان در زمین2- حس و عقل و وحی، عناصر معرفت انسانی 3-ارتباط تنگاتنگ فرد و اجتماع 4-اصالت معنویت و انسانیت در تعیین سبک زندگی 5- علم مؤلفه‌ای برای تکامل. ب. در بعد رفتاری: 1. سلامتی جسم و روح که شامل ابعاد مختلف سلامتی فردی و اجتماعی می‌شود و بهداشت، کم خوری، ورزش، ارتباطات اجتماعی، ازدواج و حفظ عفاف و حجاب، رعایت دستورات مذهب و مصرف را شامل می‌شود. 2. ایمان و هدفمندی، ارتباط مستقیم باهم دارند و ایمان کامل اهداف زندگی را ایجاد می‌کند. 3. تأثیرگذاری و موج‌آفرینی متناسب با روحیات پرهیجان جوانی است. 4. رعایت مناسبات علم و عمل، مثل بهره‌برداری از علوم نافع و اولویت‌بندی در آموزش علوم و... برای دانشجویی که عزم خود را برای آموزش جزم کرده امری بسیار شایسته است. 5. پشتکار و همت و دوری از تنبلی و کسالت از رموز موفقیت دانشجوی مسلمان محسوب می‌شود. 6. دانش‌محوری و جهل‌ستیزی و پژوهش و تحقیق صحیح موجب توسعه‌ی فردی و اجتماعی برای دانشجو است. 7. حق محوری و حقیقت‌جویی عامل عدم انحراف از هدف علم و دانش می‌شود. 8. شجاعت و جسارت علمی موجب گسترش علوم در جامعه می‌شود. 9. طبق روایات حرمت‌گذاری استاد در قرآن همتای احترام به خدا شمرده‌شده چون علم ارزشمند است و عالم موجب رهگشایی جامعه و توسعه‌ی آن است.

چکیده با آغاز کشورگشایی‌های مسلمانان و سقوط امپراطوری ساسانی در ایران و سست شدن نفوذ امپراطوری روم در مرزهای شمالی شبه جزیره‌ عربستان و سقوط حکومت‌های محلی در شمال آفریقا، کسان بسیاری در بند افتادند و به سرزمین‌های مسلمان نشین کوچانده و سپس مسلمان شدند بدین ترتیب یک لایه اجتماعی بسیار مهم و تاثیر گذار در جهان اسلام -به ویژه در عراق و شهرهای کوفه و بصره- شکل گرفت که موالی نام گرفتند-موالی اندک اندک در همه دانش‌های اسلامی میدان داری کردند و سرآمد شدند که یکی از آنها علم تفسیر است. با این همه پیامد دست داشتن موالی در تفسیر قران کریم، یکسره بی‌نقص و عیب و برکنار از خرده گیری نیست، روش انجام این تحقیق مبتنی بر تحلیل محتوا پس از مراجعه به منابع و مصادر مناسب و فیش برداری از آنها و بهره‌مندی از کتابخانه های متعدد است. نتایج پژوهش عبارتند از اولاً، نقش موالی در دگرگونی‌های پیش آمده در تفسیر قرآن کریم، یکسره سودمند یا زیانمند نیست. ثانیاً، موالی از واسطه‌های مهم و پادرمیان‌های انکار ناپذیر در چرخش تفسیر از رویکرد اثری به رویکرد عقلی‌اند. ثالثاً، ناآشنایی عمیق موالی با زبان عربی، دقت‌ها و ظرافت‌های آن، از نقاط ضعف تفسیر موالی است. بنابراین، انجام این پژوهش ضروری می‌نماید.کلمات کلیدی: موالی، عقل گرایی، ایرانیان، تفسیر اثری، تفسیر عقلی

قرآن کریم، سرشار از آموزه‌های لازم در موضوعات و ابعاد زندگی بشر است که پایبندی به آنها در عرصۀ اندیشه، گرایش و سلوک، قطعاً سلامت، عافیت و سعادت انسان را در برخواهد داشت. ازآنجاکه همه این گزاره‌ها و آموزه‌ها عین وحی الهی است، قالب‌ها و دسته‌بندی‌های نو و کارآمد، زمینه شناخت بیشتر معارف وحیانی را فراهم آورده و موجب توجه دقیق و همه‌جانبه و متناسب به جملگی آیات می‌گردد و از افراط‌وتفریط در باور و عمل به آنها بازمی‌دارد. تقسیم گزاره‌ای، در بخش‌بندی موضوعات قرآنی (مانند عقاید، احکام، اخلاق، قصص) به‌عنوان روشی جدید موجب کسب اطلاع دقیق و آماری از میزان اهتمام قرآن به هر دسته از موضوع‌ها و مطالب قرآنی می‌گردد. این مقاله در پی آن است که به معرفی تقسیم گزاره‌ای پرداخته و ضرورت، انواع و چگونگی آن را تبیین نماید و به این نتیجه می رسد که آیات قرآنی را می توان به چهار دسته زیر تقسیم کرد: الف) گزاره‌های اخلاقی در قرآن ب) گزاره‌های فقهی در قرآن ج) گزاره‌های داستانی در قرآن د) گزاره‌های اعتقادی در قرآن. گزاره های اعتقادی را نیز می توان به چهار دسته مربوط به توحید، معاد، نبوت و عدل تقسیم نمود.

کرامت ذاتی انسان از جمله مهم ترین مبانی انسان شناختی است که در سده اخیر زیربنای مباحث متعددی را در حوزه علوم انسانی تشکیل داده است. پژوهش حاضر با بهره بری از رویکرد توصیفی- تحلیلی، می کوشد ضمن کشف اندیشه دانشیان سده اخیر در زمینه کرامت ذاتی انسان، به تحلیل این مسئله بپردازد که اندیشه های مختلف در این باره، چه تاثیری بر تفسیر آیات جهاد داشته است. بررسی دیدگاه دانشیان سده اخیر در خصوص کرامت ذاتی و دیدگاه آنها در جهاد حکایت از آن دارد که تفسیر این اندیشمندان از گزاره های جهادی متاثر از اندیشه ایشان در مقوله کرامت ذاتی انسان است؛ چنانکه نگرش محدود در مبحث کرامت ذاتی، موجب شده صاحبان این اندیشه، اجبار بر عقیده و سلب حق حیات غیر موحدان را روا بدارند. در مقابل، نگرش موسع به مبنای کرامت ذاتی، صاحبان این اندیشه را در باب جهاد بر آن داشته تا اجبار بر عقیده و قتل غیر موحدان در جهاد را بر نتابند. لکن اندیشه اول با مناقشات مبنایی روبروست و از حیث روشی نیز به سبب تاکید بر قواعدی مانند نسخ و بی توجهی به سیاق و فضای نزول، به نحو گزینشی به تفسیر آیات جهاد پرداخته است. در حالیکه دیدگاه دوم به گونه ای نظام مند، با مجموعه آیات جهاد و آیات مرتبط با آن مواجه شده و در این راستا از قواعد عقلایی تفسیری استفاده می کند.

بررسی و کاوش در زمین? روش‌شناسی سیر? نبوی به ویژه در عصر حاضر اهمیّتی ویژه یافته است و می‌تواند راهنمای برخورد با افکار و گروه‌های معارض اندیش? توحیدی و اسلامی باشد. تحقیق حاضر تلاشی علمی است که به منظور دستیابی به روش‌های متنوع پیامبر (ص) در برخورد و مواجهه با مخالفان سامان یافته، و سعی دارد زوایای ناشناخت? تبلیغ نبوی را به خصوص با توجه به مخاطب شناسی عمیق پیامبر (ص) و وسعت و تنوع جبه? مخالفان روشن سازد. بر اساس یافته‌های این پژوهش مهمترین روش‌های برخورد پیامبر (ص) با مشرکان صراحت در ابراز عقاید توحیدی، برهان فطری، مدارا و نرمش در برخورد و معاشرت شخصی، حقیقت گرایی و پرهیز از مصلحت گرایی، قاطعیت در اصول اعتقادی است؛ همچنین از مهمترین روش‌های برخورد پیامبر (ص) با اهل کتاب، دعوت به مشترکات، پاسخ به پرسش‌ها و شبهات اهل کتاب، مدارا و گذشت، سازش ناپذیری در اصول و دفاع در صورت تهاجم است؛از مهمترین روش‌های برخورد پیامبر (ص) با منافقان پاسخ به شبهات منافقین، مدارا همراه با موعظه، افشاگری فعالیت‌های منافقین و مبارز? مسلّحانه با منافقین مکّه را می توان ذکر کرد.همچنین با توجه به اهمیّت شناخت محور‌ها و اصول و مبانی برخورد پیامبر (ص) به عنوان رابط میان عقاید اسلامی و سیر? نبوی، این موضوع در بحثی تحت عنوان اصول حاکم بر برخورد‌های پیامبر (ص) به تفصیل تبیین شده و آگاهی، حق محوری، محبّت و رحمت، متانت و سع? صدر و سازش‌ناپذیری از جمل? آنها قلمداد شده است.از مجموع مطالب این پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله با تکیه بر وحی الهی و آگاهی خود بهترین روش ها و موثرترین را برای برخورد یا تعامل با مخالفان و کاهش مخالفت و جذب آنها به آغوش توحید و ایمان اتخاذ نموده است.

بی تردیداخلاق راه حقیقی سیر انسان به سوی خدا وخمیر مایه تمدن و ستون فقرات ی زندگی اجتماعی سالم است. هنگامی که سخن از مباحث اخلاقی به میان می‌آید بسیاری ، حتی برخی از اهل فضل و دانش، آن را امـری مستحبی و در حـاشیه زندگی می بینند .در حالیکه غالب مشکلات فردی و اجتماعی ناشی از نارسایی ها ی رفتاری وضعفهای اخلاقی است.ازجمله موضوعات مهم و مبتلا به اخلاقیفرد و جامعه اسلامی،آرزوهای دراز و کیفیت برخورد و کنترلآنهاست که در متون دینی اعم از قرآن و حدیث توجهویژه ای به آن شده و رهنمودهایی گسترده و هماهنگ برای کنترل و هدایت آن مطرح گردیده است.از منظر قرآن و روایات أمل و آرزودر زندگی انسانامری اجتناب ناپذیر است اما مهم این است که چه نوع آرزو هایی باتوجه بهظرفیت و توانایی بشر، محدودیت عمر او و ناپایداری دنیا برای او سودمند استتا او را در رسیدن به اهداف زندگی مادی ومعنوی به شکل مطلوب یاری نماید.از طرفی طول أمل همیشه مذموم و نکوهیده نیست، بلکه در مواردی نیکو و پسندیده است مانند آرزوی لقاء الهی، آرزوی زندگی کردن در حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) .همچنین یکی از مهمترین جلوه های مثبت أمل و طول أمل ،آینده نگری و نگاه راهبردی بهزندگانی جمعیو اجتماعی و برنامه ریزی آینده نگر است که در آموزه های روایی بارها بر آن تأکید گردیده است.بر اساس آنچه در این تحقیق آمده است ،نادانی و جهل، غفلت، حب دنیا، ضعف تقوا و توکل، مقایسه های نابجا، طمع،ثروت و قدرت،تجمل گرایی و شهرت،غرور،حرص،بی ایمانی،نفس أماره،و القائات شیطان از جمله مهمترین خاستگاه ها و عوامل پیدایش طول أمل‌ به شمار میروند.در این تحقیق همچنین این نتایج حاصل شد،آثار و پیامد های طول أمل در بعدفردی عبارتند از:تقابل با عمل، قساوت قلب، سقوط در بدی ها، از بین رفتن فرصتها، کوچک شمردن داشته ها ،ترک حیاءدر برابر خداوند،فراموشی،هدر رفتن انرژی،زندگی پر رنج و ذلت بار،محرومیت از نعمتها،افزاینده غم و اندوه،محروم بودن از درک حقایق،فساد عقل،تلف شدن عمر و تأخیر در توبه.در بعداجتماعی: تباهی و عقب افتادگی اجتماع ، فقر و ایجاد حسادت و دربعد اخروی:سختی در هنگام مرگ، حسرت در قیامت و دوری از بهشت و اهل آن. همچنین راهبردهای اخلاقی و عملی برای هدایت آرزوهای انسان در دو جنبه‌ی پیشگیری و معالجه و در مان ارئه گردید که این راهبردها از جهت پیشگیری عبارتند از، مطالعه پیرامون پیامد های شوم آرزو های طولانی و عبرت گیری، توجه به ناپایداری و محدویت دنیا، دوری از محیط آرزو برانگیز، مدیریت آرزو ها و یاد مرگ وراهبردهای هدایت آرزوها از جنبه‌ی معالجه و درمانعبارتند از: برخورد با آرزو های طولانی، تقویت ایمان ، کسب معرفت، توبه و بازگشت به ولایت الهی، قصر و کوتاهی أمل، قرین ساختن أمل با عمل و انجام تکالیف و استفاده بهینه از عمر اشاره شد. و در پایان پس از نتیجه گیری به مولفان و محققان، رسانه ها، خانواده ها و جوانان توصیه ها و پیشنهاداتی نیز ارائه گردید.

الک اصلی سرمایه های عالم خداوند است، خداوندی که با آفرینش انسان بر او منت نهاد ونعمتهای بیشماری را به وی ارزانی کرد،که بدون شک این نعمتها وسیله ای هستند برای ارتقای مادی ومعنوی بشر، وبه زبان دیگر وسیله ای هستند برای رسیدن انسان به کمال والای خویش.اما این حاصل نمیگردد مگر از طریق شناخت نعمتهای الهی، واینکه آدمی بداندفلسفه ی نعمتهایی که را خداوند در اختیاراو قرار داده چیست؟و چه مسئولیتهای در قبال اعطایاین همه نعمت دارد؟از این رهگذر این پزوهش جستاری است درباره نعمتهای الهی ومسئولیتی که انسان در قبال این نعمتها دارد. خداوند متعال نیزمکررا در قرآن کریم به شیوه های گوناگون نعمتهای بیشمار خود ونقش آن را در زندگی مادی ومعنوی انسان ها گوشزد کرده،که هدف از یادآوری نعمت و وظایف انسان در قبال آن،توجه به مبداو رساننده نعمت و شناخت او،عشق و محبت به خداوند،و در نهایت اطاعت خداوندو اتصال عبد به خالق وفلاح و رستگاری اوست. ، لذا در این پژوهش که به روش کتابخانه ای و به صورت فیش برداری مطالب از تفاسیر قرآن و کتب معارف قرآنی انجام شده است، آیات واحادیثی که به طور صریح یا ضمنی به موضوع نعمتهای الهی ووظایف انسان در قبال این نعمتها پرداخته اند مورد بررسی قرار خواهد گرفت.نتیجه آنکه اعطای این همه نعمت به انسان بیهوده نبوده و قطعا در قبال آن انسان وظایفی دارد ، که مهمترین وظیفه انسان از میان مسئولیت های دیگر در قبال نعمتهای الهی ،سپاس قلبی زبانی ، عملی می باشد، یعنی اینکه،هیچ نعمتی از یاد انسان نگذرد،مگر آنکه آن نعمت را از جانب خدا بداند،ومتذکر ذات پروردگار شود، دوم اینکه خداوند را به خاطر اعطای این همه نعمت لسانا شکرگزار باشد، واز همه مهمتر اینکه نعمتهای الهی را همسو با خواست منعم و در راه کمال وسعادت خود به کار گیرد