آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

سلسله نقشبندیه منسوب به خواجه بهاء الدین محمد نقشبند بخارایى (717-791 ه) طریقتی معتدلانه و شریعت محور است. این طریقت در قرن نهم هجری/ پانزدهم میلادی توسط عثمانی ها به بوسنی راه یافت. عینی دده و شمسی دده، از مشایخ پرآوازه این سلسله، در حقیقت اولین نمایندگان طریقت نقشبندیه در بوسنی بودند. رفتارهای شایسته پیروان این طریقت که بیشتر از روشن فکران جامعه بودند، موجب گسترش این سلسله در سطوح مختلف جامعه شد و این طریقت را در شمار پرنفوذترین طریقت های صوفیه در بوسنی در آورد تا آن جا که به «طریقت بومی مردم بوسنی» شهرت یافت. طی قرن های دوازدهم و سیزدهم هجری/ هجدهم و نوزدهم میلادی، شبکه ای از تکیه های نقشبندیه در شهرهای مختلف بوسنی تاسیس شد که بر تمام بوسنی و هرزگوین نفوذ داشت. این طریقه در قرن بیستم میلادی، یعنی در دورانی که حکومت کمونیستی درپی نابودی تصوف و اسلام در منطقه بود، نقش بسیار مهمی در رویارویی با آنان ایفا کرد؛ چندان که می توان ادعا کرد شکست کمونیست ها در این نواحی، حاصل حضور و فعالیت بزرگان طریقت نقشبندیه بوده است.

رحمت واسعه الهی همیشه در فیضان و جوشش است و سرچشمه این فیض دائمی ذات اقدس اله است، ولی از آنجایی که میان موجودات زمانمند و مکانمند عالم امکان با جناب حق مجانست و مناسبتی برای دریافت بی واسطه این فیض دائم وجود ندارد، بنا به ضرورت حکم عقل نیاز به واسطه ای است که با دارا بودن صفاتی بتواند این مسئولیت را بر عهده بگیرد. این واسطه که پس از مقام وجود احدی صرف، از بالاترین و برترین مقام در عالم وجود برخوردار است مقام خلافت کلیه محمدیه است که مظاهر آن، وجود مبارک حضرات اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) هستند. آنچه به ایشان شأنیت وساطت و خلافت در دار وجود را داده است، دارا بودن صفاتی است که در حقیقت مظهر صفات حضرت حق است.ما با مراجعه به متن زیارات مأثوره و استخراج آن صفات و در حد وسع تبیین آنها سعی کردیم به جایگاه این حضرات از منظر عرفان در زیارات مأثوره دست یابیم. از جمله نتایج پژوهش می توان به روبرو شدن با ویژگیهایی عام و مشترک همچون طهارت ذاتی، مظهریت برای اسم دائم الظهور الولیّ الهی و شأنیت برای مقام امر حق تعالی اشاره داشت. همچنین احاطه معرفتی بر کل ماسوا از طریق اسم العلیم، بخشیدن وجود و ظهور بر عموم مظاهر بواسطه مظهریت برای اسم النّور خداوندی، هدایت قائدانه مخلوقات به سمت مبدأ هستی با نام الهادی از دیگر نتایج این پژوهش است. شهید ، اهل صبر، صدق ، کرم ، رضا و برّ بودن و نیز متفرداتی همچون معدن الوحی و التنزیل، الصراط المستقیم از دیگر ویژگیهای خاصی است که در زیارات مأثوره برای برخی از این بزرگواران آمده است.

این رساله تصحیح تذکره‌ی «جاده العاشقین» تألیف شیخ شریف الدین حسین خوارزمی فرزند و مرید شیخ کمال‌الدین حسین خوارزمی است و دربردارنده‌ی مناقب شیخ صوفی ای است که مروج فعالی در تربیت پیروان خود بود و در این مقام حلقه‌ی پیوند عمده‌ای در سلسله‌ی کبرویه‌ی همدانیه‌ی ذهبیه به شمار می‌رود.این تذکره به قلم شخصیتی است که خود مرید مستقیم پدر و مصاحب دائم اودرسفروحضراست، بنابراین منبع مهمی برای شناخت سلسله کبرویه همدانیه در ماوراءالنهر(آسیای مرکزی) به شمار می‌رود. از مهمترین منابع مولف می‌توان به کتاب مفتاح الطالبین محمود غجدوانی اشاره کرد و به لحاظ سبک نوشتار، اثری منثور و آمیخته به نظم است. این رساله مشتمل بر پیشگفتار، مقدمه،‌ متن اصلی و تعلیقات است. در مقدمه سعی شده علاوه بر معرفی کامل شیخ شریف‌الدین حسین خوارزمی(بخش دوم) و معرفی کامل تذکره‌ی جاده العاشقین (بخش سوم) با استعانت از مستندات، از چهره‌ی سه عارف بزرگوار(کمال‌الدین حسین‌بن‌حسن خوارزمی، کمال‌الدین حسین بن شهاب‌الدین خوارزمی و تاج‌الدین حسین تبادکانی خوارزمی) که هم‌نامی آن‌ها موجب اختلاط شخصیت تاریخی آنها گشته، ابهام‌زدایی شود.

کتاب مواقف، از جمله کتب شهودی و ذوقی صوفیان به شمار می آید، که در سده چهارم هجری توسط محمد عبدالجبار نفّری تالیف شده است. این کتاب شامل یک سری تعالیم و معارفی است که خداوند پس از آنکه نفّری را در فضایی، که به وقفه تعبیر شده است، قرار می دهد، با زبان نمادین و رمزی او را مورد خطاب قرار داده، به تعلیم وی می پردازد. در کتاب مواقف، سه ساحت شناختی، مطرح می گردد، که علم و معرفت و وقفه می باشد. وقفه، ساحتی است که هر دو ساحت پیشین را در بر می گیرد، و فضایی به کلی دیگر، نسبت به به دو ساحت علم و معرفت می باشد، که در این کتاب به تبیین آن می پردازد، و تفاوت آن را با علم و معرفت بیان می کند. ابن عربی، پس از سه قرن سکوت در مورد نفّری و آثار وی، نخستین کسی بود که از او یاد کرده، کتاب مواقف وی را معرفی می نماید. در این پژوهش اضافه بر ترجمه این کتاب ارزشمند به زبان فارسی، به این موارد پرداخته می شود:1.معرفی نفّری، و پیشینه وی در آثار متقدمین و متاخرین 2.علل سه قرن سکوت در مورد وی 3.مذهب احتمالی وی4.معرفی آثار وی5.بررسی سبک نوشتاری و محتوای کتاب مواقف6.توضیح چند اصطلاحات خاص و پرکاربرد کتاب مواقف، با کمک آثار نفّری7.شرح اجمالی، اصطلاحات عام عرفانی، مورد استفاده در کتاب مواقف، بر اساس کتب اصطلاحی صوفیانه.

اعتقاد به تثلیث، اساس آموزههای مسیحیت را تشکیل میدهد؛ بر همین اساس، مسیحیان هر کاری را با نام »پدر، پسر و روحالقدس« آغاز میکنند. مسیحیت به عنوان بزرگترین دین جهان، پیروان بسیاری دارد و بین این دین و دین اسﻼم از ابتدای ظهور اسﻼم مناسبات زیادی در جریان بوده است. بنابراین شناخت و بررسی صحیح تثلیث عﻼوه بر جایگاهی که این مبحث در مسیحیت شناسی دارد، نقش مهمی نیز در مطالعات دینی اسﻼمی ایفا میکند. این نوشتار ضمن بررسی مباحث مربوطه به تثلیث در اﻻهیات مسیحی، به نوع نگاه و موضعگیریهای قرآنکریم و متکلمان مسلمان نیز اشاره خواهد کرد. اندیشه تثلیث در قرآن کریم به روشنی نقد و رد شده است، بنابراین در کﻼم اسﻼمی این نظریه از نگاه استدﻻلی مورد نقد قرار گرفته است. متکلمان مسلمان با دﻻیل و روشهای مختلف به نقد تثلیث پرداختهاند. گروهی از متکلمان متن اناجیل را معیار نقد و بررسی این آموزه قرار دادند و عدهای دیگر عﻼوه بر مراجعه به انجیلها، به دﻻیل عقلی و منطقی استناد نمودهاند. آنها حتی گاهی در نقد خود به فرق کﻼمی اسﻼمی و شباهت این فرقهها با فرقههای مسیحی نگاهی داشتهاند.

طریقت شاذلیه، عنوان یکی از طریقت‌های صوفیانه‌ای است که ابوالحسن شاذلی (593-655 ه.ق.) آن را بنا نهاد. ابوالحسن با تأسیس طریقت خود در پی ایجاد تحولی اساسی در تصوف زمان خود برآمد. او به روش و منطق سلوک صوفیانی که در دوران معاصرش می‌زیستند منتقد بود. مسائلی همچون ریاضت، کرامت‌گرایی، سماع، دیانت و شریعت در سلوک، شغل و پوشش صوفیان، بیشترین سهم را در این نقدها داشت. وی با مطرح‌کردن طریقی نو در سلوک، که آن را «طریق شکر» نامید، به اصلاح این امور اقدام کرد. پس از ابوالحسن شاذلی، ابوالعباس مرسی، خلیفه و شاگرد تراز اولش، ابن‌عطاءالله سکندری، ابن‌عجیبه و نیز احمد الزروق بیشترین نقش را در انتشار شاذلیه بر عهده داشتند. امروزه نیز این طریقت توانسته است میلیون‌ها مسلمان را به خود جذب کند و از نشاط خوبی برخوردار است. تحقیق پیش رو با مطالعه در آثار و اندیشه‌های سلوکی ابوالحسن شاذلی باورهای سلوکی وی را تحلیل کرده و اصول و مبانی عرفانی‌اش را کاویده است. بنابراین، محبت الله، خلوت‌گزینی در سلوک، ضرورت شیخ و استاد، ذکر و ولایت را باید از اصول پنج‌گانه سلوک در طریقت شاذلیه دانست.