آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مفهوم «ربا» یکی از مفاهیمی است که در طول تاریخِ جهان اسلام مورد توجه طیف‏های گوناگونی از اندیشمندان از جمله مفسران، فقها و اخیراً اقتصاددانان اسلامی قرار داشته است. این سه گروه، در مطالعات خویش به شدت درگیر مفهوم ساخت یافته «ربا» که محصول دوره تدوین فقه است، شده اند. این در حالی است که جای خالی پژوهشی که بتواند با غلبه بر «فاصله تاریخی از زبان عصر نزول»، به بازسازی مفهوم «ربا» متناسب با عصر نزول دست یازد، کاملا احساس می شود. نویسنده‏ی این پایان نامه تلاش نمود تا با بهره گیری از روشهای ریشه شناسی و معناشناسی ساختگرا و نقشگرا این مهم را به انجام رساند. مطالعات حکایت از آن دارد که در قرآن کریم با دو گونه ربا مواجه هستیم که یکی از آن دو، بر پایه دهشِ از روی میل و خواستِ درونی شکل گرفته است. این در حالی است که گونه دوم، ابتنای بر گرفتنِ با قهر و غلبه دارد. بر این اساس، از اولی، حوزه معنایی «جابجایی ثروت برآمده از انصاف و حق» و از دومی، حوزه معنایی « جابجایی ثروت برآمده از ظلم » شکل می گیرد.

هدف از این پایان نامه ارائه دیدگاهی قرآنی در مورد " حیات " به ویژه حسات انسان و بدست دادن برنامه قرآن کریم برای انسان جهت نیل به مراتب برتر حیات است لذا سعی در پاسخ یابی به سوالاتی چون انسان چگونه به مراتب برتر حیات دست می یابد ؟ از دیدگاه قرآن کریم ، مفهوم حیات و موت چه می باشد آیا حیات امری دو مراتب است ؟ نشانه های حیات انسانی چیست ؟ عوامل و موانع تکامل حیات انسانی چه می باشد ؟ را دارد . براساس فرضیه های تحقیق انسان با بکارگیری قوای ادراکی خود پیام آیات و پیشوایان حق را دریافت نموده و به آن ایمان می آورد در این حال هر عمل صالح او که پاسخی است به دعوت امامان حق که اورا بهره مند از حیات نو و طیبه می نماید و هر اندازه که از قوای ادراکی خود بهره نگیرد فریب دنیا و دعوت پیشوایان آتش او را به زشت کاری و در نتیجه محرومیت گرفتار می سازد . تحقیق حاضر که به روش کتابخانه ای انجام یافته مشتمل بر چهار فصل است در فصل اول ، پس از گذری به تعریف حیات و موت در برخی علوم ، مفهوم آن در دیدگاه قرآنی پس از بررسی آیات مربوطه ارائه شده است . در فصل دوم شواهد قرآنی دو مراتب بودن حیات ذکر شده و مراتبی چند از حیات یعنی حیات خداوند ، حیات انسانی ، حیات حیوانی ، حیات نباتی و حیات در جمادات معرفی شده است . در فصل سوم وجوه مختلف حیات انسان از جمله دنیا و آخرت و نیز دنیا خواهی و آخرت خواهی همچنین هدف از تقدیر موت و حیات مورد مطالعه قرار گرفته است در فصل چهارم پس از بیان آثاری چند از حیات برتر انسانی عوامل و موانع تکامل حیات برتر انسانی دسته بندی و بیان شده است . اراده خداوند به عنوان عوامل واسطه و بکارگیری قوای ادراکی و استجابت عملی دهوت پیوشایان حق به عنوان عوامل زمینه ساز تکامل بیان شده است . براساس نتایج حاصل از تحقیق علاوه بر اثبات فرضیه مذکور ، حیات سراسر اجزاء هستی را فراگرفته است ، حیات انسان بنابر اختیاری که دارد می تواند یا فراترین یا فروترین درجه حیات باشد و تقدیر حیات و موت برای آزمون انسان است تا با نیکوکاری هرچه بیشتر به حیاتی هرچه والاتر دست یابد و حیات انسانی دارای آثاری است همچون علم ، اطمینان و آرامی ، دلپذیری حق و راستی ، عدم خوف و حزن و دوستی و محبتی پایدار میان بهره مندان از این حیات است .

محققان علوم قرآنی از گذشته تاکنون بر اساس معیارهایی چون کمیت و تعداد آیات، فواتح سور، ترتیب و زمان نزول، همجواری و روایات فضایل القرآن سوره ها را دسته بندی کرده اند. یک دسته از این سوره ها حوامیم است که به آل به حم، الحوامیمات و ذوات حم نیز نامبردار است و شامل هفت سوره مومن، فصلت، شوری، زخوف، دخان، جاثیه، و احقاف است. بررسی القاب این سوره ها در فرهنگ اسلامی نشان می دهد که گروهی با دادن القابی همچون (لباب القرآن) و (ثمره القران) معتقدند که این سوره ها چکیده و عصاره قرآن هستند و گروهی نیز با دادن القابی چون (دیباج القرآن) و (عرائس القرآن) آنها را سوره هایی زیبا می دانند. ترتیب نزول این سوره ها را برخی مطابق چینش این سوره ها در مصحف و برخی عکس چینش مصحف میدانند. گروهی نیز به نزول پراکنده این سوره ها طی چندین سال معتقدند . بر آیند نظرات مختلف درباره زمان نزول این سوره ها سال های میانی مکی است. در این پژوهش پس از معرفی و اشاره به ویژگی تک تک سوره های حوامیم به زمینه نزول این سوره ها از خلال آیات آن پرداخته می شود و نشان داده می شود که اسباب و دوره نزول مشترک ، این سوره ها را به یک مجموعه تبدیل کرده است. سبک گفت و گو پیدایش دو گروه مومن و کافر، دعوت مسلمانان به صبر و نگاهی به آیات منسوخه در این سوره ها نشان می دهد که این سوره ها در آغاز رسالت همگانی نازل شده و در راستای آن تصحیح اندیشه ها درباره خداوند، معاد و قرآن کریم پیگیری می شود. این زمینه نزول تا ورود مومنات به یک شریعت جدید (دین اسلام) ادامه می یابد

خداوند متعال قرآن را برای هدایت و تربیت خلق نازل فرموده است. تا بشر با بهره گیری از آن در مسیر حق و کمال گام بردارد و خود را به صفات انسانی آراسته گرداند. در قرآن کریم آیات فراوانی هست که گفتگوی میان خداوند متعال و انبیاء را بیان می کند. دقت و تدبر در این آیات با دید اخلاقی و تربیتی، نشان دهنده ادب انبیاء در برابر خداوند سبحان است. موارد متعددی از آداب و نکات تربیتی در اخلال گفتگوی انبیاء با خداوند متعال وجود دارد از جمله: تمسک به ربوبیت به کار بردن اسمای حسنی متناسب با محتوای گفتگو، حقیر دیدن اعمال خود در حضور خدا، منزه دانستن خداوند از هر چیزی که سزاوار مقام ربوبی نیست، اعتراف به مملوک بودن و خود را در جایگاه ذلت قرار دادن. در این میان شاخص ترین آنها عبارتند از: توحید محض، اخلاص در بندگی، عبودیت ، توکل بر خدا و تکیه نداشتن بر اعمال خود، تسلیم محض خدا بودن در همه حال و در خواست معرفتی عمیق تر. همچنین در این تحقیق نوع خطابات خداوند به انبیاء مورد بررسی قرار گرفته است. بررسیها نشان می دهد خداوند متعال از نظر ادب محاوره حرمتی خاص برای پیامبر اعظم در نظر گرفته است. او انبیاء پیشین را تنها با نام ایشان مورد خطاب قرار داده است ولی از رسول خدا با القاب تجلیل آمیز مانند (یا ایها النبی) و (یا ایها الرسول) یاد کرده است این نوع خطاب علاوه بر اینکه تاکیدی بر حقانیت نبوت و رسالت پیامبر است، مقام خاص پیامبر را در پیشگاه خدا نشان می دهد و به نوعی تعلیم و تادیب بندگان است که آن حضرت را با خطابهای احترام آمیز مورد خطاب قرار دهند.

قرآن کریم در آیه: « وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَهً لِّلنَّاسِ وَ أَمْنًا » به امن بودن بیت الله الحرام اشاره دارد. درباره معنای دقیق این آیه و آیات نظیر آن، نظرهای گوناگونی در میان مفسران مطرح شده است. برخی با استناد به آیات متناظر و روایات، و برخی با تکیه بر امور تجربی و حسی به تبیین دیدگاه خود پیرامون مفهوم امنیت، منشأ آن، دلیل وجود امنیت و ... پرداخته اند. موضوع مورد بررسی در این نوشتار، بررسی آراء مفسران فریقین درباره آیات مرتبط با حرم امن الهی و تحلیل نظرات ایشان و در نهایت، تبیین معنای روایی این عبارت است؛ معنایی که بر دو پایه استوار است: امنیت دین و امامت. این دو مؤلفه که از متن روایات برآمده است، مفهوم امنیت در عبارت « حَرَمًا آمِنًا » را به معنای امنیت دینی امامت محور سوق می دهد.

یکی از مباحث قرآنی که از دیرباز مورد توجه ادیبان و مفسران بوده، بحث خطاب است. قرآن به عنوان کلام باری تعالی برای هدایت بشر در جهت اثرگذاری بیشتر، از خطاب به ‌صورت گسترده بهره برده است و طیف متنوعی از خطاب‌ها و مخاطبان در قرآن یافت می‌شود. یکی از این ادوات، حرف خطاب در اسماء اشاره است که بسامد بسیاری در قرآن دارد، ولی حرف خطاب اسماء اشاره در قرآن از لحاظ جنس و عدد متغیر است و ضوابط مطابقت و عدم مطابقت آن با مخاطب و علل آن در قرآن روشن نیست. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی درصدد کشف اختلاف کاربرد حرف خطاب هماهنگ با مخاطب و ناهماهنگ بوده و ویژگی خاص این نوع آیات را بیان می‌کند. در این میان به کمک بافت کلام و یا بستر نزول وحی و استفاده از آراء نحویان و مفسران، روشن شد که در مواردی که حرف خطاب به ‌صورت جمع به‌کار رفته، نظیر «ذلکم»، «اولئکم»، «تلکم»، پیامبر اکرم (ص) در شمار مخاطبان نیست و حروف خطاب مثنی «کما» و نیز مؤنث «کِ» به افرادی ویژه اختصاص دارد، اما هرگاه «ذلک» به ‌کار رفته باشد، حالت‌های متفاوتی را می‌توان مشاهده کرد.

مقدمه: پزشکی یک علم کاربردی است. هدف آن، حفظ و ارتقای سلامت انسان، درمان بیماری‌;ها و بازتوانی آسیب‌;دیدگان است. این منظور، با شناخت بیماری‌;ها، تشخیص، درمان و جلوگیری از بروز آنها به‌;انجام می‌;رسد. نظر به جایگاه قرآن کریم در زمینه بهداشت و سلامت، سهم بهره‌;گیری از قرآن کریم در برون‌;داد علوم پزشکی ایران اندک است. یکی از اوصاف قرآن کریم، ; "شفاء" (به کسر شین) است. از آنجا که "شفاء" مسبوق به بیماری است، لذا در معنای بهبود و درمان بیماری و نیز سبب بهبود و درمان به‌;کار می‌;رود. هدف اصلی نزول قرآن، هدایت معنوی انسان‌;ها به‌;سوی کمال و سعادت است. رسیدن به کمال، نیازمند پرورش روح و سلامت جسم و تغذیه آن است. هدف از این مطالعه که به‌;روش توصیفی- تحلیلی نوشته‌;شده، بررسی مهم‌;ترین مبانی و چالش‌;های استناد به آیات قرآن کریم در علوم پزشکی بود. نتیجه‌;گیری: مهم‌;ترین مبانی استناد به آیات قرآن کریم در علوم پزشکی عبارت است از: حکیمانه‌;بودن قول و فعل ذات باری‌;تعالی، شفابخشی قرآن کریم، فراعصری‌;بودن و جاودانگی قرآن کریم و دعوت انسان به تفکر و دقت. همچنین استفاده از علوم غیرقطعی به‌;عنوان قرینه، و تحمیل مطالب علوم پزشکی بر آیه بدون درنظرگرفتن دلالت ظاهر آیه و قرائن موجود، از مهم‌;ترین چالش‌;های استناد به آیات قرآن کریم در علوم پزشکی است.

قرآن کریم به عنوان مهم‌ترین معجزه رسول مکرم اسلام(ص)، و سندی بر نبوّت ایشان مطرح است. کتابی که کسی نمی‌تواند نه «مثل» آن و نه همانند قسمتی از آن- حتی به اندازه یک سوره- بیاورد. این مسئله در آیاتی چند از قرآن به صورت عبارات «مبارز طلبانه‌ای» که به آن «تحدّی» گویند، به چشم می‌خورد. در تعیین وجه اعجاز قرآن، وجوه متعددی ذکر شده است که از آن جمله می‌توان به بلاغت و فصاحت خارق‌العاده، زیبایی‌های ظاهری، تناسب و هماهنگی بین آیات، عدم اختلاف بین محتوای سوره‌ها با یکدیگر، اُمّی بودن آورنده آن و سبک منحصر به فرد آن اشاره کرد. اما در آیه 49 سوره قصص، به صراحت به جنبه «هدایت بخشی» این کتاب مقدس «تحدّی» شده است. به نظر می‌رسد این ویژگی قرآن، از اصلی‌ترین عوامل اعجاز آن در بعد محتوا و معنا باشد که از نظر بسیاری، مغفول مانده و از آن به عنوان یکی از آیات تحدّی یاد نکرده‌اند. این دیدگاه علاوه بر تحدّی صریح در سوره قصص با مواردی چون یافتن معنای «مثلیّت» در روش تفسیری قرآن با قرآن، محدود نبودن مخاطبان آیات تحدّی به مکان یا زمان خاص، عجز فصیحان و شاعران عرب در بیان معانی متعالی و هدایتگر همانند قرآن و همچنین تأکید ویژه آیات قرآن و روایات معصومین(ع) به جنبه «هدایت بخشی» قرآن، تقویت می‌شود.

چکیده طیف کثیری از مفسران و متکلمان در مسئله اعجاز قرآن، تنها اعجاز بیانی، بلاغت و فصاحت قرآن را پررنگ کرده و در این باره کتاب‌ها نوشته و رساله‌ها تألیف کرده‌اند. این تکرار و تأکید بر این مطالب موجب شده که ظاهر الفاظ اهمیت بیشتری پیدا کرده و این تلقی به وجود آید که فضیلت و برتری قرآن از سایر کتاب‌ها در فصاحت و بلاغت و به طور کلی در نظم الفاظ آن است. در این نوشتار با ارائه گزارشی، تاریخچه این دیدگاه بیان شده و سپس با بیان نکاتی سعی کرده‌ایم از طرفی این دیدگاه که اصلی‌ترین و یا تنهاترین وجه اعجاز قرآن را اعجاز بیانی می­داند، نقد کرده و از طرف دیگر با ارائه معیارهایی بیان کنیم که اعجاز قرآن ذاتاً ناظر به محتوای بی‌نظیر آن است و فصاحت و بلاغت، امّی بودن آورنده آن و سایر وجوه دیگر مایه تأکید این اعجاز می­باشد. قائلان به قول اعجاز بیانی از این نکته غفلت کرده­اند که خدای متعال و همچنین ائمه اطهار(ع) به هنگام توصیف قرآن، از فصاحت و بلاغت آن نمی‌گویند، بلکه آن چیزی که دخیل در تحدیش می­دانند، این است که قرآن نور، رحمت، هدایت، حکمت، موعظت، برهان و تبیان هر چیز است و هیچ اختلافی در آن نیست و مسئله بلاغت را به طور صریح ذکر نفرموده است. البته قرآن کریم از حیث فصاحت و بلاغت خارق العاده است و بشر از این حیث نیز نمی­تواند با قرآن برابری کند، امّا فصاحت و بلاغت، مربوط به ظاهر الفاظ و قالب معانی و معارف بلندی است که این کتاب آسمانی بدان موصوف است. این مطلب این ضرورت را می‌طلبد که در خصوص جنبه‌های معنوی قرآن کریم، پژوهش­های بیشتری صورت گیرد.