آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مفهوم «حمد» یکی از مفاهیم مهمّ عبادی در قرآن کریم است که در تبیین مفاهیم توحیدی نظیر: «ربوبیت»، «خالقیت»، «مالکیت»، «اعتقاد به یگانگی خداوند» و «نفی شرک برای او» نقش مؤثری ایفا می‌کند. این پژوهش درصدد بررسی معناشناسانه-ی واژه‌ی «حمد» و مؤلفه‌های آن در قرآن کریم با استفاده از روش معناشناسی هم‌زمانی است. این واژه، اسم مصدری است که اکثراً به ثنا و ستایش عمل جمیلی معنا شده که ثناشونده به اختیار خود انجام داده است. واژه‌ی «حمد» در کاربرد قرآنی خود با مفاهیم «الله»، «ربّ»، «سبّح» و «غنیّ» بیشترین هم‌نشینی را دارد و پرکاربردترین مفاهیم هم‌نشین «حمد» شامل صفات ثبوتی: «غنیّ»، «عزیز»، «ولیّ»، «مجید» و «حکیم» است. «سبّح» و «علوّ» نیز به ‌عنوان واژگان جانشین «حمد» برگزیده شدند. هم‌چنین عباراتی نظیر: «لَم یَتَّخِذ وَلَدا»، «وَ لَم یَکُن لَه شَریکٌ فی المُلک» و «وَ لَم یَکُن لَه وَلیٌ مِنَ الذُّلّ» به‌ عنوان صفات سلبی، بررسی شدند. این صفات مؤلفه‌های معنایی هستند که در نفی نقص و اثبات کمال مؤثرند و در قالب عبارت کلیدی «لا اِلهَ اِلَّا الله» که یک اصل توحیدی است گرد هم می‌آیند. به این ترتیب، صفات ثبوتی و سلبی در هم‌نشینی با واژه‌ی «حمد»، حوزه‌ی معنایی و مجموعه‌ی معناداری را تشکیل می‌دهد. از سویی، در حوزه‌ی معنایی «سبّح» و «علوّ» نیز که تحت تأثیر صفات سلبی قرار گرفته‌اند، اصل توحید مورد توجه است. تطبیق مؤلفه‌های معنایی سه واژه‌ی «حمد»، «سبّح» و «علوّ» جامعیت ذات خدای متعال را در صفات ثبوتیه و سلبیه به خوبی تبیین می‌کند و معنای عبودیت را به عنوان ویژگی کلی و معنای حقیقی برای واژه‌ی «حمد» ارائه می‌دهد.

چکیده ندارد.

چکیده در احکام و آموزه های اسلام بر اصل صلح و زندگی مسالمت آمیز تاکید شده است. استقرار صلح که به معنای دوستی،سازش است و با سلم قرابت معنایی دارد؛امری فطری است .در مقابل فساد و تضاد، نه تنها با فطرت سلیم انسان سازگار نیست ؛ بلکه با قوانین جهان هستی نیز هماهنگ نمی باشد. از این رو برای کشف قوانین هستی و همسو شدن با جریان آفرینش لازم است ابعاد مختلف صلح از جمله صلح انسان با خود،خدا،دیگران و طبیعت شناخته شود.در این میان،صلح انسان با خود مقدم برصلح با خداست ،زمانی که فرد خود را بشناسد به صفات و ذات خدا پی می برد و سعی می کند که آیینه تمام نمای الهی شود. از این رو برای تقویت رابطه خود با خدا عمل صالح انجام می دهد.عمل صالح پاسخ به ندای خدا و پیامبران اوست که همراهی او را با روند هستی می خواهند. بُعد سوم ،صلح با دیگران است که در آن فرد به اصلاح روابط خود با دیگران می پردازد. انسان صالح با دیگران به گونه ای رفتار می کند که حقوق و منافع آنها محترم شمرده شود.آخرین بعدصلح ،صلح با طبیعت است که در آن انسان به طبیعت به عنوان مخلوق الهی می نگرد و از آسیب زدن به آن خودداری می کند. در نهایت مصلحبا تفضّل الهی و فراهم کردن مقتضیاتی مانند روزی حلال ،تقوا، تزکیه نفس و... همه عالم را نام ونشان حق می بیند و با برطرف کردن انواع موانع نظیر خدافراموشی،غرور وخود برتربینی، بخل و اسراف و ... در می شود.هنگامی که فرد به صلح در ابعاد چهارگانه برسد، آثاری بر دنیا و آخرت وی مترتّبمی شود،مصلح علاوه بر محبوب شدن به امنیت و خلافت الهی در دنیا می رسد و در آخرت نیز علاوه بر تکفیر سیئات و غفران گناهان به پاداش بی حساب و حیات طیبه دست می یابد.ارتباط با خود،خدا،دیگران و طبیعت ،آماده لقای خداوند که آخرین درجه سعادت بشر است. کلید واژه: سِلم،صلح با خود، صلح با خدا ، صلح با دیگران ، صلح با طبیعت ، مقتضیات صلح ، آثار صلح ، موانع صلح،قرآن کریم

از مهم ترین عوامل گمراهی و سقوط انسان، جهل می باشد. این رذیله مانعی مهم در سیر کمالی انسان است، بنابراین قرآن کریم آدمی را از داشتن چنین صفتی بر حذر داشته است. جهل بر وزن فَعل از ریشه ی جَهِلَ به معنای بی علمی، بی عقلی و بی حلمی است. این معانی با توجه به کاربرد آنها در دو حوزه یمعرفت و روان، قابل تقسیم به جهل معرفتی و جهل روان شناختی می باشد. جهل با واژه های سفه، ظنّ، شکّ، جنون، غمرت، غطاء، عمی و خفت قریب المعنا و با کلمات علم، عقل، حلم، معرفت، یقین، فکر، بصیرت و فقه متباین المعنا است. کفرورزی و شرک پیامدهای اعتقادی جهل می باشد. بهانه جویی، تعصب، تقلید به عنوان پیامدهای جهل در حیطه‌ی رفتار محسوب می شود. جهل های معرفت شناختی به وسیله ی درمان‌های معرفتی مانند علم آموزی و خردورزی قابل درمان است. لیکن جهل های روانی در بسیاری از موارد نیازمند درمان های روان شناختی نیز است. مواردی چون ایمان، تقوا، صبر و شکر می‌تواند به عنوان راهکارهای عملی برای زدودن جهل از صفحه قلب و صحنه ی عقل انسان به کار رود.

چکیدهقرآن کریم، ضمن تعظیم پیامبر(ص)، ایشان را به عنوان اسوه‌ی حسنه معرفی کرده و تبعیت از وی را نشان خداباوری شمرده و اقوال و رفتار ایشان را برخاسته از تعالیم وحیانی دانسته است. پیامبر(ص) در کنار آگاهی کامل از محتوا، اهداف و روش‌های رسالت خویش بر مبنای بصیرت الهی، خود نیز به مقتضای حال مخاطبان اهتمام داشته است. پژوهش حاضر با هدف دستیابی به الگوی رفتاری برای جوامع بشری، بالاخص مسلمانان به شناخت ویژگی‌ها و شیوه‌های رفتاری پیامبر(ص) در مواجهه با دگراندیشان از نگاه آموزه‌های قرآنی پرداخته است. از مجموع آیات قرآنی چنین برمی‌آید که مخالفان پیامبر(ص)، سه گروه "مشرکان"، "اهل کتاب" و "منافقان" بوده‌اند که در این پژوهش به عنوان "دگراندیشان" از آنان یاد شده‌است. برخی از روش‌های رفتاری پیامبر(ص) در مقابله با انواع دگراندیشان عام و مشترک بوده مانند "صبر"، "نرمش و مدارا" و... . برخی دیگر، با توجه به نوع مخاطب و افکار او تنها در برخورد با گروهی خاص در پیش گرفته شده‌است. به عنوان نمونه در مواجهه با "مشرکان" شیوه‌هایی مانند"به چالش کشیدن عقاید نادرست"، "امان دادن" و ... مصداق داشت، یا در برخورد با "اهل‌کتاب" روش‌هایی مانند "قضاوت و داوری حکیمانه" ، " شفّاف‌سازی و تنویر افکار عمومی" و... مطرح شده‌است و در رویارویی با"منافقان" از شیوه‌های رفتاری مانند "طرد کردن"، " افشای توطئه" و... سخن به میان آمده‌است. از مقایسه شیوه‌های رفتاری پیامبر(ص) در مواجهه با دگراندیشان دریافت می‌شود ایشان، روش بخشش و گذشت را سرلوحه رسالت خود قرار داد و برای فتح قلوب مخالفان از طرق مختلف استفاده می‌کرد و کمتر به شیوه نظامی متوسل می‌شد، مگر آنکه دشمن قصد حمله داشت.

«امر» از واژگان پرکاربرد در قرآن کریم است و در آیات متعددی به خداوند نسبت داده شده است. طلب اصلی ترین معنای لغوی «امر» است و معانی دیگر از آن منشعب می شود. این واژه در ساختارهای مختلف و به معانی شأن، حال، حادثه، کار[عجیب و زشت] و مشورت در قرآن به کار رفته است. «امر» منتسب به خداوند شامل دو قسم تشریعی و تکوینی است. امر تشریعی فرمان خداوند به موجودات مختار، در دو حیطه اعتقادی و رفتاری است که متناسب با توانایی آن ها و قابل معصیت است. ایمان، توحید در عبادت، تسلیم، برپایی نماز، پرداخت زکات، عدالت، امانت داری و جهاد از مهم ترین مصادیق «امر» تشریعی خداوند هستند. امر تکوینی، اراده خداوند در ایجاد و تدبیر امور عالم است که دفعی و تخلّف ناپذیر است. مهم ترین مصادیق «امر» تکوینی خداوند در ارتباط با آفرینش و تدبیر امور طبیعی، ملائکه و انسان عبارتند از برپا داشتن آسمان ها و زمین و تدبیر امور آن ها، تسخیر موجودات، فرو فرستادن ملائکه، محافظت از انسان، خلقت عیسی(علیه السلام)، هدایت و عذاب.

یکی از کار آمدترین روش ها ی تربیتی روش تربیت از راه عبرت آموزی است. به دلیل ارزش والای این روش وتأثیر آن در تربیت انسان های مومن وخردمند، قرآن کریم از این روش استفاده کرده است.همچنین در سنت معصومین از جمله در سخنان امام علی در نهج البلاغه به طور گسترده به کار رفته است."عبرت" بروزن فِعلَه از ریشه "عبر"به معنای نفوذ درچیزی است.و حالتی است که انسان را از شناخت محسوس به نا محسوس و از امور مشهود به نا مشهود می رساند و با واژه های "آیه"،"تذکر"،"مثل"،"نکال" و"موعظه" قریب المعنا می باشد.تاریخ و سنن گذشتگان، شگفتی های خلقت،خصوصیات دنیا و مرگ منابعی است که در صورت توجه به آن ها، می توان به عبرت رسید.تنها انسان هایی می تواننداز منابع فوق عبرت گیرندکه اولاًاز عقل و خرد استفاده کنند و زمینه هایی چون ایمان، تقوا، یقین، خشیت،انابه و صبر و شکر و عبادت را در وجود خود تقویت کنند. وثانیاً صفاتی همچون کفرورزی، استکبار،تعصب نابه جا،تقلید کورکورانه و دنیاگرایی، طول امل و پیروی از هوا و هوس و ارتکاب گناهان را در وجود خود از بین ببرند. زیرا مداومت بر گناه موجب زنگار دل و بروز غفلت میگرددوغفلت بزرگترین مانع برسرراه عبرت آموزی است.انسان عبرت آموخته می تواند از آثار آن در زندگی دنیا بهره مند شده و در آخرت نیز در جوار رحمت پروردگار به سلامت و سعادت برسد. پیامدهای عبرت عبارتند از: هدایت،اعتقاد به معاد، دوستی و ولایت خدا،تقوا،تسلیم وشکروبصیرت.

یکی از روش های ویژه قرآن داورى قاطع نسبت به اقوال و آرایى است که از دیگران نقل مى کند. بدین معنا که سخن حق را تایید و سخن کذب و باطل را رد و ابطال می نماید. این پژوهش به منظور الگوقرار دادن قرآن در داوری صحیح نسبت به سخنان دیگران، به بررسی داوری قرآن نسبت به اقوال مسلمانان پرداخته است.ابتدا سخنان مومنان بررسی شده است که خود شامل مومنان حقیقی و افراد ضعیف الایمان هستند. اظهار ایمان، اعلام اطاعت حقیقی، دعا، اذعان به خیر بودن قرآن، تصدیق وعده های الهی و سخن نیکو در برابر جاهلان نمونه هایی از گفتارهای نقل شده از مومنان حقیقی است که قرآن با شیوه های "سکوت و رد نکردن آن"، "ذکر صفات پسندیده مومنان"، "مدح و تقدیر ازآنها"، "جزای دنیوی و اخروی" این اقوال را تایید می نماید. سخنان نادرست درباره جهاد، اظهار تمایل به دشمنان و تکذیب وعده های الهی از مهم ترین اقوال ضعیف الایمان ها است که در قرآن با عنوان "الذین فی قلوبهم مرض" از آنان یاد شده است. قرآن با توجه به ضعف ایمان آنها به "تبیین مسائل"، "روشن ساختن حقایق دینی" و "تاکید بر اصول اعتقادی" می پردازد. نفی ایمان از دیگران، تهمت به دیگر مسلمانان و ادعاهای بی عمل، از سخنان نادرست مومنان است که قرآن ضمن مردود شناختن آن، به مومنان سفارش می کند که از مسیر اصلاح خارج نگردند. از آنجا که از نظر آموزه های اسلامی هر کسی که شهادتین را بر زبان جاری سازد، مسلمان نامیده می شود، سخنان منافقان نیز بررسی شده است. گرچه اسلام آنها ظاهری بود، امّا احکام دنیوی اسلام شامل آنها نیز می شد. منافقان گاه ادعای ایمان، اصلاح گری و نیکوکاری دارند؛ زمانی نسبت به خدا و رسول(ص) سخنان نادرستی از آنها نقل شده است وگاه به تحقیر مومنان می پردازند که قرآن با شیوه های "افشاگری صریح"، "تاکید بر کذب و باطل بودن سخن"، "مذمت و توبیخ " و "تهدید به عذاب"، سخنانشان را رد نموده است.واژگان کلیدی: قول، داوری، مومنان حقیقی، ضعیف الایمان، منافقان

اصل مهم اعتقادی معاد منوط به اثبات حقیقتی غیر مادی در وجود انسان است. پژوهش حاضر در نظر دارد با استناد به دلایل تجربی وجود این بعد غیر مادی را مورد بررسی قرار دهد. به این منظور وجود این بعد را از نظر دین و علم مورد کنکاش قرار داده ایم. بدین ترتیب که ابتدا دلایل تجربی وجود روح را درقرآن و سپس مطالعات فرا روان شناسی مورد بررسی قرار داده ایم. با مراجعه به آیات قرآن ، دلایل تجربی را در قصه های قرآنی مشاهده خواهیم کرد و از طرف دیگر در مطالعات فرا روان شناسی به تجارب نزدیک به مرگ برخواهیم خورد. در پایان به این نتیجه می‌رسیم که بر خلاف قرآن علم برای اثبات امور غیر مادی مانند روح راه طولانی را در پیش دارد.

گابریل سعید رینولدز ایدۀ «جزای فوری شهدا پس از مرگ» را با تکیه بر برداشت خویش از ظواهر آیات و روایات و نیز آرای تفسیری طبری، به‌معنای عدم‌تجربۀ برزخ و وصول بلافاصلۀ آنان به بهشت جاودان انگاشته و آن را متأثر از آموزه‌های پدران کلیسا، به‌ویژه پدران سریانی و ناظر به برخی آیات در کتاب مقدس برشمرده است. در این پژوهش پس از نقد این فرضیه باتوجه‌به شواهد قرآنی و روایی با روش توصیفی و تحلیلی، دیدگاه رینولدز و مستندات وی بررسی و این نتایج حاصل شده است که رینولدز در برداشت خود از تفسیر طبری اشتباه کرده است؛ به‌علاوه ادعای اینکه این ایده افزون‌بر آموزه‌های پدران سریانی از آموزه‌های پدران کلیسا در غرب نیز اثر پذیرفته است، با دقت در آرای «ترتولیان» که از پدران کلیسای لاتین و بنیان‌گذار الهیات غربی به شمار می‌آید، سوءبرداشتی از آرای وی تلقی شده است. خوانش محققان نخستین از دیدگاه‌های ترتولیان روشن می‌سازد که شهدا نیز همانند سایر ارواح تا روز رستاخیز در مکان ارواح متوفا باقی می‌مانند. همچنین سیاق آیات مورد استناد رینولدز از کتاب مقدس و بازخوانی برخی اصطلاحات آن گویای این است که بر طبق آموزه‌های بایبل نیز شهدا دورۀ برزخ را طی می‌کنند.