آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

امر به معروف و نهی از منکر به دلیل نقشی که در رشد جامعه دارند، از مسائل مهم مورد اشارۀ قرآن هستند. در قرآن کریم، امر به معروف به معنای فرمان دادن به هر کاری که عقل و شرع آن را خوب بداند و نهی از منکر به معنای نهی از هر کاری که عقل یا شرع آن را بد بداند، آمده است. مکتب حیات‌بخش اسلام، با نگاه کلان‌ به زندگی اجتماعی انسان، جایگاه برجسته‌ای را به این دو امر اختصاص داده و آنها را از مهم‌ترین ساز و کارها برای تداوم ارزش‌ها و هنجارها و از بزرگ‌ترین اصول نظارتی در جامعه اسلامی دانسته است. مقاله حاضر با روش‌کتابخانه‌ای و رویکردی ‌توصیفی، با هدف بیان نقش امر به معروف و نهی از منکر در رشد جامعه، بر اساس مستندات قرآنی و با تأکید بر دیدگاه مقام معظم رهبری به مواردی همچون: ایجاد وحدت، اقامۀ قسط و عدل، ایجاد امنیت در جامعه، اعتلای سطح بینش اجتماعی، سالم‌سازی محیط جامعه و بصیرت نسبت به توطئه‌های دشمنان پرداخته است.

انتظار فرج، انتظار تحقق یافتن آرمان‌های بزرگی همچون عدالت‌خواهی، اصلاح‌طلبی و ظلم‌ستیزی است که براساس اندیشۀ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ماهیت این چنین انتظاری، قبول نکردن وضع جاهلانه موجود و تلاش برای رسیدن به وضع مطلوب است. این پژوهش با شیوۀ توصیفی تحلیلی و با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه‌ای در پی پاسخ به این سؤال است که آیا انتظار از منظر رهبری دارای مفهومی ذهنی و متواطی است یا واقعیتی خارجی و مشکک، که با توجه به ذومراتب بودن، کارکردها و آثار ویژۀ خود را دارد؟ براساس نظام فکری ایشان، انتظار فرج، حقیقتی تشکیکی و ذومراتب است که رسیدن به اعلی مرتبۀ آن بدون تحقق مراتب قبلی امری محال است. امید به آینده، خودسازی متعهدانه و ظهور محاسن اخلاق و دگرسازی در جامعه منتظر، عدم پذیرش نظام‌های فاسد و عدم تحمل ظلم و ستم مستکبرین دنیا و نجات مستضعفین عالم با تشکیل حکومت دینى در راستاى حاکمیت قرآن و اسلام و در نهایت برافراشته شدن پرچم توحید و عدل به رهبری حضرت بقیةالله الاعظم؟عج؟ از جمله مراتب کارکردگرایانۀ انتظار در منظومۀ فکری آیت‌الله خامنه‌ای است.

انقلاب اسلامی با آرمان‏‌های عدالت، جمهوریت، قانون‏‌گرایی، عزت، استقلال، آزادی، اسلامیت و نظایر آن توانست به پیروزی برسد و محمل ساخت ایدئولوژی، قانون اساسی و نظام‌‏سازی نیز بر همین اساس پدیدار شد. چالش بسیاری از نظام‌‏های سیاسی در تحقق اهداف ایدئولوژی و نظام اعتقادی خود، ایستایی و انجمادی است که به دنبال تغییرات اجتماعی و تغییر نسلی در جامعه رخ داده و توان کنترل اجتماعی و قدرت اقناعی آن را کاهش می‏‌دهد که می‏‌تواند منجر به تضاد دولت ـ ملت شود. امری که برای جمهوری اسلامی نیز می‌‏تواند حادث شده و یا موجود باشد. در این راستا اما رهبر انقلاب اسلامی با طرح دو مفهوم «جهاد تبیین« و «مطالبه‌‏گری» میان ایدئولوژی و آرمان پیوند زده و تلاش می‏‌کند تا آنچه ایدئولوژی انقلاب اسلامی بر آن استقرار یافته را حفظ کند و استمرار بخشد. مسئله پژوهش حاضر این است که: «چه نسبتی میان دو مفهوم جهاد تبیین و مطالبه‌‏گری در نظام اندیشگی آیت‏ الله خامنه‏‌ای وجود دارد؟» روش جمع‌‏آوری اطلاعات، اسنادی است و تحلیل داده‏‌ها نیز بر اساس روش تحلیل اسنادی و با استفاده از آرای اندیشمندانی چون مانهایم در تحلیل نسبت ایدئولوژی و یوتوپیا، اینگلهارت و روشه در تغییر نسلی و اجتماعی و سایر نظریه‌‏پردازان برای توضیح نسبت مفهومی مطالبه‏‌گری و تبیین حقیقت در اندیشه آیت ‏الله خامنه‌‏ای بهره گرفته شده است. پژوهشگران مقاله به این یافته رسیده‌اند که در اندیشه آیت ‏الله خامنه‏‌ای، جهاد تبیین به معنای ادراک ایدئولوژی انقلاب اسلامی در جامعه و مطالبه‏‌گری به معنای آرمان‏‌خواهی و پویایی مداوم در ایدئولوژی انقلاب اسلامی است.

هدف از این تحقیق تحلیل بیانات و اندیشه­های مقام معظم رهبری (مدظله­العالی) به‌عنوان رهبر و الگوی جامعه اسلامی و متفکر جهان اسلام درزمینهٔ ظهور و مهدویت است. این پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی به روش داده بنیاد که از نوع پژوهش­های استقرایی و اکتشافی است. ابزار جمع­آوری داده­ها، بیانات معظم له به تعداد 73 سخنرانی است که جمعاً به تعداد 175 زیر مقوله مرتبط با موضوع، استخراج و ثبت‌شده‌اند. این زیر مقوله­ها در جلسات کانونی با تعداد 12 نفر از خبرگان و صاحب­نظران مطرح و درنهایت تعداد 148 زیر مقوله استخراجی در قالب تعداد 10 مقوله و تعداد 6 مضمون دسته­بندی گردید. نتایج نشان داد که تشکیل حکومت مردمی ایران؛ آماده کردن زمینه­های ظهور به‌عنوان عوامل زمینه­ای؛ رابطه عاطفی، اهمیت و ارزش مسئله انتظار، الزامات انتظار حقیقی و الگوسازی موفق به‌عنوان عوامل علّی؛ اهداف و تبلیغات استعماری و استکباری به‌عنوان عوامل مداخله­ای؛ گفتمان سازی مهدوی به‌عنوان راهبرد و درنهایت رسیدن به تعالی فردی و تعالی اجتماعی در زمان ظهور امام زمان (عج) به‌عنوان پیامدهای آن است. توجه به همه عوامل ازجمله برنامه­ریزی برای اجرایی نمودن راهبردهای استخراجی می­تواند جهان اسلام را به سمت ظهور و تحقق عدالت جهانی سوق دهد.

هدف پژوهش حاضر بررسی مؤلفه‌های کارآمدی نظام ولایی در منظومه فکری حضرت آیت­ الله خامنه‌ای یا تأکید بر فطرت انسان‌ها است. پرسش اصلی مقاله حاضر آن است که مؤلفه ­های کارآمدی نظام ولایی در منظومه فکری حضرت آیت‌الله خامنه­ ای چیست و آیا این مؤلفه‌ها با فطرت انسان­ ها سازگاری دارد؟ همچنین پژوهش حاضر بر این فرضیه استوار است که شکل‌گیری و پایه‌ریزی انقلاب اسلامی و همچنین اندیشه‌های حضرت ایشان بر مبنای اعتقادات و باورهای دینی و فطری بوده بدیهی است این مؤلفه‌ها و شاخص‌ها هم بر مبنای الگوی اسلامی استوار است. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و نتایج نشان داد ازآنجاکه ابتناء نظام جمهوری اسلامی بر نظریه حکومت اسلامی در عصر غیبت و بر پایه مردم‌سالاری دینی بوده بر اساس این نظریه، مشروعیت نظام مردم‌سالاری دینی بر سه اصل صلاحیت­ های دینی؛ رضایت و انتخاب مردم استوار است برای رسیدن به اهداف، باید در مرحله نظر و عمل به‌عنوان یک نظام کارآمد تلقی شود؛ لذا در منظومه فکری رهبری انقلاب اسلامی نیز اصل کارآمدی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

سنن ‌‌الهی جایگاهی پربسامد و مؤثر در تحلیل‌ها و تدبیرهای سیاسی ـ اجتماعی حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای دام عزّه دارد که این تحقیق درصدد تبیین کارکردهای اجتماعی سنن ‌الهی با روش توصیفی-تحلیلی و تفسیری-استنباطی از کلام ایشان است. سنن در این مقاله قوانین و ضوابط الهی حاکم بر جهان و انسان است که به‌صورت تکوینی و مطلق یا به‌صورت تشریعی و مشروط به نیت و عمل انسانی پدیدار می‌گردد. سنت‌های الهی، روش‌های هستند که خدای متعال امور عالم و آدم را بر پایه آنها تدبیر و اداره می‌کند. همان‌طور که در عالم طبیعی، سنن و قوانین الهی وجود دارد، قوانین و سننی نیز در جوامع انسانی وجود دارد که ممکن است کسی با چشم مادی نتواند درک کند، امّا وجود دارد. کارکرد، اصطلاحی جامعه‌شناختی است که به معنای اثر و نتیجه به‌کار می‌رود. کارکرد سنن ‌الهی و نتایج و آثاری که بر سنن مترتب می‌شود، هم فردی و هم اجتماعی است؛ این نوشتار درصدد بیان کارکردهای اجتماعی می‌باشد. تحقق نظارت، پاسداشت ارزش‌ها، تحقّق عزت، قدرت و مقاومت، معنویت، عقلانیت، عدالت، بصیرت، دشمن‌شناسی و تحقق پیشرفت در جامعه و... از مهمترین کارکردهای اجتماعی است که از کلام مقام‌معظم رهبری می‌توان استخراج نمود.

هدف پژوهش حاضر بررسی اصول و روش حکمرانی مطلوب در انقلاب اسلامی با رویکردی بر اندیشه مقام معظم رهبری است. در این راستا، میزان سازگاری این ایده با شیوه حکمرانی موجود در نظام جمهوری اسلامی و اندیشه ولایت فقیه بررسی می‌شود. روش پژوهش تحلیل محتوا بوده و نتایج حاکی از آن است که مفاهیم و اجزای مندرج در نظریه حکمرانی مطلوب، تضاد و تعارضی با اندیشه‌های مقام معظم رهبری ندارد، ولی نظریه حکمرانی مطلوب از دیدگاه ایشان، بر اصولی استوار است که از طریق خودسازی، جامعه‌سازی و دولت‌سازی امکان‌پذیر خواهد بود و همین امر می‌تواند نظام جمهوری اسلامی را در گام دوم انقلاب اسلامی به جایگاه مطلوب و کارآمدتری برساند.

هدف پژوهش حاضر بررسی گفتمان تعدیل ساختاری، توسعه سیاسی و آثار و پیامدها و نیز مبانی و مولفه‌های الگوی پیشرفت اسلامی- ایرانی از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای است. گفتمان اسلامی ایرانی پیشرفت در فضای فرهنگی جامعه ایرانی درصدد تولید الگوی توسعه بومی است. با روش پژوهش تحلیلی- تبیینی نشان داده شد که سنخیت گفتمان غربی توسعه با متن جامعه و فرهنگ ایرانی و ناکامی آنان، باعث شده آیت‌الله خامنه‌ای با طرح انتقاداتی به این گفتمان‌ها و با طرح «الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت»، در چارچوب متن و ذهنیت فرهنگ و هویت اسلامی- ایرانی، درصدد هویت‌سازی و معنابخشی به گفتمان پیشرفت در جمهوری اسلامی برآید. منظومه دال‌های گفتمان پیشرفت اسلامی- ایرانی، دارای نظام هویتی، معنایی و نمادین، از فرهنگ و هویت اسلامی و ایرانی است. این گفتمان علاوه بر هویت‌سازی و معنابخشی، درصدد غیریت‌سازی با غرب، به عنوان ابزاری برای مقابله با غرب، مرزسازی و بازتعریف مرزهای هویتی است.

در طول تاریخ درخشان اسلام، مساله ی تقریب مذاهب اسلامی مورد توجه اندیشمندان و عالمان دینی بوده است و مطالعه و بررسی اندیشه دانشمندان و نخبگان در به تصویر کشیدن جریان صحیح در مساله تقریب مذاهب اسلامی بسیار ضروری و شایسته است. مقام معظم رهبری به عنوان رهبر مقتدر حکومت اسلامی یکی از طلایه‌داران تقریب مذاهب اسلامی دارای مبانی و شاخصایی منطبق بر آموزه‌های اصیل اسلامی است که بررسی عملکرد نخبگان بر اساس این مبانی و شاخصا می‌تواند مقایسه‌ و ارزیابی دقیقی از نخبگان سیاسی و دینی ارائه نماید. از این رو در این پژوهش تلاش بر این است که تحلیلی بر اندیشه و مبانی و درستآوردهای تقریبی نخبگان سیاسی دینی جمهوری اسلامی ایران بر اساس شاخصا و مبانی تقریبی مقانم معظم رهبری داشته باشیم و نیز کنکاشی علمی در عملکرد و تحلیلی و ارزیابی تقریبی ایشان بنماییم. شاخص‌های تقریب نزد آیه الله خامنه ای را می توان به دو دسته شاخص های نظری و عملی تقسیم کرد. این مطالعه نشان داد که حضرات آیات واعظ زاده خراسانی، تسخیری و هاشمی رفسنجانی در شاخص‌های نظری همچون درک و شناخت از مفهوم تقریب مذاهب اسلامی و پایبندی پیروان مذاهب به آموزهای مذهبی و عدم انصراف از اعتقادات خویش و شاخص های عملی نظیر عدم تنازع مذهبی و حفظ قدرت اسلام در برابر دشمنان اسلام و همبستگی در محور مشترکات و هدف نگاری تقریب مذاهب اسلامی و نه وسیله دانستن آن در نزدیکترین حد ممکن به مواضع آیه الله خامنه ای بوده‌اند. آیت الله واعظ زاده خراسانی و آیت الله تسخیری نیز از معدود نخبگان دینی شیعی ایران بودند که نقشی بی بدیل در ارتباط با اندیشمندان جهان اسلام و جامعه علمی اهل سنت را داشتند و در این روابط آثار و دستاوردهای قابل ارائه ای از خود به یادگار گذاشتند و به ترتیب ذکر شده بیشترین قرابت فکری را با مقام معظم رهبری داشتند و آیت الله هاشمی رفسنجانی یکی از نخبگان سیاسی دوران معاصر می‌باشد و نقش تاثیر گذاری در انقلاب داشتند و همواره نقش کلیدی در روابط با کشورهای اسلامی داشته است و در اغلب مواضع با مقام معظم رهبری قرابت فکری داشتند. حاصل آنکه نخبگان دینی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران در مساله تقریب مذاهب اسلامی، طبق شاخص های تقریبی مقام معظم رهبری عمل کردند و در اقدامات خود همواره طبق سیاست های مقام معظم رهبری در مساله وحدت اسلامی را رعایت کرده اند. چه بسا دلیل این هماهنگی متوازن، منبع واحدی است که مقام معظم رهبری و نیز نخبگان سیاسی و دینی جمهوری اسلامی ایران از آن کسب معرفت کرده اند.

بازگشت به قرآن یکی از نظریه‌های اجتماعی اندیشمندان اسلامی است که در دو سده اخیر برای رهایی از انحطاط و عقب‌ماندگی جوامع اسلامی مطرح‌شده است. برای ایجاد چنین جنبش و حرکتی در سطح جامعه اسلامی، نیازمند راهکارهایی هستیم که بتوانیم با کاربست آن به معنای حقیقی به قرآن بازگردیم. رهبر معظم انقلاب در دوران معاصر به‌عنوان یکی از سردمداران این جنبش و حرکت بیدارگرانه، راهکارهایی را از جنبه علمی برای بازگشت به قرآن توصیه کرده‌اند که توجه به چنین راهکارهایی در توسعه فرهنگ قرآنی مؤثر بوده و باعث بازگشت به قرآن در سطح جامعه خواهد بود. روش تحقیق در این مقاله به‌صورت توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد تاریخی با استفاده از اسناد کتاب‌خانه‌ای است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد: راهکارهای مقام معظم رهبری (دامت‌برکاته) برای این منظور عبارت‌اند از: ارائه تفسیر صحیح و همه‌فهم از قرآن، ایجاد رشته‌هایی جهت ورود به عرصه تفسیر اجتماعی قرآن، اسلامی سازی علوم انسانی بر اساس مبانی قرآنی، ایجاد بسترهای لازم جهت نظریه‌پردازی قرآنی در علوم انسانی و ایجاد آموزش‌وپرورش قرآنی