آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این مقاله تعلق وجودی انسان در فضای سایبر است. نسبت انسان با فناوری قدیم نسبت ابزاری بود؛ یعنی فناوری ابزار انسان بوده و او تقوم وجودی به تکنولوژی نداشت. اما قوام بشر جدید به تکنولوژی مدرن است. یا به تعبیر دیگر، بشر جدید نسبت به تکنولوژی فقر وجودی یا تعلق وجودی دارد. هیچ یک از ساحت‌های وجودی او از تکنولوژی مستقل نیست و بلکه سرتا پا قائم به آن است. به عبارت دیگر، در فناوری قدیم بشر از آن استقلال وجودی داشت و بدون آن زندگی می‌کرد. این فناوری در حد ابزاری بیش نبود. اما قوام وجودی بشر جدید به تکنولوژی است؛ بدون آن حیات فردی و اجتماعی او از هم می‌پاشد. با استفاده از بحث مناط علیت در فلسفه اسلامی می‌توان به فهم خاصی از نسبت انسان با تکنولوژی جدید و نیز با فضای سایبر دست پیدا کرد. به نظر می‌آید که این بحث مدل خاصی در این زمینه به دست دهد که از جهتی فهم این نسبت را از نظر فلسفی ساده‌تر سازد.

قرائت قرآن مهمترین کلید ورود به خزانه معرفت قرآن است‌. لکن پس از پیامبرk اختلاف قرائات به فزونی رفت و متخصصان علوم قرآنی برای یافتن قرائت صحیح قواعد مختلفی را ارائه کردند‌. در این میان عالم سبیط نیلی متفکر و قرآن‌پژوه شیعه عراقی، تلاش نمود با استفاده از واج‌شناسی، رویکرد قصدگرایی و تفسیر قرآن به قرآن، وجود ترادف و مشترک لفظی در قرآن را نفی کند و هرگونه تقدیر یا حذف الفاظ یا تغییر ترتیب واژه‌ها در آیات را بیانگر تغییر معنا و مقصود الهی داند و معیار دورن متنی را برای تشخیص قرائت صحیح ارائه نماید‌. لکن سخن او در خصوص تشخیص قرائت صحیح قرآن دارای اشکالاتی است؛ مانند: پیشنهاد قرائت صحیح پیش از بررسی قرائات مختلف، خلط میان تثبیت یک قرائت در مصحف کنونی با ترجیح یک قرائت بر قرائات دیگر‌. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و کتابخانه‌ای، به نقد و بررسی معیار نیلی در این زمینه می‌پردازد، و بیان می‌کند که یکی از معیارهای تشخیص قرائت صحیح قرآن، استفاده از روابط درون متنی، از جمله همنشینی واژه‌ها، نغماهنگ و پیوستگی آیات است‌.

فلسفه قاره‌ای امروزه به نهضت‌های فلسفی پدیدارشناسی، اگزیستانسیالیسم، هرمنوتیک، پست‌مدرنیسم و فمینیسم اشاره دارد. در اندیشه پست‌مدرن با عنوان نحله‌ محوری فلسفه دین قاره‌ای، عدم قطعیت، اصل اساسی بوده و نسبیت‌گرایی، تاریخ‌مندی معنا و برساختگی معنا، به عنوان بازتاب‌های فلسفی آن شناخته می‌شوند. مواجهه معرفت دینی با این بازتاب‌ها، در قوالبی بروز و پیامدهایی بر معرفت داشته است. بر این اساس بیان جایگاه اندیشه پست‌مدرن در فلسفه دین قاره‌ای و گفت‌وگوی پست‌مدرنیسم با معرفت دینی، چالش‌ها و پیامدهای برآمده‌ی از این گفت‌‌وگو و در نهایت، چگونگی نقش آفرینی اسلام شیعی در این دوره، موضوع اصلی مقاله حاضر را تشکیل می‌دهد. در این خصوص با ترسیم جایگاه اندیشه پست‌مدرن در فلسفه دین قاره‌ای، تبیین وجوه مثبت و منفی چالش‌ها، پیامدها و اثرات این اندیشه بر معرفت، پیشنهادهایی برای نقش‌آفرینی ارائه می‌شود. مقاله حاضر با کاربست روش توصیفی- تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است که مزیت‌ها و معایب اندیشه پست‌مدرن برای معرفت دینی چیستند و نقش‌آفرینی اسلام در جهان چسان باید باشد؟ نتیجه آنکه: وجوه مثبت اندیشه پست‌مدرن می‌تواند به مثابه یک تسهیل گر برای معرفت دینی ایفای نقش کند؛ با نوفهمی و نوآوری در دین‌پژوهی و اعتبار بخشی به دیگری‌ها می‌توان امیدوار به ارائه نقشی درخور در دوران سیطره نیهیلیسم شد؛ فلسفه دین با مطالعه سنت، شرایط تاریخی ا ی که بر معرفت دینی تأثیر می گذارد، بشناسد؛ فلسفه دین به تأثیرگذاری ایده ها بر اعمال زندگی بنگرد؛ برای فهم متون دینی باید با تفاهم بین الاذهانی در پی تعالی فهم باشد.

پژوهش حاضر همراه با تحلیل استعاره‌های مفهومی و کلیدهای مفهومی واژة «هدایت» در دوازده جزء آخر قرآن‌کریم به تبیین حوزه‌های مفهومی آن بر اساس رویکرد تحلیل‌انتقادی چارتریس‌بلک (1995) می‌پردازد. کلیدهای مفهومی فوق و مفهوم‌سازی آنان در قالب عوامل واژگانی خاص همراه با نمونه‌های قرآنی نشان داده شده و با حوزه‌های مفهومی مشخص تبیین گردیده است. روش تحقیق توصیفی–تحلیلی و در چارچوب زبان‌شناسی شناختی می‌باشد. پرسش‌ اصلی در پژوهش حاضر تحلیل آن است که در تبیین استعاره‌های مفهومی و کلیدهای مفهومی واژة هدایت، کدام حوزه‌های مفهومی به کار رفته‌اند؟ در این راستا و با تحلیل آیات مورد بررسی حوزه‌های مفهومی حاصل از نتایج تحقیق عبارتند از: دین، سفر، آگاهی، توحید، نور، وحی، اختیار، درمان، تقوی، داوری، تلاش، پاداش، شرایط آب و هوایی، تکوینی بودن (آفرینش). بیشترین کاربرد این حوزه‌ها مربوط به حوزة دین و سفر است که خود کلیدهای مفهومی «دین هدایت است» و «زندگی معنوی سفر است» را برمی انگیزد.

علوم انسانی اسلامی کارآمد، برای حل مسائل و معضلات عینی که عموما چندتباری‌اند، نمی‌تواند در تک‌رشته‌ها متوقف شود و نیازمند بهره‌گیری از رویکرد میان‌رشته‌ای است. درحالی که میان‌رشتگی خود رویکرد نوینی در مغرب‌زمین است و از ابهامات پارادایمی و فقر مبانی رنج می‌برد، استفاده از این روش در پارادایم‌علم‌اسلامی، بدون توجه به لوازم و مبانی آن امکان‌پذیر نیست. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتاب‌خانه‌ای در سه‌گام نسبت میان میان‌رشتگی و پارادایم‌علم‌اسلامی را روشن می‌سازد که آیا این پارادایم، ظرفیت مطالعات میان‌رشتگی را دارد یا خیر؟ در گام اول ضمن بررسی نسبت میان سیستم و میان‌رشتگی، می‌کوشد اصلی‌ترین مبانی معرفت‌شناختی، روش‌شناختی و هستی‌شناختی میان‌رشتگی را استخراج و معرفی نماید. در گام بعدی، با عرضه‌ی این مبانی به پارادایم‌علم‌اسلامی، استقبال این پارادایم از مبانی میان‌رشتگی روشن می‌شود. در گام سوم، نشان داده می‌شود که این پارادایم، به‌گونه‌ای این مبانی را ارتقا می‌دهد که میان‌رشتگی تعالی‌یافته‌ای را هدف قرار می‌دهد و در حد میان‌رشتگی مرسوم متوقف نمی‌شود.