آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در این پژوهش به دنبال پاسخ به پرسش چگونگی رابطه ی میان مفاهیم اخلاقی در آموزه‌های علوی با این فرضیه هستیم که در نگاه امیرالمومنین (علیه السلام) نسبت به مفاهیم اخلاقی، ارتباط شبکه ای دیده می شود، که جایگاه هر مقوله از مقولات اصلی و فرعی اخلاقی و ...در آن مشهوداست. در واقع مسأله ی محوری در این پژوهش، یافتن چگونگی ارتباط میان مفاهیم اخلاقی از نگاه امیرالمومنین (علیه السلام) است.در پژوهش حاضر پس از تعریف اجمالی مفاهیم اخلاقی و بررسی ارتباط میان آنها در برخی منابع اخلاقی پر اهمیت، به گونه ای متفاوت و با نگاهی معطوف به ارتباط‌ها، به مطالعه‌ی مفاهیم اخلاقی و چگونگی پیوند میان آنها در معارف علوی پرداخته شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد، اسلام، ایمان، زهد، تقوا، یقین و رضا، قدم های اصلی تهذیب اخلاق اند و ارتباط بقیه ی مفاهیم اخلاقی ذیل این گام ها تبیین می پذیرند.

چکیدهتمامی جنبه های زندگی انسان به گونه ای تحت تأثیر آفرینش او قرار دارد و تربیت نیز از این قاعده مستثنی نیست. از آن‌جا که انسان دارای دو جنبۀ روحانی و جسمانی است، زندگی وی نیز به دو بعد غیب و شهادت تقسیم شده است؛ معرفت و میل به بعد روحانی و غیبی که بخش اصیل وجود و زندگی انسان است در فطرتش نهفته است و حلقۀ اتصال انسان به جهان غیب همین فطرت است. از همین رو شیوۀ تربیت فطری، شیوۀ هدایت انسان به اصل خودش است و چون انسان در امر تربیت نیازمند الگوبرداری است پژوهش حاضر موضوع تربیت را با محوریت فطرت از دیدگاه یکی از کامل ترین الگوهای انسانیت، امیرالمؤمنین علی(ع) مورد تحقیق قرار داده است، که با بررسی سیره و سخنان ایشان در میان منابع حاضر از جمله نهج‌البلاغه و فیش برداری و تحلیل داده ها، درصدد پاسخگویی به چیستی و چگونگی تربیت فطری است. یافته های این پژوهش نشان می دهند که تربیت فطری همان تربیت دین است و راه دین و فطرت از هم جدا نیست.کلمات کلیدی: انسان، تربیت، فطرت، امیرالمؤمنین، نهج البلاغه

پژوهش حاضر به هدف ارائه‌ی الگوی سبک زندگی اجتماعی با تکیه بر سیره و کلام امیرالمومنین علی علیه السلامدر دو حوزه‌ی خانوادگی و شغلی پرداخته است. پرداختن به روش الگویی حضرت علیعلیه السلام می-تواند پاسخگوی نیازهای اولیه و ثانویه‌ی انسان‌ در طول دوران زندگی باشد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است که بر اساس اطلاعات کتابخانه‌ای مبتنی بر مطالعه‌ی متون دینی و علوم معاصر (روانشناسی،جامعه شناسی و علوم تربیتی) شکل گرفته است. یافته های تحقیق نشان می‌دهددر کلام و سیره ی امام علیعلیه السلام مولفه‌هاییجهت سبک زندگی بیان شده است که بر اساس آن میوان الگوی جامعی از سبک زندگی اجتماعی را ارائه نمود. الگوی مطرح شده در سیره ی گفتاری و رفتاریامام علیعلیه السلام در حوزه-های زندگی اجتماعی همچون خانوادگی و شغلی بر اساس هدفمندی، پرهیز از دنیا زدگی و دنیا طلبی وتنها برای رسیدن به رضایت الهی مبتنی است. و از آنجا که امام علی علیه السلام و سایر معصومین علیهم السلام شخصیت هایی فرا تاریخی و فرا زمانی هستند میتوانند الگو و سرمشق انسان‌ها در تمامی اعصار باشند وتمامی انسان‌ها از این الگو بهره‌مند شوند.

مسأله حیا به عنوان یکی از موضوعات مهم اخلاقی اجتماعی همواره مورد توجه ویژه عالمان اخلاق بوده است پژوهش حاضر با عنوان بررسی ابعاد حیا در معارف علوی با تکیه بر نهج‌البلاغه با هدف بررسی الگوهای رفتاری و گفتاری در مفاهیم عمیق سیره امیرالمومنین(علیه السلام) در پی پاسخ دادن به این موضوع مهم است که سیره و سنت علوی در مورد ابعاد حیا چگونه است و نیز با بررسی نگاه امیرالمومنین(علیه السلام) به ابعادگوناگون حیا در عرصه‌های مختلف زندگی در پی یافتن الگویی مناسب در این زمینه برای پیروان راستین حقیقت می‌باشد.روش انجام تحقیق مبتنی بر تحلیل محتوا است که از طریق منابع دینی مرتبط و یافته‌های علمی انجام گرفته است نتیجه پژوهش حاضر نشان می‌دهد که ابعاد حیا در همه حیطه‌های فردی و اجتماعی تاثیر به سزایی دارد و بسیاری از این عرصه‌ها را مستقیم یا غیر مستقیم تحت الشعاع خود قرار می‌دهد. حیا نقش تعیین کننده‌ای در امنیت فردی و اجتماعی دارد و سلامت روانی فرد و اجتماع به صورت چشمگیری به این مقوله وابسته است، از نگاه امیرالمومنین(علیه السلام) حیا ویژگی کاملاً درونی است چرا که ایشان حیا از خود را به بالاترین مرتبه حیا می‌دانند. به دست آوردن مفهومی صحیح و روشن از حیا، بیان تفاوت بین آن و خجالت، درک جایگاه و ارزش آن در رشد و تعالی انسان، با استفاده از آیات و روایات ائمه معصومین بر محور کلام امیرالمومنین(علیه السلام) با تکیه بر نهج‌البلاغه ، هم چنین نقش سازنده این فضیلت انسانی در اصلاح ساختار روانی و اخلاقی انسان و جامعه از نتایج این تحقیق می‌باشد.

کم و بیش در همه‌ زمان‌ها و همه جوامع باورها و رفتارهای خرافی وجود داشته و دارد، به‌طوری‌که ممکن است این باور تقویت شود که خرافه از عناصر فرهنگی جدا نشدنی جوامع انسانیست؛ اما با نگاهی عمیق می‌یابیم که عوامل شناختی و روانی از جمله علل خرافه گرایی در حوزه باورها و رفتارهاست.در پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی-تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای به بازشناسی عوامل شناختی خرافه همچون ناآگاهی از ذات و صفات خدا، حقیقت فرشتگان، حقیقت جن، حقیقت روح و نفس و حقیقت مرگ و آینده هستی، روابط پدیده‌های عالم ماده، جایگاه انسان در خلقت، جایگاه سفیران و اولیای الهی و جهل به فلسفه بلا و مصیبت پرداخته‌ شده است.در ادامه عوامل روانی خرافه از جمله: بیماری، فقر، جنگ، ناامنی و ترس از مرگ بررسی گردیده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد امیرالمومنین7 در مقابله با عوامل شناختی خرافه به معرفی خداوند و صفات او، تبیین جایگاه انسان و به بیان جایگاه فرشتگان و جن پرداخته‌اند، و تلاش کرده‌اند باورهای انسان نسبت به مرگ، باورهای انسان در ارتباط با سفیران الهی را تصحیح کنند و روابط پدیده‌های هستی مادی را به درستیبیان کنند. برای مقابله با عوامل روانی خرافه ضمن تشویق به دعا و توکل به خدا، انسان را دعوت به صبر و پایداری نموده و در نهایت به معرفی الگوهای خرافه ستیز پرداخته‌اند.

پژوهش حاضر تحلیلی از نگاه اخلاقی دین از زبان امیرالمؤمنین (ع) در نهج‌البلاغه است. در این راستا غالب تحقیقات صورت‎گرفته در باب نسبت بین اخلاق و دین، گاه از نگاه منطقی به این موضوع اشاره داشته‎اند که در قالب سه دیدگاه کلی؛ اتحاد، تباین و تعامل را بیان شده است و گاه نگاه کارکردی به این دو مقوله‎ داشته‎اند که از این جهت تأثیر و نقشی را که اخلاق و دین در قلمرو یگدیگر ایفا می‎کنند را مطرح کرده‎اند. امّا این تحقیق بر آن است تا از طریق گفتمان‎کاوی متن نهج‎البلاغه پیوند این دو مؤلفه را نمایان سازد،که بر این اساس با در نظر داشتن رابطه زبان و اندیشه و برآمدن رفتارها از باورها، این مهم در دو سطح تئوری و عملی جستجو شده است.سطح تئوری آن مبتنی بر اصولی است که بیان‌گر حقوق طبیعی و ذاتی بشر بوده است و تعیین کننده جهت زندگی و زمینه‌ساز اعتلای وی می‌باشد. اصولی که می‌بایست از آن‌ها به عنوان مبادی اخلاق دینی و تحولی فکری یاد کرد. چرا که بنا به گفته‌ی امام (ع) تا قبل از مبعوث شدن پیامبر (ص) تصویری معکوس از این اصول در جامعه‌ی جاهلی دیده می‌شود. این مبادی عبارتند از آزادگی، کرامت انسانی، همگرایی، اعتدال و خردورزی یا دانش‎دوستی. در نگاه امیرالمؤمنین (ع) این گونه مبادی خود مادر بسیاری از ارزش‌هایی است که شیوه خوب زیستن در میدان عمل را برای فرد تعریف می‌کند. گزاره‌هایی که تشکیل دهنده‌ی سطح عملی گفتمان اخلاقی دین می‌باشند و بر عکس بخش تئوری که بیشتر روی سخن با مخاطب هم‌نوع است در این سطح، غالباً سخن با مخاطب هم‌دین یعنی مسلمان است. گزاره‎هایی مانند یقین، عدل، صبر، جهاد و .......با وجود این تقسیم‎بندی، در مجموع سخنان حضرت (ع) بیان‌گر آن است که گفتمان اخلاقی دین به منزله شبکه‌ای از گزاره‎ها و مفاهیم اخلاقی می‌باشد که همه به نوعی با هم مرتبط امّا در نقش‎آفرینی در سطوح مختلف نسبت به هم قرار دارند. مهم‎تر آن‎که تمام اصول و گزاره‎های یاد شده بر این حقیقت تأکید می‎ورزند که اخلاق از شروط تدیّن و لوازم قطعی شخص دیندار است چرا که در اصل فلسفه‎ی ظهور دین اخلاق است (معنای فرموده پیامبر (ص)). چنان‎که ملاحظه خواهد شد روند این تحقیق نیز با هدف اثبات این فرضیه دنبال شده است و در پایان تأیید این مطالب برای مخاطب آشکار می‎شود.کلمات کلیدی: امیرالمؤمنین (ع)، تحلیل گفتمان، نهج‌البلاغه، اخلاق، دین

حادثه کربلا از مهمترین حوادث تاریخ اسلام ،بلکه تاریخ بشریت است. بروز قساوت و بی‌رحمی از یک سو و صفات متعالی انسانی از سوی دیگر، در این حادثه بی مانند است؛ با گذشت قرنها از این واقعه نه تنها غبار فراموشی بر این حادثه ننشسته است بلکه آن را درخشان‌تر‌ و فروزانتر و عشق و علاقه مشتاقان به آن را بیشتر ساخته است.

شناخت نگرشها و تصورات هر فرد درباره خود که با اصطلاح «خودپنداره» مطرح میشود، به عنوان سازهای روانشناختی و بنیادی در سبک زندگی، تاثیر زیادی در رشد و سازندگی فکری و اجتماعی انسان و تعلیم و تربیت او دارد. به نحوی که ریشه تمام افعال و رفتار انسان به خودپنداره وی برمیگردد و اگر هر اندازه خودپنداره انسان مثبت باشد، کمتر تحت نفوذ عوامل خارجی قرار میگیرد. هدف نوشتار پیش رو این است که با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با اتکا به راهبرد «نظریه داده بنیاد»، خطبه ها، نامه ها و حکمتهای نهج البلاغه را واکاوی نموده تا به چگونگی خودپنداره امام علی(ع) در رابطه با دیگران دست یابیم. به نظر می رسد می توان با تامل در سخنان ایشان در نهج البلاغه به معیاری دست یافت تا بتوان درستی و نادرستی دعاوی موافقان غلو کننده و مخالفان را ارزیابی نمود. این امر به فرد کمک می نماید تا با معرفی ابعاد ناشناخته شخصیت ایشان و ارائه الگو به عنوان موفق ترین و موثرترین روش تربیتی، بتواند با تمسک به راه و روش ایشان و با آگاهی از ماهیت و شخصیت خود، در زندگی خلّاق، کارآمد وخودشکوفا شود.