آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

منطق ریاضی را در دو لایه می توان مورد بررسی قرار داد: لایه روئین یا نگرش تابع ارزشی و لایه زیرین یا نگرش اصل موضوعی. در این مقاله، نگرش تابع ارزشی مورد ارزیابی قرار می گیرد. حساب گزاره ها تابع ارزشی است یعنی ارزش صدق گزاره های مرکب تابع ارزش مولفه های آن گزاره هاست و از آنجا که هر استدلال گزاره ای، متناظر با یک گزاره شرطی است از این رو اعتبار و عدم اعتبار استدلالها نیز به وسیله صدق و کذب (جدول ارزش) مولفه های استدلال تعیین می گردد. این امر موجب پیدایش پارادوکس های استلزام مادی گشته است. رایج ترین پارادوکس استلزام مادی، استنتاج هر گزاره ای از تناقص است که ساده ترین تقریر آن را لوئیس اقامه کرده است. ضمن نقد برهان لوئیس و پیامدهای آن، به نقل و نقد دفاعیات حامیان استلزام مادی می پردازیم . اصل تناقض، برهان خلف، گزاره های شرطی، کل گرایی کواین و شرطی های خلاف واقع، نیز تحلیل می شود.

راز بداهت شکل اول قیاس چیست؟ ارسطو شکل اول را کامل و سایر اشکال را ناکامل میداند از اینرو سایر اشکال را بوسیله» شکل اول اثبات میکند. وی قیاسهای شکل اول را نیز بوسیله توضیح مفهوم «حمل شدن بر همه» و «حمل نشدن بر هیچ» تبیین کرده است. قیاس ارسطو باندازه» قیاس بوعلی صوری نیست (این امر را میتوان از نگرش آنها به موضوعاتی چون مقولا ت، مثال نقض، و شکل چهارم بدست آورد.) از اینرو در تبیین قیاس، معلم اول از سیاق حملی ـ A بر هر B تعلق میگریدـ ولی شیخ از سیاق ربطی ـ هر A ،B است ـ بهره برده است. در سیاق ربطی، شکل اول بدیهی بشمار رفته و قیاس مساوات باید به آن ارجاع گردد؛ ولی در سیاق حملی، آشکار میشود که شکل اول نیز مانند اصل مساوات مدیون تعدی نسبت است و لا زم نیست یکی به دیگری ارجاع گردد.

در این پژوهش در ابتدا به بازسازی قیاس حملی ارسطویی توسط مفهوم اندراج می پردازیم. سپس درستی معادله «قیاس ارسطویی= خواص اندراج + برهان خلف + پیش فرض وجودی» را اثبات خواهیم کرد. از آنجایی که پیش فرض وجودی صرفا یک پیش فرض مورد قبول در میان منطق دانان قدیم است و برهان خلف اصل منطقی کلی است. اثبات معادله ذکر شده توسط بازسازی قیاس ارسطویی تنها با استفاده از خواص اندراجی، برهان خلف و پیش فرض وجودی شکل خواهد گرفت؛ می توان نتیجه گرفت که اندراج (و خواص آن) عنصر اصلی و مهم قیاس حملی ارسطویی است. در انتها پس از معرفی مفهوم پیچیدگی قیاس براساس خواص اندراج، به تبیین مفهوم بداهت و مبناپذیری و نسبت آنها در قیاس حملی ارسطویی می پردازیم و نشان می دهیم که نسبت بدیهی بودن و مبناپذیر بودن عموم و خصوص مطلق است؛ به عبارت دیگر مفاهیم بدیهی بودن و مبناپذیر بودن نسبت تساوی ندارند.

محور اصلی این رساله بررسی دو مسأله است:ابتدا به بررسی تئوری مطابقت و سپس اشکالات آن پرداخته و آن‌گاه نظریات نفس‌الامر و صادق‌ساز (TM) را در پرتو تئوری مطابقت مورد بررسی قرار داده‌ام. سپس، پس از معرفی این دو نظریه، به بحث چگونگی صدق انواع گزاره‌های سالبه، کلی، موجه و زمانی به واسطه‌ی این دو نظریه پرداخته‌ام و به انواع راه‌حل‌هایی که این دو تئوری برای پشتیبانی صدق این گزاره‌ها آوردند، اشاره کرده‌ام و در نهایت ایده‌هایی برای مقایسه‌ی این دو نظریه آورده‌امانسان در مواجه با خارج از خود به دو نوع اندیشه خطا و صحیح پی می‌برد. بنابراین نخستین پرسشی که عقل را به تامل و پاسخ وادار می‌کند آن است که تعریف صدق و کذب چیست. نظریه‌ی مطابقت، کهن‌ترین و جدی‌ترین تئوری‌ای است که در پاسخ به پرسش مزبور ارائه شده است.بحث از نظریات صدق، بحثی است که همواره مورد توجه فیلسوفان بوده و به تبیین و تکمیل و حتی رد آن پرداخته‌اند. امروزه مباحث مرتبط با صدق روز به روز غنی‌تر می‌شود.1.مبانی و هدف نظریات نفس‌الامر و اصل صادق‌ساز (TM) چیست و به دنبال چه چیزی هستند؟2.آیا این دو نظریه با یکدیگر هم‌پوشانی دارند و می‌توان ایندو را مشابه هم دانست؟ فرضیه‌های تحقیق عبارتند از:1.هر دو نظریه از منظر هستی‌شناسی به بحث مطابَق و محکی گزاره‌ها می‌پردازد و به دنبال مطابَقی مناسب برای گزاره‌های مورد نظر است تا صدق انواع گزاره‌ها را ضروری کند. 2. به نظر می‌رسد این دو تئوری را می‌توان مشابه یکدیگر دانست. پ. روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم، روش تحقیق، جامعه مورد تحقیق، نمونه‌گیری و روش‌های نمونه‌گیری، ابزار اندازه‌گیری، نحوه اجرای آن، شیوه گردآوری و این تحقیق به صورت کتابخانه‌ای صورت گرفته است و مفاهیم و تعاریف مهمی مانند: نظریه مطابقت صدق، تاریخچه تئوری مطابقت، تئوری نفس‌الامر، چگونگی پشتیبانی تئوری نفس‌الامر از انواع گزاره‌ها، اصل صادق‌ساز، چگونگی پشتیبانی اصل صادق‌ساز از انواع گزاره‌ها، مورد شرح و بررسی تفصیلی قرار گرفته شده‌اند. یکم: نظریه نفس‌الامر سعی دارد صدق انواع گزاره‌ها را با وسعت دادن به امر واقع توضیح دهد اما گویا هر کدام از راه‌حل‌ها دارای اشکالاتی است و یک تعریف کامل و جامعی از نفس‌الامر وجود ندارد که بتواند صدق انواع گزاره‌ها را توضیح دهد. دوم: اصل صادق‌ساز در پرتو تئوری مطابقت سعی می‌کند تا صدق انواع گزاره‌ها را توضیح دهد اما گویا این اصل هم قادر نیست چگونگی صدق انواع گزاره‌ها را کاملاً توضیح دهد. سوم: با کمی جرح و تعدیل به نظر می‌توان مسیر و اهداف این دو نظریه را یکسان دانست.دامنه مباحث مربوط به حوزه تئوری‌های صدق از جمله تئوری مطابقت، امروزه بسیار گسترده است. و موضوعات متنوع فراوانی در این ارتباط وجود دارد که می‌تواند مورد بررسی پژوهشگران قرار بگیرد. از جمله موضوعات پیشنهادی به شرح ذیل است: بررسی و مقایسه اصل صادق‌ساز و تئوری مطابقت، تاریخچه و منشأ شکل‌گیری اصل صادق‌ساز

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران معتقد است: در شرق جهان اسلام با اینکه در علم تجربی حرکت‌های خوبی نداشتیم، اما هیچ‌گاه از ابعاد غیبی، وحیانی و قدسی غافل نشدیم. به همین دلیل نیهیلیزم در ایران ریشه نداشت و رشد نکرد. از این رو افراد به میزان آشنایی با فلسفه غرب با سنت فلسفی اسلام بیگانه می‌شوند و به همان اندازه هم به نیهیلیزم مبتلا خواهند شد.

در رساله‌ی حاضر، وظیفه‌ای که ما بر عهده گرفتیم ارزیابی نسبتی است که تفکر انتقادی با دو منطق سنتی و قدیم برقرار می‌کند. این ارزیابی ازاین‌جهت حائز اهمیت است که هم تفکر انتقادی و هم منطق‌ها به دنبال این هستند که انسان را از رفتن به بیراهه در هنگام اندیشیدن (یا ارزیابی اندیشه‌ها) حفظ کنند. برای انجام این مهم رساله‌ی حاضر در سه فصل تنظیم گردیده است: در فصل اول ما اولاً بدنبال ارائه‌ی تعریفی برای تفکر انتقادی هستیم. برای انجام این کار در حد توان منابع موجود را بدنبال تعاریف ارائه‌شده از تفکر انتقادی جستجو کرده‌ایم. در نهایت چند مولفه‌ی مختلف، که عمدتاً در تعریف تفکر انتقادی گنجانده‌شده‌اند، را مورد ارزیابی قرار داده و دست آخر تعریفی را به‌عنوان تعریف مختار خود ارائه کرده‌ایم. این تعریف ملاک کار، و دلیل نگارش فصل دوم است. در فصل دوم به مهارت‌های تفکر انتقادی پرداخته‌ایم. این مهارت‌ها که حاصل امتزاج رویکردهای مختلف به مهارت‌های تفکر انتقادی است، در یک دسته‌بندی جدید ارائه شده است. مشخصاً رویکرد مغالطاتی با رویکردی که آن را رویکرد نقدی می‌نامیم در کنار هم آورده شده‌اند. رویکرد مغالطاتی به تفکر انتقادی ضعفی دارد و آن اینکه این رویکرد جنبه‌ی منفی دارد؛ لذا تنها وقتی بکار می‌آید که ما در مقام ارزیابی مدعیات دیگران باشیم. اما اگر خود بخواهیم استدلال کنیم نمی‌توانیم از این رویکرد استفاده کنیم. به همین جهت، برخی پیشنهاد داده‌اند که به‌جای رویکرد مغالطاتی، از رویکرد نقادانه استفاده شود که ملاک‌هایی مثبت برای درستی یک «استدلال» ارائه می‌کند. ما در رساله‌ی حاضر، علاوه بر رویکرد مثبت و ذکر قواعد کلی استدلال، رویکرد مغالطاتی را نیز مد نظر قرار داده‌ایم. این امر دو دلیل دارد: اول اینکه رویکرد نقادانه ملاک‌های مثبت برای «استدلال» ارائه می‌کند، اما مدعیات همیشه در قالب استدلال مطرح نمی‌شوند. در توجه ما به تفکر انتقادی مدعیات تک‌گزاره‌ای که بر استدلال استوار نیستند نیز مد نظر قرارگرفته‌اند. علت دیگر آن است که اگرچه ارائه‌ی ملاک‌های کلی برای تفکر انتقادی خوب است، اما ذکر موارد جزئی (علی‌رغم گستردگی موارد) کاربردی‌تر بوده و متفکر انتقادی امکان تشخیص سریع‌تر اِشکال در ادعا را دارد. تطبیق مورد جزئی با جزئی راحت‌تر از تطبیق مورد جزئی با کلی است. همچنین در این فصل دو بخش تحت عنوان‌های «مغالطات روانی» و «مغالطات تصویری» گنجانده شده است که هرکدام تا حدی ابداع نگارنده است. این ابداع نه از حیث نوآوری مطالب، که بیشتر از جهت ذکر آنها در دسته‌ای جداگانه است. در فصل سوم، به ارزیابی نسبت میان تفکر انتقادی با دو منطق سنتی و منطق جدید پرداخته‌ایم، و اشتراکات و افتراقات این دو منطق با تفکر انتقادی را به ارزیابی نشسته‌ایم. این ارزیابی در دو سطح بررسی اشتراکات و افتراقات روبنایی و ارزیابی نسبت میان مبانی صورت گرفته است.

آلفرد نورث وایتهد 1861-1947) در دوره سوم حیات فکری خویش، نظام جهان‌شناسانه‌ای رابر پایه ارکانی مانند نگرش اندام‌وار (ارگانیستی)، پویشی دیدن جهان، درهم تنیدگی تمام موجودات، دو قطبی بودن موجودات، نظریه دریافت و تعامل همه جانبه موجودات، تأسیس نمود. در این نظام جهان‌شناسانه، حضور خداوند است که می‌تواند از عهده تبیین گسترش خلاقانه جهان برآید.وایتهد به ویژه در پویش و واقعیت، خداوند را به مثابه هستی بالفعلی معرفی می‌نماید که تابع و مشمول مقولات حاکم بر جهان یکسره پویشی است. هستی بالفعل بودن خداوند ایجاب می‌نماید که مانند سایر هستی‌ها، دو قطبداشته باشد، یکی قطب ذهنی یا عقلیکه حکایت از ذات ازلی خداوند داشته و دیگری قطب فیزیکی است که حاکی از ذات تبعی است. با نظر به این دو قطبی بودن خداوند است که او از یک‌سو ثابت و غیر زمانمند بوده و از دیگر سو زمانمند و تابع تحولات جاری در جهان است. هماهنگی مقولات مابعدالطبیعی و درهم تنیدگی هستی‌ها، زمینه تعامل دو جانبه خدا و جهان را فراهم می‌نماید. از مهمترین پیامدهای این تعامل می‌توان به سازگاری میان حلول و تعالی، نفی قدرت مطلقه خداوند، خلّاق بودن همه هستی‌ها، زمانمندی خداوند، نفی کمال مطلق از خداوند و غیره اشاره نمود. این مدل خدای وایتهد از دو منظر قابل نقد است: یکی نقد درون سیستمی و دوم نقد درون سیستمی. محور نقد درون سیستمی این نکته است که برخلاف ادعای وایتهد (خداوند استثنایی بر اصول حاکم برجهان نیست و تابع مقولات است)، خداوند در نظام جهان‌شناسی او از جهاتی اساسی با سایر هستی‌ها تمایز دارد (مانند ازلی بودن، فناناپذیری خداوند، تقدم قطب عقلی بر فیزیکی و...) که موجب می‌گردد خدای وایتهد به معنای دقیق کلمه مشمول مقولات واقع نشده و تمایز‌هایی بنیادی با سایر هستی‌ها داشته باشد. در نقد برون سیستمی، چالش‌هایی که از منظر الهیات مسیحی فراروی خداشناسی وایتهد مطرح شده، قابل اشاره است.به هرحال با نظر به چنین انتقاداتی، شاید تلاش وایتهد در عبور از مادی‌گرایی علمی دوره جدید موفقیت‌آمیز بوده و خدا را در متن و بطن جهان قرار داده اما این تلاش با کاستیها و تعارضاتی روبروست.

در این مقاله به یکی از بنیان های اصلی منطقه جدید یعنی نگرش تابع ارزشی پرداخته شده است و با بحث از استلزام مادی،که شرایط صدق گزاره های شرطی را معرفی کند و معرفی پارادوکس های استلزام مادی،که تنافر این شرایط را با شهود طبیعی و عرفی اهل زبان نشان می دهند،اعتبار و اتقان این نگرش مردود شمره شده است.