آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

حکومت میراث نبوت وبخشی ازمسئولیت امام است که دست بشرازاعطای آن به کسی کوتاه است وهدف آن تحقق برنامه های دینی، برقراری عدالت اجتماعی ،تربیت نفوس وهدایت مردم به سوی خداست.زمانی که پس ازقتل عثمان مردم با امیرمومنان علی علیه السلام بیعت کردند ،امام عهده دارحکومتی شد که زمینه های فرهنگی فراوانی برای بروزموانع ،پیش روی حضرت فراهم شده بود که موجب دور شدن جامعه از پیامبراسلام صلی الله علیه وآله وامام علیه السلام شده بود.ازجمله این چالش ها ، ثروت حاصل ازغنائم بود.سئوالات این پژوهش اجمالا بدین شرح اند: عملکرد خلفای پیش از امام علیه السلام درایجاد موانع؛موانعی که خود امام علیه السلام با عمل به قرآن وسیره ی پیامبر اسلام صلی الله علیه واله ایجاد کرد؟ورفتارمردم وعدم پایداری آنان ،سبب بروز چه موانعی شد؟این پژوهش به شیوه ی کتابخانه ای ،اجمالا به این نتایج رسیده است :اولا : امام علی علیه السلام بهرغم تمام چالش هاوموانع ،باعنایت حق و کمک یاران خود، خسته وناتوان نشدو تا آخرین لحظات عمر شریف خود دست ازمقابله بادشمن وهدایت وتربیت مردم برنداشت.ثانیا :امام علیه السلام ،طبق نصوص قرآنی وسیره ی پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و به شیوه ی مکتبی رفتار کردوهمین امر، برخی موانع جدید را پدیدآورد.ثالثا :حضرت علی علیه السلام برای از میان بردن موانع پیشین تحولی اساسی وانقلاب بزرگی ایجاد کرد.رابعا :به رغم عدم پایداری مردم ،بایسته این بود که آنان کاملا از امام علیه السلام اطاعت می کردند که نکردند.خامسا : آن چه در حکومت حضرت امیر مومنان علی علیه السلام رخداد برای زمان ما نیز کاملا الهام بخش و عبرت آموز است .

در اصل 115 قانون اساسی خصوصیاتی برای مقام ریاست جمهوری بیان گردیده که قید «رجال مذهبی- سیاسی» به عنوان پیش شرط آن عنوان شده است. با عنایت به ابتنای قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر مبانی اسلامی باید دید چه مبنای شرعی و دینی برای این خصوصیت وجود دارد؟ از آن جایی که حکومت اسلامی پس از رسول خدا صلی الله علیه و آله یک بار دیگر در دوران حکومت پنج ساله امیرالمومنین علیه السلام جان تازه‌ای گرفت لذا الگوبرداری از سیره آن حضرت علیه السلام می‌تواند مبنای دقیقی برای نظام مقدس جمهوری اسلامی قرار گیرد. این مقاله بر آن است تا با بررسی منش و سیره عملی امیرالمومنین علیه السلام در گزینش صاحبان مناصب حکومتی به این مهم دست یابد که آیا می‌توان ردپایی از خصوصیت رجل مذهبی- سیاسی در سیره آن حضرت علیه السلام یافت؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که اگر چه واژه ریاست جمهوری در نهج البلاغه و متون مربوط به آن دوران نیامده است ولی با توجه به آن که این مقام نیز یک منصب حکومتی است، می‌توان معیارهای آن را در بیانات امام علیه السلام راجع به گزینش حاکمان واکاوی نمود. با بررسی و تحقیقی که در سیره علوی علیه السلام صورت گرفت این حقیقت به اثبات رسید که در متون دینی خصوصاً معارف علوی به طور روشن معیارهایی برای تصدی مقام‌های حکومتی مشخص شده است که «حُسن شهرت» از جمله آنان می‌باشد به طوری که رجال صاحب منصب در حکومت علوی همگی از «حُسن شهرت» در زمینه یا زمینه‌های متعدد برخوردار بوده‌اند. این تحقیق به روش کتابخانه‌ای (توصیفی- تحلیلی) و با بهره‌گیری از نهج‌البلاغه امیرالمؤمنین علیه السلام و کتب سیره و تراجم نگاشته شده است.

در دین مقدس اسلام، سلامتی در آغاز از ارزش و جایگاه ویژه برخوردار بوده است؛ زیرا بدن انسان بسان مَرکب روح و ابزار تکامل انسان است. ازاین‌رو قرآن و منابع روایی حاوی دستورهای بسیاری در خصوص صحت و سلامتی هستند. هدف این مقاله بهره­گیری از برخی آموزه­های علوی در زمینه­ی مؤلفه‌های مؤثر بر سلامت جسم است. تحقیق حاضر با روش مطالعه­ی اسنادی با رویکرد تحلیل محتوای منابع نقلی و دینی درصدد پاسخ به این سؤال است که عوامل تأثیرگذار بر سلامت جسمانی انسان کدم‌اند؟ یافته­های پژوهش حاکی از آن است که در آموزه­های علوی، مفهوم سلامت به‌عنوان یکی از مؤلفه­های مهم در زندگی انسان با تعابیری نظیر «أفضَلُ النِّعَمِ»، «أهنأُ عَطِیَّةٍ»، «النِعمَةٌ جَلیلةٌ»، «أَهْنَی النِّعَمِ» توصیف شده است به همین جهت در کلام امام علی(ع) برای دستیابی و تحقق چنین نعمت ارزشمندی توصیه­هایی در قالب رژیم غذایی، دستورالعمل در باب تغذیه، رعایت بهداشت فردی و بهداشت محیط ذکر شده است ﮐﻪ رﻋﺎﯾﺖ اﯾﻦ رهنمودها ﻣﯽ­ﺗﻮاﻧﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﯽ ﺑﺮای ﺑﺮﺧﻮرداری از ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻢ و ﺗﻨﺪرﺳﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ.

سعادت هر انسانی مرهون تحقیق برای شناخت حق و پیمودن راه حق است و انسان به‌حکم فطرت و آفرینش به دنبال مسیری‌ست تا زندگی و حیات خویش را در جهت صحیح و سعادت‌مندانه هدایت کند ولیکن شناخت و تشخیص حق و حقیقت و مسیر سعادت امری دشوار است و چه‌بسا عواملی دست‌به‌دست هم می‌دهند که انسان، حق و باطل را خلط بکند و به‌غلط در مسیر آن حرکت کند. پژوهش حاضر با عنوان عوامل سعادت و شقاوت انسان از دیدگاه نهج‌البلاغه درصدد پاسخ‌گویی به سوالات زیر می‌باشد: 1- در نگاه امیرالمومنین امام علی علیه‌السلام سعادت چیست و چه موانعی دارد؟ 2 – روش‌ها و راه‌کارهای امیرالمومنین امام علی علیه‌السلام برای رفع موانع سعادت چه مسایلی هستند؟ این پژوهش با این فرض و هدف بررسی میزان کارایی "سه مقوله دنیا، شیطان و نفس" در سعادت و شقاوت انسان، از دیدگاه نهج‌البلاغه و با روش توصیفی – تحلیلی مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای و اسنادی، به این نتیجه رسیده ‌است که دنیا عاملی برای شقاوت انسان است البته منظور نعمت‌ها‌ی موجود در آن نیست؛ زیرا آن‌ها مایه قوام حیات انسان و مسیر عبور به منزل رستگاری اخروی‌اند. آن‌چه عامل بدبختی انسان است، دل سپردن به این تنعمات و اشتباه گرفتن راه با مقصد است و از دیگر عوامل بدبختی انسان، شیطان است که بنابر مشیت الهی، موجودی مستقل از وجود انسان است و از راه‌ها‌ی گوناگونی تلاش می‌کند تا به جان آدمی دستبرد زند و او را به وادی تباهی اخلاقی کشاند، شیطان راهی برای ورود به عالم اختیار انسان ندارد، مگر از رهگذر هوای نفس خود او. دنیا مواد و مصالح هوای نفس را در اختیار او می‌گذارد و شیطان زشتی آن‌ها را می‌پوشاند و می‌آراید تا آدمی به آراستگی آن‌ها مجذوب شود و گام در راهی گذارد که سرنوشتی جز شقاوت و بدبختی ندارد.

چکیده

مکتب اسلام با آموزه های فکری پیامبرصلی الله علیه و آله و امامان پس از ایشان و به خصوص امیرمؤمنان؛ علی علیه السلام معنادارست؛ آموزه‌های فکری فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی که به تدریج فرهنگ اسلام و طبعاً تمدّن اسلام را بنا نهاد. نهج البلاغه؛ به عنوان یکی از منابع مهم معارف علوی است و تمدّن اسلامی به معنای ظهور اسلام در تمام شئون زندگی بشریت است. از آن‌جایی که اصول فرهنگ، جامعه، اقتصاد و سیاست از مهم‌ترین اصول هر تمدّنی به شمار می‌رود، در این نویسه، نگارنده برآن است تا به بررسی اصول تمدّنی از زبان امیر مؤمنان، امام علی علیه السلام، بپردازد. این تحقیق به شیوه کتابخانه ای و روش تحلیلی و توصیفی با تکیه بر نهج البلاغه نگاشته شده است. یافته‌های حاصل در این پژوهش، تبیین‌گر نگاه امیرالمؤمنین علی علیه السلام به ابعاد مختلف مؤلفه‌های تمدّنی است. این مقاله با بررسی معارف رسیده از امیرالمؤمنین علیه السلام می­‌توان به این مهم دست یافت که بایسته‌ها و نبایسته‌های فرهنگ، جامعه، اقتصاد و سیاست در نیل یافتن به تمدن اسلامی از جمله مواردی است که در کلام حضرت بازتاب یافته است.

اولین فردی که پس از قرآن کریم و رسول خدا(ص)، در ساحت علم کلام، سخن به میان آورده و مباحث کلامی را مطرح و بیان نموده و کلامش سرچشمة این علم گشته است، امیرالمؤمنین امام علی(علیه‌السلام) است. با بررسی دیدگاه های مختلف دانشمندان به ویژه دانشمندان اهل تسنّن و بررسی تاریخی شرایط زمانی خلفای سه گانه از اعترافات اهل سنّت و معتزله می توان به تأیید این مدعا دست یافت. امامان معصوم (علیهم‌السّلام)، از اولین شاگردان علوم الهی و کلامی امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) به شمار می‌آیند و پس از آنها شاگردانشان یعنی دانشمندان و متکلّمان مسلمان هستند. سوای اندیشمندان شیعه که در اثرپذیری آنها از امام(ع) تردیدی نیست، در این مقاله با بررسی آثار دانشمندان و متکلّمان مسلمان از اهل سنّت و معتزله و اشعریون، به اثرپذیری مستقیم یا غیرمستقیم آنان از آموزه‌های وحیانی امیرالمؤمنین امام علی (علیه-السّلام) پرداخته شده است. با بررسی دیدگاه‌های متکّلمان اهل سنت همچون جاحظ بصری، ابوالحسن اشعری، قاضی عبدالجبّار، فخر رازی و غزالی این نتیجه حاصل می شود که آنان در دیدگاه‌های کلامی خود وام‌دار امیرالمؤمنین امام علی(علیه‌السّلام) هستند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مهم ترین شیوه امام علی علیه السلام برای اثبات حق حاکمیت سیاسی خویش،استشهاد به فضائل خود می باشد.اگر چه ادله قرآنی و روایی فراوانی برای اثبات حقانیت امام علیه السلام در امر حکومت وجود داشت؛اما امام علیه السلام در کنار این دلایل،شیوه بیان فضایل را در پیش گرفت.با نگاهی گذرا به حوادث بعد از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله، به خوبی روشن است که چون مدعیان حکومت برای تصاحب این تصدی،به بیان مناقب فردی و گروهی استشهاد می نمودند؛امام علیه السلام نیز به این شیوه از استدلال استناد نموده و در حقیقت، از جدال احسن در برابر رقیبان، استفاده کرده است. از دیدگاه فلسفه سیاسی اسلام،دو عنصر اصلی برای این که فردی در رأس حکومت قرار گیرد،لازم است که عبارتند از:مشروعیت و مقبولیت.مشروعیت یعنی اجازه حکومت داشتن از طرف خدا،به عنوان عنصر اصلی و مقبولیت یعنی پذیرش مردمی،به عنوان عنصر فرعی تلقی می شود.بنابراین،در فلسفه سیاسی اسلام ملاک افضلیت در تعیین حاکم شیوه ای ابداعی بوده که توسط مدعیان حکومت بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله ایجاد شده و امام علیه السلام نیز به ناچار به عنوان جدل از آن بهره گرفته است.امام علی علیه السلام برای اثبات حق حاکمیت سیاسی خویش – چنان که در نهج البلاغه آمده– ،علاوه بر استناد به فضائل،به دو عنصر مشروعیت و مقبولیت نیز بارها استناد کرده است.

هر تمدنی در مسیر شکل­ گیری و استمرار ممکن است با آسیب­‌ها و چالش‌­هایی مواجه شود که آن را از مسیر مستقیم منحرف سازد. در این میان، آسیب­‌های فرهنگی و نرم، نقش ویژه­ای را در افول تمدن و نابودی آن ایفا می­‌کنند. پژوهش حاضر در صدد است با اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی، مؤلفه‌­های آسیب­‌زای فرهنگی جامعه و تمدن اسلامی را از دیدگاه امیرالمؤمنین علیه السلام در نهج‌­البلاغه استخراج نماید تا کوششی جهت شناخت این آسیب­‌ها و پرهیز از آن­ها باشد. بررسی­‌ها نشان می‌­دهد بر اساس آموزه‌­های نهج‌­البلاغه، مؤلفه‌­هایی همچون نفوذ فرهنگی، انحراف خواص، فتنه، بدعت، تحّجر و جمودگرایی، قدرت طلبی و غفلت، از عوامل آسیب­‌زایی هستند که سلامت جامعه اسلامی را تهدید می­‌کنند. در نامه 53 نهج‌­البلاغه که عهدنامه امیرالمؤمنین علیه السلام به مالک اشتر است نیز برخی از این مؤلفه­‌ها از جمله آشکار کردن عیوب مردم، پشیمانی از گذشت و شادی بر کیفر، بدگویی از زمامداران گذشته و خلف وعده مورد تأکید قرار گرفته است.