آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش : بررسی ضرورت و جایگاه امامت از دیدگاه عقل و نقل است روش نمونه گیری : مطالعه کتب مختلف در زمینه مطلب مورد نظر و خلاصه کردن برخی از مطالب و یا استفاده از متن اصلی کتب است روش پژوهش : کتابخانه ای است ابزار اندازه گیری : عقل و نقل و احادیث و آیات قرآن کریم و رجوع به تفاسیری در خصوص آن است نتیجه کلی : هرچه بیشتر تفحص دراین زمینه بیانگر این است که اولا حق مطلب را نمی توان ادانمود و ثانیا با درک مطالب بیشتر به دقایق و ظرائف مهمی دراین باب می توان دست یافت و تا اندازه ای ناگفتنی های لازم برانسان مکشوف میشود

این مقاله به مبحث تعریف در نظام منطق سنتی می پردازد و تلاش می کند با بیان انتقادهای وارد بر این نظام و طبقه بندی و تحلیل آنها نقاط ضعف و ناکارآمدی مبحث تعریف را نشان دهد و بر آن است که بخش تعریف در منطق سنتی فی الجمله مبحثی بی ثمر است که نه به کار تحصیل تعاریف جدید می آید و نه می تواند تعاریف دانشمندان را در علوم مختلف در خود جای داده و تحلیل و بررسی کند. پس از نقد این نظام تلاش کرده ایم شیوه ای جایگزین معرفی کنیم که در آن مجموعا پنج نوع تعریف مطرح می شود. سپس سعی شده است وجوه رجحان و کارآیی نظام جدید مورد بررسی قرار گیرد.

عقیده و ایمان پدیده ای است که به طور فطری از آغاز بلوغ عقلی در نهاد بشر نقش می بندد، خواه به گونه درست و آگاهانه و خواه ناآگاهانه و از راه تقلید. این امر خود موجب پیدایش مکاتب و ادیان و ظهور مذاهب مختلف گردیده است. توده مردم غالبا عقاید خویش را بر اساس تقلید کورکورانه پی­ریزی می کنند، ولی در میان خواص، عکس قضیه است؛ زیرا این گروه که در واقع رهبری توده های مختلف را برعهده دارند، غالبا عقاید خود را از روی آگاهی و مطالعه، تنظیم و ابراز می نمایند. بدون شک یکی از دغدغه های اساسی ذهن بشر، مساله عقل است که بیشتر فلاسفه و اندیشمندان در پی پاسخی به آن بوده اند. در میان فلاسفه اسلامی، صدر المتالهین شیرازی ملقب به ملاصدرا توانست علاوه بر اینکه اندیشه و فلسفه مشائیون و اشراقیون را با هم تلفیق کند، تقریر آراء خود را با تعالیم اسلامی به گونه ای سازگار نماید که نتیجه آن حل مشکلات اساسی ای شد که حکمای مشایی و اشراقی با آن مواجه بودند. ملاصدرا سه راه برهان عقلی، تهذیب نفس و وحی را با یکدیگر ترکیب نمود. استفاده از این شیوه نقش مؤثری در ایجاد آموخته های دینی و مفاهیم فلسفی پدید آورد. تحقیق حاضر با روش تحلیلی توصیفی به بررسی نظریات ملاصدرا و بیان جایگاه و مراتب عقل در حکمت متعالیه می­پردازد.

«آیا این جهان به سوی هدف و غایتی در حرکت است یا رها و بدون مقصدی مشخص است؟» این سؤال، همواره یکی از اصلی‌ترین مسائل فکری بشر از ابتدای مواجه با جهان طبیعت بوده است. امروزه ریشه بسیاری از اختلاف نظرهای بنیادین در جهان شناسی، انسان شناسی و حتی نظامات حقوقی و اخلاقی اختلاف در هدفمندی بودن یا نبودن انسان و نظام کلی طبیعت است. در این مقاله ابتدا سعی شده ریشه فلسفی اختلاف در هدفمندی خلقت، میان حکیمان مسلمان و فلاسفه غربی واکاوی شده و ادله قائلان به هدفمندی مبتنی بر مبادی تصوری و تصدیقی آن به شکل ضابطه مندی احصا و صورتبندی گردد و سپس به شکل مبسوط‌تری آثار نفی هدفمندی خلقت در چالش‌های ایجاد شده برای انسان معاصر غربی در چند حوزه مهم مانند بحران خانواده، بحران محیط زیست، بحران هویت و تنظیم نظامات حقوقی مورد ارزیابی قرار گیرد.به عبارت دیگر سوال اصلی این مقاله عبارت است از اینکه ادله قائلان به هدفمندی طبیعت چیست و این ادله بر چه پایه ای استوار است و نفی غایتمندی چه تاثیر عملی در زیست فردی ؛ خانوادگی و اجتماعی بشر معاصر گذاشته است.»

یکی از زوایای درخشان اندیشه‌های علم شناسان مسلمان تأملات آن‌ها در باب ملاک تمایز علوم است. رأی مشهور آن است که دو ملاک غایت و موضوع، ابزارهای تمایز دو یا چند علم از یکدیگر بوده‌اند. سؤال محوری این مقاله این است که آیا ملاکی که حکما برای تمایز علوم طرح کرده‌اند منشائی هستی‌شناختی داشته یا اعتباری صرف بوده است. بررسی‌های این مقاله سه مسئله را روشن خواهدکرد: اولاً حکما از غایت، نه‌فقط به‌مثابه ملاک تمایز دو یا چند علم؛ بلکه برای طبقه‌بندیِ کلانِ علوم (نظری و عملی) نیز از غایت بهره برده‌اند. دوم آنکه این غایت، امری صرفاً اعتباری، قراردادی نیست؛ بلکه غایتی وجودشناختی است. سوم آنکه اگر غایتِ مذکور وجودشناختی و عینی است تمایز اقسام حکمت نیز، عینی و حقیقی است؛ و این بدان معناست که هیچ‌یک از این دانش‌ها نمی‌تواند نقش دیگری را بازی کنند. از نتایج مهم رویکرد هستی­شناختی در تقسیم علوم به‌ویژه در حکمت عملی آن است که تفکیک تدبیر منزل از سیاست مدن تفکیکی حقیقی است و نمی‌توان قواعد و اقتضائات این دو حوزه را در حوزۀ دیگر جاری دانست. فضایل و کمالات نفس، دسته‌ای در اجتماع (حکمت مدنی) دسته‌ای در حیات فردی (اخلاق) و دسته‌ای در خانواده (حکمت منزلی) قابل تحصیل است. بدین ترتیب همان‌قدر که تفرد و حیات فردی اصیل است، خانواده و اجتماع نیز از اصالت برخوردارند و این، برخلاف رأی بسیاری از اندیشمندان فردگرای متأخر است.

عرش و کرسی دو مفهوم همبسته هستند که در آیات و روایات اسلامی به کرات آمده‌اند. فلاسفه و متکلمان، این دو مفهوم را به جهت اهمیتشان در منظومه جهان‌شناسی دینی، مورد تأمل قرار داده‌اند. در این پژوهش، آرای پنج نفر از حکما و متکلمان برجسته مکتب اصفهان در خصوص این دو مفهوم با یکدیگر و با آموزه‌های دینی، مورد مطالعه تطبیقی قرار گرفته است. آیات قرآن کریم و روایات، عرش را مخلوقی مدبَّر، متشکل از انوار و خلق شده از نور چهارده معصوم ، دارای ارکان و حاملان و معادلانی در زمین و آسمان‌ها؛ و محیط بر همه اشیا و باب پنهان غیب معرفی کرده‌اند و کرسی را دارای وسعتی فراگیر و علم پروردگار و باب ظاهر غیب خوانده‌اند. روایات همچنین عرش را باب باطنیِ علم الهی به اشیا؛ جایگاه حقیقت نورانی و ملکوتی و تمثال همه کائنات؛ مرکز تدبیر و تقدیر حدود و کم و کیف و زمان و مکان و رزق موجودات؛ موطن فطرت؛ سقفِ بهشت؛ منبع حیات‌بخش و محل مبدأ و معاد؛ تجلی‌گاه صفات فعل پروردگار؛ و نیز قلب مؤمن و جایگاه عبادت فرشتگان معرفی می‌کنند. میرداماد و ملاصدرا، در بعضی موارد ظواهر متون دینی را در بیان ماهیت این دو پذیرفته‌اند و در مواردی، آن‌ها را به تأویل برده‌اند، نظیر مواردی که قائل به وجود عرش مثالی و عقلانی و معقول بودن ماء شده‌اند؛ در مواردی نیز با تکیه بر علوم زمان، عرش و کرسی را فلک نهم و هشتم معرفی کرده‌اند. قاضی سعید قمی با طرح نظریه‌ای بدیع و منحصر به فرد، بر پایه اعتقاد به قداست و نورانیت جسم مادی و سَریان عقل در آن، عرش و کرسی را دو فلک نهایی و جسمی مادی یا مرکب از ماده و مجرد و در عین حال، برخوردار از نور عقل و همان عالم مثال می‌داند. ملاصدرا و قاضی سعید، معتقدند مافوقِ کرسی، بهشت، و مادونِ آن تا اسفل‌السافلین، جهنم است. مولی صالح مازندرانی قائل به احتمال هشت معنا، به ویژه معنای ملک و علم محیط و جسم محیط برای عرش و کرسی شده است. مجلسی عرش و کرسی را دارای شش معنا و بزرگترین آفریده‌های جسمانی مادی می‌خواند که مخلوقات دیگر را در برگرفته‌اند. دانشمندان مذکور، برمبنای تحلیلشان از ماهیت عرش و کرسی، همچنان که در قرآن و روایات آمده است، کارکرد عمده عرش و به تبع آن کرسی را در این دانسته‌اند که ظهوردهنده صفات علم و قدرت و سلطنت الهی و منبع تعیین رزق و تدبیر و تقدیر و تمثال ملکوتی اشیا، و نیز قلب انسان کامل و محل بهشت است. ظاهرأ عینیت آنچه در عرش معلوم می‌شود، از مجرای کرسی که باب ظاهر غیب است و گستره آن همه آسمان و زمین را فرا می‌گیرد در هستی ظهور می‌یابد. با وجود این نظرات مشترک، تفسیر این دانشمندان از کارکرد عرش و کرسی و متعلقات آن دو، به جهت تفاوت در مبانی، گاه کاملا در تقابل با یکدیگر و حتی با ظواهر آیات و روایات قرار می‌گیرد؛به عنوان نمونه، ملاصدرا برخلاف دلالت روایات و دیدگاه بقیه دانشمندان، منکر ظهورِ مکان بهشت و جهنم تا قبل از قیامت است؛ و یا اینکه به جز مجلسی، همگی در تطبیق نظریه هیئت بطلمیوس بر عرش و کرسی به عنوان دو فلک نهایی، به خطا رفته‌اند.

اساسي‌ترين‌ آموزه‌ مكتب‌ تفكيك‌ ارائه‌ نظريه‌اي‌ جديد در خصوص‌ نسبت‌ بين‌ معارف‌ ديني‌ و معرفت‌ بشري‌ است‌. بنابراين‌ اگر چه‌ اين‌ مكتب‌ بايد در زمره‌ مكاتب‌ معرفت‌ شناختي‌ قرار داد، اما تأسيس‌ آن‌ ممكن‌ نبوده‌ است‌ مگر پس‌ از تأسيس‌ انسان‌ شناسي‌ مخصوص‌ كه‌ اساسي‌ترين‌ زيربناي‌ مكتب‌ فوق‌ را شكل‌ مي‌دهد. اين‌ نوشتار تا مبادي‌ انسان‌ شناسي‌ اين‌ مكتب‌ را مورد بررسي‌ و نقد قرار دهد.