آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهم‌ترین چالش‎ها در روند ترجمه قرآن کریم به زبان‎های دیگر، رعایت اسالیب نحوی مختلف و انتقال صحیح آن به زبان مقصد است. تضمین، یکی از همین اسالیب نحوی است. پیاده کردن این اسلوب در آیات قرآنی همواره با اختلاف نظر بین علمای نحو، مفسران و مترجمان همراه بوده است. نوشتار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به نقد نحوه مواجهه مترجمان زبان عبری با اسلوب تضمین در قرآن کریم پرداخته است. ترجمه صحیح تضمین، از این حیث اهمیت دارد که انتخاب واژه مضمَّن، گاهی بر حوزه استخراج و تبیین حکم فقهی، عقاید و لطافت در تبیین واژگان آیات کریمه، تأثیرگذار است. ترجمه‎های عبری قرآن کریم عمدتاً فاقد توجه کافی به اسلوب تضمین هستند. اگرچه در مجموع، مسلمانان در این ترجمه‎ها موفق‎تر بوده‎اند؛ اما مانند مترجمان غیرمسلمان، با بی‎توجهی به ترجمه صحیح این اسلوب، گاهی بیانی خلاف مبانی شریعت و احکام اسلامی داشته‎اند. از علل اشتباهات ترجمه‎های عبری در مورد تضمین، ناتوانی مترجم در انتقال صحیح این اسلوب و بی‎اطلاعی از فرهنگ مردم زمان نزول است.

عالم برزخ، جهانی است که میان دنیا و آخرت قرار دارد که بعد از وداع با دنیا زندگی آغاز می‌گردد و با وقوع قیامت پا به حیات آخرت گذاشته می‌شود. اعتقاد به عالم برزخ و عالم آخرت از مسائل قطعی دین اسلام است که در قرآن کریم و احادیث مطهره به صراحت پیرامون آن سخن به میان آمده است. استخراج فرامین، معارف و براهین کار آمد و جهان شمول قرآن کریم، و تعمیق و ترویج معارف ناب آن، به صورت اصولی در جامعه، جهت ارائه به مخاطبان این کتاب جامع و جاودانه آسمانی، ضرورتی ویژه دارد. اهمیت این تحقیق برخاسته از اهمیت اعتقاد به جهان پس از مرگ از منظر قرآن کریم در مقایسه‌ای بودن و جامعیت آن است. در این پژوهش به کمک آیات و روایات دربارۀ این موضوع جوانب مختلف حیات انسان را در عالم برزخ و عالم آخرت بررسی کرده و توضیح داده است. پژوهش به صورت بنیادی انجام گرفته و برگرفته از آیات قرآن کریم و اطلاعات مورد نیاز آن از نوع متون و مفاهیم است، و با شیوه کتابخانه‌ای به گردآوری اطلاعات پرداخته شده است. شامل چهار فصل می‌باشد: در فصل اول به کلیات پرداخته شده، فصل دوم راجع به برزخ و ویژگی‌های برزخی است که عبارتند از: عدمی بودن حیات برزخی، تقسیم سه گانه افراد در عالم برزخ، همچون خواب بودن عالم برزخ، پایان پذیر بودن عالم برزخ، حضور تک به تک در عالم برزخ، برقراری شب و روز و آسمان و زمین در برزخ، بهره‌مندی بهشتیان از رزق الهی در هر صبح و شام، پرسش از امور کلی در برزخ، توان شنیدن و فهمیدن مردگان، دیدار مومن پس از مرگ با خانواده خویش، بهشت و جهنّم برزخی، فواید وجود عالم برزخ، تکامل در برزخ، ارتقای درجه افراد، ماهیت حیات برزخی. فصل سوم در رابطه با آخرت و ویژگی‌های آن است که عبارتند از: دلایل وجود حیات اخروی، کیفیت ظهور حیات دنیا در آخرت، جاودانگی، گروه‌های سه گانه مومنان در آخرت، صالحان و مالکیت بهشت، تجسم اعمال صالحان در بهشت، نگاهی بر آیات مربوط به بهشت و نعمت‌های بهشتی، نعمت‌های جاودانه بهشت، نعمت‌های معنوی بهشت، عذاب‌های آخرت، عذاب‌های جسمی آخرت، همه جانبه بودن عذاب‌های آخرت، آرزوی کافران و عصیان گران در یکسان و هموار شدن با زمین، گواهی دادن گوش و چشم و پوست‌ها، عذاب‌های سخت و دردناک، عذاب‌های روحی آخرت، مقایسه دوزخیان و بهشتیان. و فصل چهارم هم بیان نتیجه‌گیری و وجوه اشتراک و افتراق حیات در این دو عالم و نیز ارائه پیشنهادات است. این پژوهش می‌تواند در نظام تعلیم و تربیت، مراکز دانشگاهی، حوزوی و مشاوره به عنوان یکی از مسائل مهم مطرح شود و در اختیار پژوهشگران، اساتید، سخنرانان و مشاوران محترم قرار بگیرد تا با برانگیختن حبّ بقا و گرایش به خیر، تأثیر مطلوب را بر مخاطبین بگذارد.

با اینکه دو آموزه تثلیث و تجسد خدا در عیسی مسیح، بنیادی‌ترین آموزه‌های الهیاتی مسیحیت هستند، قرآن و روایات اهل‌بیت علیهم السلام، آن دو را کفر معرفی کرده، با بیان‌های مختلفی بر بطلان آنها استدلال می‌کنند. براین‌اساس، رسالت و گستره موضوع این پژوهش در مرزها و مسائل زیر تعیین شده است: تبیین دو آموزه تثلیث و تجسد در مسیحیت؛ نقد آن دو با مراجعه به قرآن، روایات شیعی و برخی آثار علمای اسلامی؛ و سرانجام تحلیل و نقد دو شبهه «متفاوت بودن تثلیث مورد انتقاد قرآن با تثلیث مورد باور مسیحیان» و «یکسان بودن تجسد در معارف مسیحی، با تجلی در منابع اسلامی». حاصل یافته‌های تحقیق بیانگر این است که تثلیث و تجسد با برخی اصول یقینی خداشناسی توحیدی در تعارض بوده و به اشکالات بسیاری مبتلا هستند. از جمله تناقضمندی، ترکیب‌پذیری ذات خدا، نقص صفات کمال در اقانیم ثلاثه، تغییر و انفعال در ذات خدا.

قرآن، به‌عنوان کامل‌ترین و آخرین کتاب آسمانی، از کتاب­های آسمانی گذشته با عناوین عام و خاصی همچون کتاب، صحف، زُبُر، الواح، تورات، انجیل و زَبور یاد می‌کند. در این مقاله، نسبت محتوایی کتاب‌های آسمانی پیشین با یکدیگر و نیز نسبت محتوایی قرآن با آن‌ها بررسی و تحلیل قرار شده است. از نظر محتوایی، تورات اصیل، بیش‌تر از سنخ احکام و اعتقادات (توحید، معاد، نبوت)، و انجیل اصلی، بیش‌تر از سنخ موعظه و اخلاق بوده و همین امر، سبب شده است که این دو کتاب در کنار هم، وسیلۀ هدایت مردم معرفی شوند. اما قرآن، به‌عنوان کامل‌ترین و آخرین کتاب آسمانی، «مُهَیمِن» بر کتابها آسمانی گذشته معرفی شده است. لذا، نسبت قرآن کریم با تمام کتاب‌های آسمانی پیشین، عموم و خصوص مطلق و نسبت دو کتاب تورات و انجیل با یکدیگر، عموم و خصوص من وجه است. دربارۀ محتوای صحف ابراهیم(ع) و زبور داود(ع) علی‌الظاهر مطلبی در قرآن نیست.

خداوند متعال به دنبال هبوط آدم به روی زمین، وسیله هدایت او را نیز فراهم کرد: ‏البقره/۳۸؛ قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَمیعاً ‏فَإِمَّا یَأْتِیَنَّکُمْ مِنِّی هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدایَ فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُون‏. از جمله این که برخی انبیای‌ الهی را، همراه با ‏کتاب آسمانی برای هدایت مردم فرستاد: ‏البقره/ ۲۱۳؛ کانَ النَّاسُ أُمَّهً واحِدَهً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرینَ وَ مُنْذِرینَ وَ ‏أَنْزَلَ مَعَهُمُ الْکِتابَ بِالْحَقِّ لِیَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ فیمَا اخْتَلَفُوا فیهِ وَ مَا اخْتَلَفَ فیهِ إِلاَّ الَّذینَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ الْبَیِّناتُ بَغْیاً ‏بَیْنَهُمْ فَهَدَى اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَ اللَّهُ یَهْدی مَنْ یَشاءُ إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقیم‏. در ادوار مختلف، ‏این سنّت الهی، یعنی راهنمایی بشر به‌ وسیلۀ قوانین الهی (کتاب‌های آسمانی) ادامه داشته است. قرآن، به عنوان ‏کامل‌ترین و آخرین کتاب آسمانی، از کتب آسمانی گذشته، با عناوین عام و خاصی همچون کتاب، صحف، زُبُر، الواح، ‏تورات، انجیل و زَبور یاد کرده است. در پژوهش حاضر، کتب آسمانی پیشین، به لحاظ ماهیت، اوصاف، اصالت وحیانی ‏و تاریخی، و نسبت محتوایی آنها با یکدیگر و نیز نسبت محتوایی قرآن با آنها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. ‏تعریف تورات در یهودیت، مسیحیّت و اسلام یکسان است، درحالی که تعریف قرآن از انجیل و زبور و صحف متفاوت ‏از تعریف یهودیان و مسیحیان است. اگرچه قرآن، اوصاف مختلفی را دربارۀ همه یا برخی از این کتب بیان کرده، ولی ‏در این میان، تورات از جایگاه ممتازتری برخوردار است. به لحاظ محتوایی، تورات اصیل، بیش‌تر از سنخ اعتقادات ‏‏(توحید، معاد، نبوت) و احکام، و انجیل اصلی، بیش‌تر از سنخ موعظه و اخلاق بوده است؛ همین امر، سبب شده است ‏که این دو کتاب در کنار هم، وسیله هدایت مردم معرفی شوند. اما قرآن، به عنوان کامل‌ترین و آخرین کتاب آسمانی، ‏‏«مُهَیمِن» بر کتب آسمانی گذشته معرفی شده است. لذا، نسبت قرآن کریم با تمام کتاب‌های آسمانی پیشین، عموم و ‏خصوص مطلق و نسبت دوکتاب تورات و انجیل با یکدیگر، عموم و خصوص من وجه می‌باشد. دیدگاه قرآن درباره ‏میزان اصالت تورات و اناجیل موجود در زمان نزول نیز این است که قرآن هرچند یهودیان و مسیحیان را به انواع ‏تحریفات متهم می‌کند ولیکن، کتب مقدس یهودیان و مسیحیان را فی‌الجمله دربردارندۀ برخی معارف اصیل الهی ‏می‌داند.‏

معاد به معنای رستاخیز دربردارنده اصولی چون وجود جهان و نشئه دیگری غیر از عالم مادی و همچنین حساب و کتاب نسبت به فضایل و رفتار آدمی است.اعتقاد به معاد و سرایی دیگر و بازگشت و رستاخیز انسان، یکی از اصول اولیه آموزه‌های تربیتی همه ادیان الهی و از مهمترین مبانی پذیرش اصول اخلاقی و حرکت در مسیر فضایل اخلاقی است.همچنین آموزه‌های اخلاقی بخش وسیعی از معارف قرآن را به خود اختصاص داده است، این آموزه‌ها برخاسته ازعوامل و انگیزه‌های متعددی است؛ که برخی، صرفاً برخاسته از ندای درونی وجدان آدمی و برخی دیگربرخاسته از خداباوری و خودشناسی می باشد. آن چه در این رساله مورد مداقّه واقع شده است؛ آن دسته از آموزه های اخلاقی است کهیا مستقیماً منبعث از باور به معاد و روز جزاست و یا این که معادباوری موکّد برخی از آنهاست. در این نوشتار با تمسک به آیات غنی قرآن و مراجعه به روایات تفسیری ائمه معصومین 3، تلاش شده است تا به تحلیل و بررسی الزامات اخلاقی برخاسته از ایمان به معاد و نقش کاربردی آن در اکمال و تعالی اخلاق فردی و اجتماعی انسان پرداخته شود تا نقش برجسته ایمان به معاد در تربیت و تزکیه نفس انسان که در نهایت التزام عملی را به دنبال خواهد داشت کاملاً مشخص شود. گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر از طریق اسناد کتابخانه ای انجام پذیرفته و روش آن آمیزه ای از وصف و تحلیل است.کلیدواژه: الزامات اخلاقی، ایمان به معاد، قرآن کریم

حضرت إبراهیم  و آئین ایشان، در قرآن از ارزش بسیار بالایی برخوردار است، تا آنجاکه بیشترین اوصاف پسندیده در وصف شخصیت او به کار رفته و پیروی از آئین آن حضرت مورد تاکید حق تعالی قرارگرفته است. اسلام، یهودیت و مسیحیت ادیانی توحیدی هستند که منشأ آنها، آئین حنیف و توحیدی حضرت إبراهیم  است. به جهت جایگاه ویژه و پراهمیّت حضرت إبراهیم  و آئینشان در میان ادیان توحیدی، پیروان این ادیان، ادعای پیروی از آن حضرت را داشته و هرکدام به گونه‌ای خود را منتسب به ایشان معرفی می‌نمودند. از این میان، یهودیان و مسیحیانی که به گفته‌ی قرآن ادعای بیشترین انتساب، نزدیکی و پیروی از إبراهیم  را داشتند و بر سر إبراهیم به نزاع می‌پرداختند ، بیشترین انحراف و کج روی از آئین إبراهیم  در کارنامه شان به ثبت رسیده است. از منظر قرآن آئین إبراهیم ، حنیف، اسلام، قِیَم بوده و از هر گونه شرک تهی است. عبودیت؛ نبوت؛ رسالت؛ خلّت و امامت، مقاماتی است که از جانب خداوند به حضرت إبراهیم  اعطا شده است. اوصاف ذکر شده در قرآن که به توصیف شخصیت با عظمت حضرت إبراهیم  پرداخته‌اند، شامل اَوَاه به معنی مومن و خدا ترس؛ حلیم؛ منیب به معنای کسی که در همه کارها به خداوند رجوع می‌کند؛ اُمّت به معنای کسی که بر دینی است که کسی بر آن نباشد؛ قانت به معنای مطیع؛ صدیق؛ مومن؛ اسوه حسنه؛ مصطفی و برگزیده؛ شیعه‌ی نوح؛ صالح؛ حنیف؛ مسلم؛ اولی الیدی و الابصار به معنای کسی که صاحب قدرت در طاعت و بصیرت است؛ شاکر؛ خالص؛ دارای قلب سلیم می‌شود. نکته‌ی مهم این است که، ذکر این صفات در مورد إبراهیم  اشاره به این دارد، که این صفات آثار نیک آئینِ حنیف ایشان است. چراکه پیروی از این دین انسان را تدریجاً به همان راهی می‌اندازد که إبراهیم  را انداخت. به عبارت دیگر اگر کسی تابع دین حنیف إبراهیم است، باید پیرو تمام ویژگی‌های إبراهیم  نیز باشد. انحرافات ذکر شده در قرآن برای یهودیان و مسیحیان در دو حوزه‌ی عقیده و رفتار تقسیم بندی می‌شود. انحرافات عقیدتیِ یهودیان شامل شرک، گوساله پرستی، دادن نسبت‌های ناروا به خداوند، ادعای توقف نکردن در آتش، ادعای انحصاری بودن بهشت برای آنان، دشمنی با جبرئیل، تکذیب پیامبران، دانستن عٌزیر به عنوان پسر خدا و ... می‌شود. انحرافات عقیدتیِ مسیحیان شامل شرک، عیسی خدایی، مریم خدایی، تثلیث، قائل شدن فرزند برای خداوند، پرستش راهبان و ... می‌باشد. انحرافات رفتاریِ یهودیان شامل، بهانه جویی، عصیان و نافرمانی، نفاق، پیامبر‌کشی، بغی و ظلم، بهتان زدن،‌ خوردن مال حرام، استهزای دین و پیامبر،‌ دوستی با کفار، آزار پیامبران و مومنان، تحریف کلام خداوند، ناسپاسی و ... می‌گردد. انحرافات رفتاریِ مسیحیان نیز شامل، فراموشی عهد خداوند، بدعت رُهبانیت، طرد یهودیان و ... می‌شود. اما اگر آنان تنها یک خصلت إبراهیم  که تسلیمِ محض بودن در برابر خداوند بود را دارا بودند، به هیچ یک از این انحرافات دچار نمی‌شدند.

امر به معروف و نهی از منکر در اسلام از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، به طوری که طبق روایات، واجبات دیگر بر پایه آن بنا می‌شوند. با این حال، این فریضۀ مهم عمدتاً از منظر فقهی مورد مطالعه قرار گرفته و آداب و ابعاد اخلاقی این فریضۀ بنیادین، کمتر مورد اهتمام بوده است. بر این اساس، رسالت پژوهش حاضر عبارتست از: واکاوی عملکرد پیامبران (نوح ×، ابراهیم ×، موسی ×، عیسی ×، هود × و صالح ×) در مواجهۀ با معروفات و منکرات و ارائۀ مدلی اخلاقی از فریضه «امر به معروف و نهی از منکر» بر اساس سیرۀ نبوی حضرات در قرآن. در مجموع و به طور گزیده آنچه دربارۀ امر به معروف و نهی از منکر در زندگی این پیامبران بیشتر به چشم می‌خورد برخورد توأم با رأفت و محبت همراه با صبر و شکیبایی است اما این محبت باعث نمی‌شود که ایشان از بیان استدلال‌های منطقی با قاطعیت وصف نشدنی چشم پوشی کنند بلکه همواره بر روی مواضع خود حتی با وجود تهدید و تمسخر پافشاری کرده و در جهت بیدار کردن فطرت‌های خداجو تلاش می‌کردند. در این راه گاه وجدان ها را با تهدید و بیم دادن از عذاب الهی بیدار می‌کردند و گاهی با بیان نعمت‌های الهی و تحریک حس شکرگذاری و قدردانی آنان را به یاد منعم اصلی انداخته و با وعده نعمات الهی و بهشت آنان را به سمت راه درست که همان دین توحیدی است ترغیب می‌نمودند.

گسترۀ موضوع پژوهش حاضر در مرزها و شاخصه‌های زیر تعیین شده است: تحلیل قلمروهای معنایی یکتایی ذات خداوند در قرآن و تحلیل نقادی‌های قرآن از پنداره‌ها و نگره‌های مغایر با آن. بررسی تعابیر مختلف توحیدی قرآن، حکایت از این دارد که اهمّ قلمروهای معنایی توحید ذاتی در قرآن عبارتند از: 1) انحصار الوهیّت (خدایی) به الله؛ بر اساس دلالت انطباقی یا التزامی کلمۀ «لا اله الا الله» و تعابیر هم‌ارز با آن. 2) الله، یگانه ذات مستجمع جمیع کمالات؛ با این توضیح که اسمای حسنای الهی از جهت سعه و شمول با یکدیگر تفاوت دارند و بر این اساس، بازگشت صفات فعل به صفات ذات و بازگشت تمام اسماء و صفات به اسم جلالۀ الله است و الله اسمی است مستجمع جمیع صفات کمالی. 3) الله، یگانه ذات سرمدی (هو الاوّل و الآخر)؛ 4) الله، یگانه ذات ترکیب‌ناپذیر؛ اتّصاف خداوند به احدیّت حاکی از تنزیه مطلق ذات الله تعالی از لوث تمام انواع ترکیبات خارجی، عقلی و وهمی است. 5) الله، یگانه ذات تعدّد‌ناپذیر؛ اتّصاف خداوند به الواحد القهّار، نافی وحدت عددی، نوعی و تمام انواع وحدت‌هایی است که در عالم مخلوقات یافت می‌شود (به دلیل بساطت و محدودیّت‌ناپذیری ذات). 6) الله، یگانه ذات تشبیه‌ناپذیر؛ بر پایه این معنا از توحید، هیچ مشابهتی میان خالق و مخلوق وجود ندارد و حقیقت نفی تشبیه، عبارتست از: اعتقاد به مباینت کامل میان خالق و مخلوق. مهمترین شاخصه‌های تشبیه‌ناپذیری، عبارتند از: بی-همتایی خداوند در تعقل‌ناپذیری، تصورناپذیری، قیاس‌ناپذیری، اکتناه‌ناپذیری، کیفیت‌ناپذیری و توصیف‌ناپذیری. نفی تشبیه، اساس دیانت و اساس توحید است و همۀ مباحث بنیادین توحید از همین معنای اصیل و فراگیر تفریع شده‌اند. 7) الله، یگانه ذات تعطیل‌ناپذیرِ تشبیه‌ناپذیر؛ یعنی: ایمان و اقرار به وجود خداوند و انحصار صفات کمالی در او بدون گرفتار آمدن در دام تشبیه. « إِثْبَاتٌ بِلَا تَشْبِیهٍ» (یا نفی توامان تعطیل و تشبیه) در بردارنده تمام دیگر معانی توحید و مهیمن و معنابخش به تمام مباحث خداشناسی است. از میان دیدگاههای مغایر با توحید ذاتی، قرآن، پنداره‌هایی همچون اسناد ولد به خداوند و اعتقاد به هرگونه رابطۀ نسبی یا سببی با خداوند (آن چنان که مشرکان عرب، یهودیان و مسیحیان به داشتن نوعی رابطۀ خویشی میان خدا و برخی مخلوقات مانند ملائکه، جنّ، عزیر و عیسی معتقد بودند)؛ اعتقاد به انسانْ‌خدایی (مانند اعتقاد به عیسیْ-خدایی و مریمْ‌خدایی) و نگرۀ تثلیث را به شدّت رد کرده، به وجوه متنوّعی بر استحالۀ آنها استدلال و احتجاج می‌کند، از جمله: موهوم و بی‌دلیل بودن؛ تقلید از گذشتگان؛ اولی بودن آدم به ابن اللهی از عیسی؛ اولی بودن موسی به ابن اللهی از عزیر؛ اعتقادی برخلاف منطق و رویّۀ خود مشرکان؛ نشانۀ نقص و نیازمندی خداوند؛ مغایرت با ارادۀ خلاّق و مالکیّت خداوند؛ تنافی با فناپذیری و مقهور ارادۀ الهی بودن عیسی و مریم؛ مغایرت با سیرۀ عبودیّتی و طبیعت کاملاً بشری عیسی؛ مستلزم ترکیب‌پذیری، تشبیه‌پذیری و تجسیم ذات الهی و ...