آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

فرهنگ و تمدن اسلامى، حاصل تلاش فكري و عملي نخبگان و انديشمندان مسلمان و مفاخر جهان اسلام است كه اينك ما وارث آن هستيم. اين مقاله، با رويكرد نظري و تحليلي‌ و بررسي اسنادي، به واكاوي ابعاد و مؤلفه‌هاي تمدن نوين اسلامي از منظر مقام معظم رهبري مي‌پردازد. براي دستيابى به تمدن اسلامي، فرايندي قابل شناسايى است كه در آن تشكيل نظام اسلامى، دولت اسلامى و امت اسلامى، مقدمة دستيابى به تمدن نوين اسلامى است. بر اساس اين نظريه تمدنى، حركت تكاملى جمهوري اسلامى ايران در گرو «رويکرد تمدني» و محقق‌ساختن الزامات مهم و راهبردهايي است كه شايسته است نحبگان علمي و فكري به تبيين اين انديشه علمي پرداخته، دربارة چگونگى كاربست آن، به پژوهش‌هاي كاربردي مبادرت ورزند. يافته‌هاي پژوهش، حاكي از اين است كه تمدن اسلامي بر دو بُعد «اتقان» و «جامعيت» استوار است. مؤلفة اتقان تمدن اسلامي، توحيدمحوري، فطرت‌محوري، قانون‌مداري، عقلانيت و دانش‌گستري و مؤلفه‌هاي جامعيت آن، بر مؤلفه‌هاي نظام‌سازي و تربيت‌نيروي انساني،‌ عدالت‌خواهي، آزادي‌خواهي و استقلال‌طلبي، ‌آرامان‌گرايي و امت‌سازي مبتني است.

مسأله مورد بررسی پژوهش حاضر این بود که پیش انگاره انسان‌شناختی دولت تراز انقلاب اسلامی چیست و چگونه بر وجود دولت اسلامی و تراز انقلاب دلالت دارد؟ پژوهش بر این فرض استوار است که ویژگی‌ها و خواسته‌های مشروع انسان بر استقرار دولت اسلامی دلالت دارد. در این راستا و با روش توصیفی - تحلیلی پیش انگاره انسان‌شناختی دولت تراز انقلاب اسلامی در اندیشه سیاسی امام خامنه‌ای بررسی شد. نتایج حاکی از آن است که دولت در گزاره «دولت تراز انقلاب اسلامی» در حال تحول و حرکت آرمانی به سمت اهداف انقلاب اسلامی است، اما هنوز تراز انقلاب اسلامی نیست. عناصر و مؤلفه‌های انسان‌شناسی اسلامی از قبیل کرامت و ارزش انسان به لحاظ هستی‌شناختی، مدنیت و اجتماعی بودن انسان و مانند آن هر یک بر تشکیل دولت اسلامی و تراز انقلاب دلالت دارند. بدین معنا که تنها دولت مبتنی بر دین اسلام ناب می‌تواند حافظ کرامت حقیقی انسان باشد و تنها دولت اسلامی است که می‌تواند عادلانه به اداره جامعه بشری بپردازد.

رسیدن به جامعه‌ای آرمانی، بر فطرت الاهی‌آدمی و مطالبه همیشگی جوامع انسانی مبتنی بوده است. تحقق جامعه مهدوی در اندیشه شیعه، رسیدن به چنین آرمانی است که در کلام معصومان؟عهم؟ و اندیشه‌های متفکران اجتماعی مسلمان به کرّات تبیین شده و البته دست‌یابی به آن، نیازمند شکل‌گیری زمینه‌های آن در همه ابعاد اجتماعی، در جامعه منتظران است. از جمله متفکران اسلامی معاصر در این حوزه، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است که این نوشتار درصدد بازخوانی و تبیین شاخصه‌های اجتماعی جامعه منتظر از منظر ایشان با روشی توصیفی- تحلیلی است. بر اساس یافته‌های تحقیق، شاخصه‌های اجتماعی جامعه منتظر از منظر ایشان دو وجه دارد: از یک‌سو، هر فردِ مهدی‌باور، در زیستِ اجتماعی خود، باید دارای ویژگی‌هایی باشد، مانند ایمان در عقیده، صداقت، ایثار، مجاهدت، مهرورزی و پرهیز از کینه‌توزی و از سوی دیگر، کُلیت جامعه منتظر نیز باید دارای شاخصه‌های اجتماعی باشد، همچون حق‌مداری، التزام عملی به سیره معصومان؟عهم؟، باور جمعی به مهدویت، انتظار و آمادگی برای ظهور، تلاش همگانی برای عدالت اجتماعی، امر به‌ معروف و نهی از منکر، پیوند امت و رهبری، تربیت معنوی و اخلاقی افراد در خانواده و جامعه، حاکم‌شدن امنیت اجتماعی و روانی، رعایت کرامت انسان‌ها و مساوات در برابر قانون.

با توجه به اهمیت موضوع قلمرو دین در عصر حاضر و بحث‌هایی که در فلسفه دین نسبت به آن صورت می‌گیرد، این نوشتار با روش تحليلي ـ توصيفي به دنبال به‌ دست‌ آوردن دیدگاه آیت‌الله‌العظمي خامنه‌ای نسبت به سؤال از گستره دین و پاسخ‌گویی آن به نیازهای انسان است. پاسخ این مسئله با توجه به تفکیکی که بین دو بخش علوم تجربی و انسانی گذاشته می‌شود، به ‌دست آورده شده است. آنچه مشخص می‌شود این است که ایشان در علوم تجربی نگاه حداکثری را نمی‌پذیرند و در علوم انسانی هم با تفاوتی که بین آموزه‌های توصیفی و هنجاری دین می‌گذاریم، می‌شود گفت نظر ایشان این است که دین باید اصول، مبانی و اهداف علوم انسانی را توصیف کند و اما در جهت هنجاری، دین باید به‌طور حداکثری پاسخ‌گوی نیازهای انسان‌ها باشد و ارزش‌گذاری کند که البته ایشان این کار را بر‌خلاف علوم تجربی که از عموم متخصصان درخواست می‌کنند، مخصوص علما و مجتهدین دانسته و از حوزه علمیه می‌خواهند که مسئولیت خود را در این زمینه انجام دهند.

جایگاه تساهل و تسامح(به معنای مدارا و عدم مداخله از روی قصد و آگاهی نسبت به عقاید و اندیشه‌های مخالف، با وجود قدرت سرکوب) با وجود پیشینۀ تاریخی طولانی، هنوز هم محل مناقشه و چالش و نقد و نظر در حوزۀ فکر و اندیشۀ سیاسی است. بررسی اندیشۀ سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای حاکی از آن است که ایشان ذیل حکومت اسلامی، قائل به لزوم وجود فضیلت اخلاقی مدارا و تساهل و تسامح نسبت به مخالفان و دگراندیشان نزد حاکمان جامعه‌اند. هدف: محققان در این پژوهش؛ جایگاه، مبانی، اصول و حدود تساهل و تسامح را در اندیشۀ سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای بررسی کرده‌اند. روش: روش این پژوهش، مبتنی بر روش داده‌بنیاد است. یافته‌ها: مبانی پارادایمی مدارا در اندیشۀ آیت‌الله خامنه‌ای، اعم از مبنای هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی. نتیجه‌گیری: تساهل و تسامح در اندیشۀ سیاسی اسلام و به تبع آن اندیشۀ سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای، متفاوت از آنچه در غرب مطرح است، وجود دارد و از ویژگی‌های اصلی حاکمان در نظامات مبتنی بر مردم‌سالاری دینی محسوب می‌شود.

طرح الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت از سوی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، مباحث مختلفی را پیرامون ضرورت‌های طرح و تدوین چنین الگویی بوجود آورده است. با توجه به اهمیت بالای اندیشه‌های ایشان در مورد الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، بحث حاضر در پی پاسخگویی به این سوال اساسی است که «چه شاخص‌هایی در نگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای برای تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت وجود دارند؟» بنابراین هدف اصلی بحث، بررسی شاخص‌های تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت از منظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است. در این بحث سعی شده از آغاز پیش‌داوری و فرضیه‌ای تعیین نگردد. با این حال یافته‌های بحث که مبتنی بر تحلیل بیانات، نظرات و گفتمان مقام معظم رهبری درباره الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است، حکایت از آن دارد که ناکارآمدی الگوهای غربی توسعه(مفهوم تک‌بُعدی، ماهیت غیر دینی و مادی و همچنین اهداف و آرمان‌های دنیوی)، ارایه تعریف بومی و مستقل از پیشرفت(عدم تبعیت بی چون و چرا از الگوها و نظریه‌های غربی توسعه، استخراج مبانی نظری و شیوه‌های تحقق الگو از منابع اسلامی، بومی‌سازی تجربه‌ها و دستاوردهای نظریه‌ها و الگوهای سایر ملل و طراحی متناسب با ویژگی‌های فرهنگی و تاریخی ایران) و تبیین الگویی مبتنی بر شاخصه‌ها و ارکان اسلامی(مسئله مبدأ، مسئله معاد، مسئله عدم تفکیک دنیا و آخرت، مسئله انسان و نگاه اسلام به انسان، مسئله حکومت، مسئله عدالت و نگاه غیرمادی به اقتصاد) از جمله عواملی هستند که تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را از منظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ضروری کرده‌اند.

اسلام ناب در منظومه فکری رهبر انقلاب، آیت الله خامنه ای مفهومی بنیادین است و تمام ارجاعات و استدلالات ایشان بر مبنای این مفهوم صورت میگیرد. اسلام ناب در مقابل مفهوم اسلام آمریکایی قرار میگیرد. در این نوشتار با بررسی مهمترین ارجاعات موجود در سخنرانیها و آثار ایشان از قبل از انقلاب تاکنون میکوشیم تا مفهوم اسلام ناب و ابعاد آن را بررسی کنیم. روش مورد استفاده در این پژوهش، روش تحلیل محتوا است. بر اساس نتایج پژوهش، در اندیشه رهبری، اسلام ناب، تمام ابعاد حیات بشری را مورد توجه قرار می دهد و در کنار بعد فردی به بعد اجتماعی و سیاسی نیز اهمیت می دهد. بر همین اساس دین از سیاست جدا نیست و بر اثر توجه به این بعد از سوی امام خمینی بود که انقلاب اسلامی شکل گرفت و نظریه مردم سالاری و ولایت فقیه مطرح شد. استکبار ستیزی، اهمیت به تعقل و تدبر، حمایت از مظلومان و اهمیت به ایثار و جهاد، ایمان عملی از ویژگی های اساسی اسلام ناب است و در مقابل، اسلام آمریکایی تحت تاثیر تحجر و روشنفکری، ظلم پذیر و حامی مستکبران، بی توجه به زندگی دنیا و دارای رویکردی فردگرایانه است.