آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

پایان نامه حاضر ترجمه و تحقیق چهار بخش از کتاب دین اقوام سامی نوشته ویلیام رابرتسون اسمیت (1894- 1846)است. وی در این اثر درصدد است تا از طریق مدارکی پراکنده به بررسی عبادات دینی رایج که با رفتار اجتماعی اقوام سامی در ارتباط است، بپردازد. این کتاب مشتمل بر یازده بخش است که چهار بخش نخست آن موضوع کار ما در این رساله است. رابرتسون اسمیت در بخش اول موضوع و روش تحقیق خود را مشخص می کند. وی بعد از معرفی اقوام سامی می گوید درصدد است به بررسی سنت دینی ای بپردازد که در بستر آن سه دین بزرگ جهان یعنی یهودیت، مسیحیت و اسلام شکل گرفت. در بخش دوم ماهیت جماعات مذهبی، و ارتباط ایزدان با پرستندگانشان مطرح می شود. مادر سالاری، نهاد حاکمیت الهی و معرفی طبقه ای به نام«جار»و«جیران» ( عبری: «گیریم»،) از دیگر بحث های مهم این بخش است. بخش سوم به ارتباط ایزدان با اشیاء طبیعی،مکان های مقدس و جن می پردازد؛ در این بخش است که اسمیت اعتقاد اعراب بت پرست به جن را مطرح، و آن را مشابه عقیده ای می داند که انسان های ابتدایی درباره توتم داشتند. در بخش چهارم مکان های مقدّس و ارتباطشان با انسان مطرح می شود. مطلب مهمی که در این بخش به چشم می خورد، مفهوم تقدّس و تفاوت برداشت هایی است که در دوره های مختلف از آن صورت گرفته است.

کشف و شهود در لغت به معنی رفع حجاب و در یک معنای عام به معنی دسترسی یافتن به اسرار غیبی و الهامات الهی است که در بیداری، خواب و بین خواب و بیداری رخ می‌دهد. انسان از طریق آن با عوالم دیگر ارتباط برقرار می‌کند و کیفیت بهشت و دوزخ و احوال گذشته و آینده بر او مکشوف می‌شود. برخی از متون زردشتی نیز متضمن کشف و شهود است. در این پژوهش، پس از معرفی و بررسی متون مکاشفه‌ای و دیگر متون زردشتی‌ای که بخش‌هایی را به کشف و شهود اختصاص داده‌اند، و نیز، در پی تحلیل کشف و شهودهای این متون نشان داده شده است که این مکاشفات به عروج، و پیشگویی پیرامون حوادث جهان مخصوصاً پایان آن اختصاص دارند و منشأ اکثر آن‌ها به اوستا (کتاب مقدس و دینی زردشتیان) برمی-گردد. همچنین، با معرفی و بررسی چهار معراج‌نام? مهم از ادیان ابراهیمی و دو متن یهودی- مسیحی مربوط به پیشگویی-های آخرالزمانی، میزان مشابهت‌ها و تأثیرپذیری احتمالی این معراج‌نامه‌ها از ارداویراف‌نامه (معراج‌نام? مهم زردشتی) و دو متن متضمن پیشگویی آخرالزمانی از زند بهمن یسن (نمون? کامل مکاشفه‌های آخرالزمانی زردشتی) بیان شده است.

در این رساله ابعاد مختلف زمان که در دیانت یهود از اهمیت فراوانی برخوردار است مورد کاوش قرار گرفته است: واحدهای زمانی در یهود؛ نگرش خطی یهود نسبت به زمان؛ تجلی خدا در تاریخ؛ آخرالزمان؛ تقویم؛ اعیاد و ایام مقدس مربوط به هر یک از زمان‌ها. در این تحقیق، نگرش نوین این دین به زمان و تاریخ در قیاس با ادیان ابتدایی و قدیم، اهمیت این مهم در زندگی دنیوی و سرنوشت آن و نیز مسئله تأثیر و تأثرات این فرهنگ از دیگر ملل (در این زمینه) مورد بررسی قرار گرفته است. زمان در یهود در قیاس با دیگر ملل، صورت و مفهومی خطی دارد که دو نقطه‌ی آغاز و پایان (خلقت و معاد) دارد. خدای خالق آغاز و پایان، جریان ما بین این دو نقطه را تعیین می‌کند. مسیر تاریخ مشیَّتی یهود با دستورات چندی از جانب خداوند مشخص می‌شود. اهمیت مسئله‌ی زمان در عهد عتیق در نخستین سفر آن نمودار است که به تشریح و تقسیم بندی آن می‌پردازد. بعد از تقسیم بندی زمان، خداوند اعیاد و روزهای مقدس خویش را در آن چارچوب قرار می‌دهد و بر آن اصرار دارد که در موعد معین مقرر شود. در کنار تقسیم بندی زمان در عهد عتیق، یهودیان بر مبنای آن، واحدهای جزئی‌تری را ابداع نمودند که کاربرد و اهمیت زیادی برای اهداف دینی دارد. مسئله‌ی برگزاری اعیاد و روزهای مقدس در زمان مشخص، تنظیم تقویم را توجیه می‌کند. این تنظیم تا دستیابی آنها به اصولی ثابت، دامنه گسترده‌ای طی زمان داشته است. بررسی اعیاد و روزهای مقدس یهودیان خود نشان‌گر اهمیت زمان و همچنین نمودار تجلی و کارکرد خدا در تاریخ یهود است.

صهیونیسماز ریشه صهیون، ابتدا به صورت صهیونیسم دینی پدید آمد که سابقه بس طولانی در تاریخ یهودیتداشت و پیروانش در انتظار ظهور مسیحا برای رفتن به سرزمین موعود بودند، امّا باتئودور هرتزل در قرن 19م. صهیونیسم تبدیل به یک جریان سیاسی شد که خاستگاه اصلی آن در اروپا بود. این صهیونیسم سیاسیبا بیان ادعاهای دینی و با استفاده از تلمود و تورات که از متون معیار یهودیت می-باشند، سعی در باز پس گیری ارض مقدسشاندارند. در این پژوهش با استنناد به منابع متعدد و ذکر تاریخ و عقاید صهیونیسم سیاسی نشان داده شده است که اگرچه صهیونیسم با ادعاهای دینی متعدد، مدعی است از یهودیت اصیل نشأت گرفته است و ادعاهای تورات و تلمود را تحقق می بخشد، امّا این جنبش از یهودیت معیار فاصله گرفته و به تفسیر خود از متون دینی یهودیت پرداخته است و از همه مهمتر اینکه شواهد تاریخی نشان می دهد صهیونیست هابر خلاف ادعاهایشان از نژاد و ریشه یهودیت اصیل نیستند.

در عهدعتیق از سه نوع روح سخن به میان می‌آید (روح انسان، روح خدا و روح شریر) که هدف و تمرکز اصلی این پژوهش بر مفهوم «روح انسان» است. در تحقیق حاضر، نه تنها مفهوم روح انسان، بلکه کلیه‌ی مفاهیم مرتبط با آن نظیر جان، نَفس، شبح، روح خدا، حیات پس از مرگ، رستاخیز، جاودانگی و ... نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. به طور کلی، مهمترین واژگان عبری برای این مفهوم (رواَح، نشاماه و نفش) اساساً به نیرو یا چیزی ماوراءالطبیعی اشاره نمی‌کنند و روح در بخش عظیمی از عهدعتیق کاملاً با حیاتِ شکل گرفته در موجود زنده مترادف است. اما با نگاهِ تفکیکی به سه بخش عهدعتیق (تورا، انبیاء و مکتوبات)، سیر تحولی- تکاملی در مفهوم روح و دیگر مفاهیم وابسته مشاهده می‌گردد. در واقع، نه تنها مفهوم «روح» سیر تحولی را از مفهومی جان‌مانند و مادی (بخش‌های اولیه‌ی عهدعتیق) به مفهومی مستقل و ماورایی (بخش‌های متأخر مخصوصاً کتب مزامیر، ایوب، جامعه، امثال، اشعیا و حزقیال) پیموده است، بلکه هر کدام از مفاهیم جان، نَفَس، دم خداوند و دیگر مفاهیم آخرت‌شناختی نیز به تنهایی در مفهوم خود چنین سیری را تجربه کرده‌اند. در نهایت، «روح انسان» (رواَح و نشاماه) وجودی تقریباً مستقل توصیف می‌شود که مختص به انسان است، از خدا می‌آید، واسطه‌ی او و خداست، با مرگ جاوید می‌ماند و به خدا نیز باز می‌گردد. در بخش دومِ این پژوهش، سیر تحولی- تکاملی این مفاهیم در بخش‌های جداگانه‌ی عهدعتیق به طور مبسوطی مورد بحث قرار می‌گیرد.عموماً محققان، تناقض و عدم یکنواختی این مفاهیم را در عهدعتیق- با توجه به تاریخ قوم یهود و تاریخچه‌ی تکوین عهدعتیق- ناشی از تحول و تکاملِ مفهومی عهدعتیق می‌دانند که حاصل رویدادهای تاریخی و فرهنگی هم‌زمان و تأثیر از آنهاست. از آنجا که این عقاید اغلب بعد از تبعید و در قرن سوم ق.م نمودِ بارز یافته‌اند، علتِ ظهور مفهوم روح و دیگر مفاهیم آخرت‌شناختی را در رویدادهای تاریخی همچون اسارت بابلی، غلبه‌ی ایران، حمله‌ی اسکندر و یونانی‌مآبی، قیام مکابی‌ها و تأثیر از ادیان و تمدن‌هایی مانند آشور، کنعان، بابل، مصر، ایران و یونان باید جستجو کرد.

در این پایان نامه تقابل مسیحیت رسمی با آیین گنوسی در سده های نخست میلادی بررسی شده است. با اینکه در صدر مسیحیت دیدگاه منسجمی درباره اصول اعتقادی وجود نداشت، اما به مرور، قرائت رسمی از باورهای الهیاتی به وجود آمد. ما در این نوشتار به موضوعاتی پرداخته ایم که بین قرائت رسمی مسیحیت و نهضت گنوسی به تقابل و اختلاف‌‌نظرات فراوانی دامن زده شد. مسیحیان و گنوسیان هر کدام آراء خاصی درباره مباحثی چون خداشناسی، مسیح‌شناسی، نجات‌شناسی و جهان‌شناسی ارائه دادند. اما درنهایت کلیسا با گنوسیان و نظرات گنوسی به مخالفت برخاست و آباء کلیسا آنان را محکوم و طرد کردند و بینش گنوسی در ساختار مسیحیت رسمی قرار نگرفت. با این حال، آیین گنوسی تلفیقی از فرهنگ های یونان باستان، ایران باستان و مصر باستان را وارد مسیحیت ساخت. همچنین عناصر متعدد گنوسی در میان بزرگان کلیسا و از جمله در عهد جدید ماندگار شدند. به عبارتی دیگر با وجود مخالفت کلیسا، گنوسیان تأثیر قابل‌توجهی بر ساختار مسیحیت گذاشتند.

در این پژوهش ضمن تعریف ادیان ابتدایی و قدیم و تشریح آیین های تشرّف ، به بررسی آیین های تشرّف در ادیان ابتدایی و قدیم مطابق طرح سه گانه آرنولد وان گنپ پرداخته شده است که با توجه به کثرت آیین های گذار، تنها به بررسی آنها در سه برهه اساسی زندگی هر فرد یعنی تولد، بلوغ و مرگ پرداخته است.

همان‌طور که بعداً ذکر خواهیم کرد عرفان در بیان یافته‌های خویش از وسیله زبان بهره می‌برد و معمولاً عارفان در بیان ادراکات خویش از قالبی استفاده می‌کنند که گونه‌هایی از هنر است. با توجه به این رابطه عرفان با زبان است که ما فصولی را به این امر اختصاص دادیم. ابتدا به طور کلی به زبان دین و بعد در نهایت به زبان کتاب مقدس و زبان عرفانی در کتاب مقدس پرداختیم. همان‌طور که قبلاً متذکر شدیم در این جا نیز بنای تقسیم‌بندی فصول‌مان بر اساس از کل به جزء است.در بخش عرفان در متون مقدس به ذکر مواردی چند از عناصر عرفانی در این متون می‌پردازیم. البته تحقیق حاضر مدعی پژوهشی جامع و کامل در این زمینه نیست. قصدمان اظهار این مهم است که در این متون نیز عناصر عرفانی هم چنانکه در عهدین یافت می-شود و شباهت‌هایی‌که بین این متون و عهدین می‌باشد گاهی اوقات آن‌قدر زیاد است که می‌توان تمام متون مقدس را حاصل الهام از یک منبع وحی دانست، و آن منبع همان خدای حی و واحد است همان‌طور که درآیه 46 سوره عنکبوت نیز به این مورد اشاره شده است: «و شما مسلمانان با (یهود و نصاری و مجوس) اهل کتاب جز به نیکوترین طریق بحث و مجادله مکنید مگر با ستمکاران از آنها و با اهل کتاب بگویید که ما به کتاب آسمانی قرآن که بر ما نازل شد و به کتب آسمانی شما به همه ایمان آورده‌ایم و خدای ما و شما یکی است و ما تسلیم و مطیع فرمان اوییم». در کل می‌توان گفت عرفان با دین رابطه تنگاتنگی دارد هر کجا دین است عرفان نیز خودنمایی می‌کند. در واقع آنچه از این متون خواهیم گفت، مشتی از خروار است که برای ادای حق مطلب، تحقیقی دیگر را می‌طلبد. در واقع قصدمان این بود که اذعان بداریم که در متون دیگر، می‌توان نمونه‌هایی از این عناصر بیابیم.

اروپا در جریان روشنگری، خودآگاهی تاریخی زمانه‌اش را در گسست از گذشتۀ مسیحی و خودآئینی انسان فهمید. اما در قرن بیستم، به دنبال بحران‌های تاریخی بی‌سابقه، داعیۀ خودآئینی انسان و نوآئینی عصر جدید به چالش کشیده شد و این بار پرسشگری دربارۀ بنیان‌های عصر جدید به دو شرح متفاوت انجامید. در شرح نخست، عصر جدید به مثابه تداوم عصر پیشین فهم شد و تمام مفروضات اساسی و خودبنیاد آن مورد پرسش قرار گرفت. در شرح دوم، عصر جدید به مثابه عصری درک شد یکسر متفاوت با عصر پیشین که پاسخ‌هایی جدید برای پرسش‌های کهن فراهم آورده است. با روشن شدن محدودیت‌های دو نظریه فوق، این پرسش مطرح شده است که آیا می‌توان خداباوری و انسان‌محوری، و به تبع آن نظریه‌های پیوست و گسست، را در جایی به هم نزدیک کرد؟ در جهت مواجهه با پرسش مذکور، این مقاله تلاش کرده است تا مفهوم یهودی موعودباوری در اندیشۀ طیفی از فیلسوفان یهودی را پشتوانۀ بررسی امکان فراتر رفتن از دوگانه موجود قرار دهد و راه سومی را معرفی کند که در آن نه تنها دین و مدرنیته ضدیتی ندارند که تفکر تحول‌خواهانۀ مدرن نیروی انتقادی و امید سازنده‌اش را از ایده‌های موعودباورانه می‌گیرد.

در این پژوهش بر آن هستیم که با تمرکز بر آثار الهیاتی و فلسفی امانوئل لویناس، مفهوم یهودی وحی و اسلوب تفسیری تلمود را بیابیم و امکان جمع خودآیینی انسان و سنت را در نگاه او بررسی کنیم. لویناس فیلسوف منتقد اندیشه‌ی فلسفی مدرن است که نقدش را با یاری‌جویی از سنت دینی و به ویژه مفهوم یهودی وحی پیش می‌برد. با این حال او واپس‌نگر نیست و قصد ندارد به نفع اقتدار وحی به خودآیینی انسان پشت کند. لویناس تلاش می‌کند از خوانش تلمودی از متن‌مقدس امکانی را استخراج ‌کند که پایبندی به وحی مستلزم انکار عقلانیت و آزادی انسان عصر مدرن نباشد. در این خوانش، وحی از دانشی درباره‌ی خدا به سخن‌گفتن با خدا بدل می‌شود که هسته‌ی آن دریافت فرمان اخلاقی است، فرمانی که به عقیده‌ی او به اطاعت کور فرانمی‌خواند. علاوه بر این، اسلوب تفسیری تلمود نیز خود ضامن پویایی این سنت است و بر نقش مفسر به عنوان مشارکت‌کننده‌ی در وحی بنا شده است. او برای اثبات ادعاهایش، صورت وحی در یهودیت، نسبت یهودیان با کتاب‌مقدسشان و اصول سنت تفسیری تلمود را مبنای بحث‌هایش قرار می‌دهد. نظرات لویناس در این محورها پیوند تنگاتنگی با فلسفهی زبان او دارد. لویناس قصد دارد نشان دهد زبانی که وحی در آن جاری می‌شود، نمی‌تواند به ابزاری صرف برای انتقال اندیشه‌ها و اطلاعات فروکاسته شود بلکه دربردارنده‌ی ساحتی است که ماهیت وحیانی زبان را می‌سازد.