آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

از اصل نگارش کتاب کلام و جامعه ربع قرن می گذرد و بعد از انتشار در زمان کوتاهی جزو منابع مهم و کتاب های مرجع در این حیطه در زبان آلمانی شد. پیشنهاد ترجمه این کتاب از سوی دانشگاه ادیان و مذاهب صورت گرفت. کتاب از چند جهت حائز اهمیت است. نخست از حیث محتوا به این دلیل که پرداختن نسبتا جامعی به بحث کلام به خصوص در سده های دوم و سوم هجری دارد که سده های شکل گیری نحله های کلام در عالم اسلام است. دوم از حیث تتبع بسیار گسترده ای که نویسنده داشته است. او در مقدمه اصلی کتاب اشاره می کند که تقریبا کل کتاب را یک نفره نوشته که بسیار اعجاب آور است. فان اس برای نگارش این کتاب از سوی دانشگاه ۱۰ سال مرخصی می گیرد و از طرف آنجا پشتیبانی شده است. فان اس در نگارش ۶ جلد کتاب که ۴ هزار صفحه است و ۴ جلد آن متن و ۲ جلد قطعاتی از متون کلامی به همراه پاورقی و حاشیه است به بیش از ۵۱۴۲ منبع رجوع کرده است. او در تحقیقاتش دقت فوق العاده ای دارد و پاورقی های این کتاب گنج برای کار بعدی است. اما غیر از این تلاش همراه با جست وجوی سنگین و نگارش پرزحمت، رویکرد فان اس به موضوعات حائز اهمیت است. اولا فان اس تلاش کرده در ۳ جلد نخست و نیمی از جلد چهارم به شیوه تاریخی بحث کند ثانیا کوشیده در بحث از یک مبحث کلامی در حد نسبت دادن یک رای کلی به یک جماعت بزرگ نباشد بلکه سعی کرده به دقت آرای متکلمان را جزء به جزء و با نسبت دادن به خود آنها بیان کند. از نیمه جلد چهارم به بعد فان اس علاوه بر رویکرد تاریخی، یک رهیافت نظام مند اتخاذ می کند که حدود سیصد و اندی صفحه است. در این صفحات او در مقام جمع بندی از بحث مفصل تاریخی خود به شکلی موضوعی بحث می کند و نتایجی که از تتبع تاریخی فوق اخذ کرده، ارایه می کند. این جمع میان دو رویکرد، یکی از نقاط حائز اهمیت کتاب کلام و جامعه است.

همواره جامعه انسانی متأثر از پدیده جنگ بوده و از این ناحیه آسیب های جبران ناپذیری در بعد مادی ومعنوی به بشریت رسیده است .از طرفی صلح از دیرباز به عنوان آرزو و آرمانی مقدس در میان جوامع بشری مطرح بوده و مصلحان و خیر اندیشان در جهت تحقق این آرمان تلاش نمودهاند . دین مقدس اسلام همواره پیوسته ندای صلح، برادری و برابری سرداده است، اما با وجود این جوامع اسلامی بیشترین صدمات را در جنگهای تحمیلی دیدهاند از جمله در جنگهای صلیبی که مسحیان به مسلمانان تحمیل کردند؛ یا جنگ در عراق و افغانستان و دیگر کشورهای اسلامی در زمان ما که خسارات جبران ناپذیری به بارآورده است. روش برخورد امام علی (ع)با مخالفان بر محوریت صلح بوده، و صلحگرایی در تعالیم و سیره امام علی(ع) از جایگاه برجستهای برخوردار است .ایشان در تمام دوران حکومتش اصل را بر صلح قرارداده بود و از هیچ تلاشی برای حفظ آن کوتاهی نکرد. وی نشان داد که مسالمت بر جنگ و خون‌ریزی ترجیح دارد، مگر اینکه دشمن تمامی راههای منتهی به صلح را ببندد و فتنه انگیزی نماید. در این پژوهش این موضوع بررسی می شود که از سیره امام علی(ع) چه الگویی برای ایجاد صلح می‌توان دریافت کرد.در این مقاله با مراجعه به کتب تاریخ و سیره، همچنین بهره از تعالیم نهج البلاغه به روش کتابخانه‌ای برخورد صلح‌طلبانه امام علی(ع) با مخالفان تبیین می‌گردد تا چراغ راه بشریت برای ایجاد صلح جهانی باشد.

درحکمت249 از مجموعه حکمت های منسوب به امیرالمؤمنین علیه السلام تعبیری درباره ی امام حسن علیه السلام نقل شده است که نیازمند بررسی ودقت است.این حکمت امام حسن را به گونه ای معرفی کرده است که در هنگامه ی سختی و پیش آمدهای ناگوار نمی تواند مددکار ویاری رسان جبهه ی حق باشد.چنین گفتاری با جایگاه امامت درشیعه هماهنگی ندارد.در این مقاله مستندات این حکمت در منابع مختلف شناسایی شده و پس از توضیح مفردات آن،درباره ی دلالت حکمت به تفصیل بحث شده است،سپس محتوای آن را با جملات قطعی ومعتبر علی علیه السلام که درباره ی امام حسن علیه السلام فرموده اند،سنجیده و سپس به عملکرد ایشان در جنگ جمل و صفین اشاره شده است،ونشان داده ایم که این دو سه جمله ربطی به علیه السلام ندارد وبه ظن قوی جعلی است.

34 جلد از مجموعه 110 جلدی بحار الأنوار، ذیل عناوین مرتبط با تاریخ اسلام قرار دارند و می‌توان این تاریخ را به سه بخش: «تاریخ پیامبر(ص) [ج 15 ـ 22]»، «تاریخ تحولات سیاسی از تشکیل سقیفه تا پایان خلافت امیرمؤمنان، علی(ع) [ج 28 ـ 34]» و «تاریخ امامان شیعه: [ج 35 ـ 53]» تقسیم نمود. مجلسی برای تکمیل دائرةالمعارف حدیثی خویش، به تدوین تاریخ اسلام با محدوده‌ای که خودش تعریف نموده و بر اساس منابع شیعی، همت گمارده است. مصادر تاریخ‌نگاری مجلسی و چینش ابواب تاریخی بحار الأنوار، بیانگر اثرپذیری تاریخ‌نگری وی از مبانی کلامی شیعه است؛ اما وی در مواجهه با اخبار و احادیث تاریخی و سنجش آنها، روشی غیرکلامی برگزیده است. این نوشتار که با هدف واکاوی روش نقد گزارش‌های مربوط به تاریخ اسلام در بحار الأنوار تدوین شده، به این نتیجه رسیده است که مجلسی غالباً نظرات خود درباره احادیث را پس از نقل کامل روایت بیان نموده و در موارد بسیاری، به شباهت میان روایات منابع شیعه و سنّی و اقتباس‌های احتمالی صورت‌گرفته در کتاب‌های مختلف اشاره کرده‌ است. نقد محتوایی روایات شیعه و سنّی، رفع تعارض میان اخبار تاریخی منابع شیعی، ارجاع غیرمستقیم به منابع اهل‌سنّت، توجه به عنصر زمان در نقادی‌ها و رفع ابهام از اسامی خاص در برخی روایات تاریخی، از دیگر شیوه‌های رایج شرح اخبار در بحار الأنوار علامه مجلسی است. مجلسی در زمینه شرح و توضیح اخبار، گاه به روایات موازی و گاهی نیز به استنباط‌های شخصی خویش متکی است. بااین-همه، برخی نقادی‌های مجلسی در بخش تاریخ اسلام بحار الأنوار، بر پیش-فرض‌های اعتقادی استوار است که شامل موارد معدود و خاصی می‌گردد.