آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

اصول عقاید انسان، نقش بنیادینی در تمام حرکات مادی و معنوی او دارد. این اهمیت بنیادین، توجه ویژه به علم کلام که عهده‌دار معارف اعتقادی است را می‌طلبد و لزوم توسعه و تعمیق در آن را روشن می‌سازد. قواعد کلامی در علم کلام جایگاهی تعیین‌کننده دارند؛ لذا توسعه و تعمیق در این قواعد، نقش بسزایی در رشد و شکوفایی علم کلام دارد. هرچند تا دوران معاصر توجه استقلالی و مناسبی به قواعد کلامی، نشده است؛ اما در عصر حاضر برخی محققین اقدام به باز پژوهی قواعد کلامی موجود و همچنین تحصیل قواعد جدید نموده‌اند. این حرکت ارزشمند نیاز به مقدماتی دارد که نقش مدخل و باب ورود به این تحقیقات را دارد. ازجمله این مقدمات، تحلیل و بررسی ماهیت و ویژگی‌های قواعد کلامی و ارائه تعریفی جامع افراد و مانع اغیار از این قواعد است. جستار حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به این امر پرداخته‌ است. با بررسی های صورت گرفته می توان قواعد کلامی را چنین تعریف کرد: «احکام کلی‌ حاصل از مباحثات کلامی که اساس علم کلام اند و نقش مؤثری در جهت گیری های کلی مذاهب اعتقادی دارند.»

اعتقادات هر فردی شخصیت درونى و حقیقت وجودى او را می‌سازد و در تأمین سعادت دنیوی و اخروی او، در بعد فردی و اجتماعی، نقش اساسی ایفا می‌کند. در هندسة معارف اسلامی، علم کلام عهده‌دار معارف اعتقادی است. توسعه و تعمیق در علم کلام زمینه را برای افزایش معرفت اعتقادی افراد جامعه فراهم می‌کند. علم کلام علمی قاعده محور است؛ لذا گام اول و بنیادین در توسعه و تعمیق این علم، پژوهش در قواعد آن است. باز پژوهی قاعده‌های کلامی موجود و همچنین استنباط و استخراج قواعد ‌کلامی جدید، حرکتی مؤثر در این خصوص است که اخیراً توسط برخی از پژوهشگران آغاز شده است؛ اما صرف در اختیار داشتن قواعد کلامی برای رشد و توسعة علم کلام کفایت نمی‌کند و باید نحوة به کار بستن این قواعد را نیز شناخت. پژوهش در انواع کارکردهای قواعد کلامی، این شناخت را تأمین می‌کند. جستار حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به این امر پرداخته‌ است. نتیجة پژوهش آن شده است که قواعد کلامی در زمینة استنباط معارف اعتقادی، دارای دو کارکرد تطبیقی و توسیطی است و در زمینة حل تعارض گزاره‌های استنباط شده، دارای چهار نوع کارکرد تبیین، تأویل، ترجیح و تقیید است.

مساله شر یکی از مهم‌ترین مسائل پیش ‌روی اندیشه‌ی دینی است و بزرگترین دلیلی است که ملحدان برای انکار وجود خدا به آن استناد می‌کنند. ما در این پژوهش بخشی از شروری که از اختیار و اراده انسان خارج است یعنی شرور طبیعی را از جهت تطبیق راههای مقابله با شرور طبیعی از منظر نصوص دینی و علوم تجربی مورد بررسی قرار داده‌ایم. طبق آیات و روایات دینی، ما در مواجهه و مقابله با شرور طبیعی مساله رجوع به خدا و استعاذه به او با استفاده از مجموعه قوانین‌ طبیعی مطرح می‌گردد و تاکید آموزه‌های دینی ما به عقلانیت و استفاده از مجموعه قوانین طبیعت برای دفع آسیب‌ها و شرور طبیعی که در زبان دین به عنوان سنن و پناهگاههای الهی یاد شده است را لازم می‌داند، بنابراین بهترین و موثرترین راه پیشگیری و مقابله با شرور طبیعی که در نصوص دینی جنبه امتحانی دارند، بهره برداری از دستاوردهای علوم و فنون بشری می‌باشد. این پژوهش دارای رویکرد جامع‌ نگرانه و بررسی تطبیقی راهکارهای مقابله با شرور طبیعی از منظر نصوص ‌دینی و علوم تجربی می‌باشد که دستاورد و حاصل آن ارائه راهکارهایی از نصوص ‌دینی و مقایسه معارف قرآنی و روایی با دستاوردهای علوم تجربی خواهد بود. روش تحقیق در این پایان نامه، روش توصیفی، تحلیلی، تطبیقی می‌باشد. مراحل کار جمع‌آوری مطالب به‌صورت کتابخانه‌ای است.

برهان نظم متداول‏ترین برهان بر اثباتوجود خداست. برهان نظم با استفاده از نظم در جهان طبیعت درپی اثبات ناظم و علم وحکمت برای خالق جهان است . به عبارتی، هدف و وظیفه برهان نظم آن است که ما را از سطح طبیعت و جهان مادی به ماورای این جهان مادی که ذاتی علیم و حکیم است برساند و به خوبی از انجام چنین وظیفه‏ای برمی‏آید.دیوید هیوم (1711-1776 میلادی) انگلیسی از فلاسفه تجربه گرا و شکاک غربی است. وی با بسیاری از مبانی متافیزیک به معارضه برخاست چنانکه دلایل وجود خدا را نیز مورد مناقشه قرار داد، از آنجا که در عصر وی، مشهورترین دلیل اثبات خداوند در جهان غرب، دلیل نظم یا برهان علت غایی بود، وی این دلیل را مورد چالش جدی قرار داد و اشکالاتی بر آن وارد کرد. بسیاری از متکلّمان و فلاسفه غربی اشکالات وی را وارد دانسته و برهان نظم را نا استوار انگاشتند. متفکران اسلامی نیز در بحث های فلسفی و کلامی خود مناقشات هیوم بر برهان نظم را مورد توجه قرار داده و به آن ها پاسخ داده اند که در این تحقیق با جهت گیری تحلیلی و انتقادی به آن پرداخته شده است.

مسأله یشـرّ یکی از مسائل بنـیادی در نـظامهای الـهیات به ویژه درفلسفه ی اسلامی به شمار می‌آید. ایـن مسـأله بـا رویکردهایگوناگون مورد توجه اندیشمندان مسلمان واقع شده است. مسأله ی شرّ، به دلیل چند تباری بودن یک بحثمیان رشته ایاست که بررسی و پاسخ به آن نیازمند استفاده از روش‌های کلامی،عقلی وفلسفی،منطقی ونقلی... می باشد.فلاسفهمسلمان بحث شر را با تحلیل مفهومی آن آغاز می‌نمایند، در این تحلیل نشان می دهند که شر امر عدمی اعمعدم ذات و یا عدم کمال ذات است. استادمطهری از جمله فلیسوفان معاصراست که با تأکید براهمیت مسأله، تبیین جامع از ابعاد آن ارایه داده و در بیشتر آثار فلسفی خود از نظریه نیستی انگاری شر دفاع و آن را برهانی دانسته است. این پژوهش در صدد تبیین مسأله ی شر و راه حل آن از دیدگاه شهید مطهری می باشد. او با مبنا قراردادن نظریه ی نیستی انگاری شر به تبیین نظاماحسن و پاسخبهشبهه ی شرمی پردازد. این مهم ترین یافته ی این پژوهش است.

مسأله منشأ دین یکی از مسائل مهم در کلام جدید است ، بحث منشأ دین است که علل پیدایش دین را به عنوان یک پدیده ی مهم و تعیین کننده در تاریخ زندگی بشر مورد بررسی قرار می دهد. این مسأله از ابعادگوناگونمورد توجه بسیاری از اندیشمندان قرار گرفته است و از زوایای مختلف به تأمل و بررسی این مسأله پرداخته اند.این پایان نامه به بررسی و نقد منشأ دین در رهیافت کلامی پرداخته است.در این تحقیق دیدگاه جامعه شناسان و روان شناسان و پدیدار شناسان که هر کدام عوامل اجتماعی و روانی و پدیداری را منشا دین دانسته اند بررسی شده است و همچنین دیدگاه الهیون در مورد منشأ دین بررسی شده که در این دیدگاه اصل منشأ دین،وحی بر اساس فطرت بشر است و باجهت گیری توصیفی تحلیلی به تبیین نظریات پرداخته است و برآیند این پژوهش تببین دقیق مسأله منشأ دین و پی بردن به دیدگاه درستو منطقی در این زمینه است و در نتیجه فهم عمیق مسأله مورد نظر است

بحث از کلام الهی، از قدیمی ترین مسئله‌ای ست که ذهن اندیشمندان مسلمان را به خود مشغول کرده است. کلام الهی یکی از صفات باری تعالی است که از سویی مرتبط با وحی و شیوه سخن گفتن خدا با انسان و از دیگر سو به رابطه حق با خلق و آفرینش آنها که با عنوان« کلمات خداوند» از آنها یاد شده، ارتباط می- یابد. بارزترین و بزرگترین کلام الهی، قرآن کریم است. همه مسلمانان خداوند را متکلم می دانند اما در نحوه سخن گفتن خداوند اختلاف دارند. در بین مکاتب کلامی، معتزله و شیعه کلام خدا را حادث و مخلوق می دانند اما اشاعره معتقدند کلام خداوند قدیم است چرا که خداوند محل حوادث نیست و از این رو اشاعره نظریه کلام نفسی و لفظی را مطرح کردند. حنابله و حشویه هم معتقد به قدیم و ازلی بودن کلام خدا هستند. اما در واقع می توان گفت خود قرآن آیاتی مبنی بر حدوث کلام الله را بیان می کند. در بین مکاتب فلسفی، فارابی و ابن سینا کلام الهی را ریزش معانی و صور از عقل فعال به شخص پیامبر، تفسیر می کنند. سهروردی هم پدیده وحی را فرآیند اتصال و پیوند نفس شریف پیامبر با روح القدس می داند. ملاصدرا نظریه ای ارائه کرده که بیشتر مورد قبول واقع می شود. ملاصدرا با این تلقی که کلام انشاء چیزی است که بر درون متکلم دلالت کند، می گوید کلام الهی شامل تمام موجودات و افعال خداوند است؛ فایده آفرینش آنها، اعلان و اظهار غیب است. ملاصدرا با بیان مراتب سه گانه کلام الهی، معتقد است کلام اعلی عالم امر است، کلام اوسط، عالم نفس و کلام ادنی، کلام تشریعی است.روش این تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی و تطبیقی است که نظریات مختلف متکلمین وفلاسفه اسلامی مورد بررسی قرار می‎گیرد.

مسئله شر سبب گشته تا متألهان در آثار خود بحث‌های جامع و عمیقی دراین‌باره داشته‌باشند و به دفاع از خداباوری بپردازند. ایرنائوس قدیس که نقش بسزایی در تبیین و گسترش آموزه‌های مسیحی داشته، در تئودیسه خود سعی نموده‌است تا با مطرح‌کردن ایده "پرورش روح" به حل مسئله شر بپردازد. از منظر ایرنائوس، اگر شری در جهان آفرینش تحقق می‌یابد؛ همان گناه است و این یک امر سرشتی در ذات بشر است که حضرت آدم در ابتدا به آن دچارشد و با سوءاستفاده از اراده و اختیارخود از فرمان الهی سرپیچی‌ کرد و این میل به گناه هم‌اکنون نیز در میان نسل بشر جاری و ساری است. در این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد انتقادی سعی بر این است تا به ابتدا به بررسی و تحلیل تئودیسه ایرنائوسی و سپس نقد آن از منظر کلام امامیه پرداخته‌شود. با وجود هّمی که ایرنائوس قدیس در حل مشکل شرور داشته، اما تئودیسه وی با چالش‌ها و بن‌بست‌هایی همچون "نسبی‌گرایی"، "شر گزاف"، "فاصله معرفتی" و ... مواجه است که از باورپذیری و حقانیت آن می‌کاهد.

مسئله شر به سبب چالش‌های الحادی که درباره‌ی وجود خدا و اوصاف مطلق او می‌آفریند، از قدیم‌الایام اساس بسیاری از شبهات ملحدان را شکل می‌دهد. آگوستین قدیس که نقش بی‌بدیلی در حیات اندیشه مسیحی داشته، در تئودیسه خود سعی‌نموده تا از خداباوری و عقاید مسیحی در رهیافت مسئله درد و رنج دفاع نماید. آموزه‌ها و عقاید مسیحی همچون گناه اولیه، هبوط، فیض الهی و غیره، اساس تئودیسه آگوستین را شکل می‌دهند. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به تبیین اصول تئودیسه آگوستینی، تحلیل این تئودیسه و نقد آن براساس کلام شیعی پرداخته می‌شود. عدم تأثیر گناه اولیه در اکتساب خیرات و انجام شرور، تبیین ناصحیح از رابطه شرور با عالم ماده، تبیین ناصحیح از عامل تحقق شرور طبیعی و غیره، مواردی هستند که براساس مبانی کلامی شیعه، تئودیسه آگوستینی را به چالش کشانیده و نواقص آن را آشکار می‌سازد.

ا نبیاء آمده‌اند تا به بشر بفهمانند اگر در زندگی، مفهوم متعالی به نام خدا نباشد، حیات، صرفا گذر ساعت‌ها و روزها و ماه‌ها و قرن‌هایی است که فاقد هرگونه هدف در جهان ماده بوده که سیال وار در حرکت‌اند.‌ نبوت را باید کانون اصلی دین دانست. این جمله بدان معناست که معتقدان صرف به خدا و احدیت ذاتی او را(بدون اعتقاد به نبوت )هیچگاه نمی‌توان در زمره دینداران قرار داد. نبوت، وجه انفکاک ناپذیر دین است. به بیان دیگر شناخت علت فاعلی جهان و اعتقاد راسخ به علت‌العلل در امر دینمداری را نمی‌توان کافی دانست. آنچه در فلسفه افلاطونی از آن سخن به میان می‌آید و مضمونی شبیه معاد را زنده می‌کند را نیز نمی‌توان بخشی از دینمداری دانست. درتفکر هلنیست‌ها نیز به مفهومی تحت عنوان دین توجه نشده است. برای مثال؛ هندوئیسم و بودیسم، جهانی را محکوم به عکس العمل می‌دانند که بر پایه چرخه تناسخ شکل گرفته است. لذا از این دیدگاه بسیاری از مکاتب را نمی‌توان دینی دانست و حتی نمی‌توان آنها را ادیان غیرالهی دانست؛ چرا که اساسا برگزیدن نام دین بر این مکاتب امری غلط است. صرف اعتقاد به بی‌پاداش نبودن دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم، یک تفکر دینی نیست.در یک تفکر دینی باید میان توحید، معاد و نبوت رابطه‌ای برقرار شود که دین واجد مفهوم گردد. بسیاری از متفکران اسلامی بر این عقیده‌اند که بدون نبوت، حتی توحید هم دچار خلل خواهد شد. درتفکرسنتی تاکیدبراین است که بدون تبیین دقیق جهت گیری دعوت انبیا ،ارائه تعریف کامل واقامه برهان متقن دراثبات آن امکان پذیر نیست اما جهت گیری دعوت انبیا نزد متکلمان معاصرومتالهان ازلحاظ نظری، یکی ازمبانی عمده تحلیل مسائلی مانند مدرنیسم ، علم ودین ، پلورالیزم دینی و.... وازلحاظ عملی ،درارتباط متقابل با مسائلی مانند قلمرو رسالت ادیان ، دین وآزادی ، دین وهنر و.... می باشد . این پژوهش درصدد است تا به بیان رویکرد متکلمان و فلاسفه برای عبور از این حوزه پرداخته وبا تطبیق وبررسی آرای متکلمان ومتالهان ومقایسه آنها ، دیدگاه متقن را که مبتنی برفراگیری دعوت انبیا ونگرش جامع برتمام شئون حیات بشری دارد ، استدلال نماید