آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در آثار ملاصدرا دو نظر دربارۀ مابه‌ازای معقول‌های ثانی فلسفی آمده است. طبق نظر اول، معقول‌های ثانی فلسفی مابه‌ازای خارجی ندارند، بلکه صرفاً منشأ انتزاع دارند. طبق نظر دوم که آن را نظر نهایی ملاصدرا می‌دانند، این مفاهیم دارای مابه‌ازای خارجی هستند و مابه‌ازای آن‌ها در خارج به عین وجود موضوع یا موصوفشان موجود است. بر این نظریه چند اشکال وارد است: یکم. دلیل ملاصدرا بر اثبات وجود خارجی مابه‌ازای این مفاهیم، مصادره به مطلوب و در نتیجه نامعتبر است. دلیلی هم که طباطبایی در حاشیۀ دلیل ملاصدرا آورده است، قابل قبول نیست؛ زیرا پیش فرضی دارد که منکرِ صدق نتیجه، به طریق اولی آن را نادرست می‌داند. دوم. این نحوه از وجود آن مابه‌ازا با قول به عدم آن و صرف وجود منشأ انتزاع تفاوت واقعی ندارد. سوم. روشن نیست که تفاوت مفاهیم ماهوی با مفاهیم فلسفی در چیست که به موجب آن مفاهیم ماهوی مابه‌ازای مستقل دارند، ولی مفاهیم فلسفی مابه‌ازای مستقل ندارند. در این پژوهش از روش تحقیق کتابخانه‌ای و تحلیل عقلی استفاده شده است.

همسازگرایی دیدگاهی است که می­گوید دترمینسم منطقاً با اراده آزاد همساز است و اختیارگرایی به عنوان شاخه­ای از ناهمسازگرایی معتقد است در یک جهان دترمینیستی اراده آزاد امکان تحقق ندارد، ولی اراده آزاد محقق است؛ پس دترمینیسم نادرست است. آیا دکارت یک اختیارگراست؟ از این جهت که دوگانه­انگاری این امکان را به «خود» می­دهد تا علتی ورای علت­های دیگر باشد، احتمالا او یک اختیارگراست. با وجود این خواهیم گفت، که اختیارگرایی او به جای تاکید بر مولّفۀ ناهمسازگرایانۀ «امکان­های بدیل» بر مولفه همسازگرایانه «خودانگیختگی» مبتنی است. در نهایت می­توان گفت که دیدگاه او از سه جنبة مهم همسازگرایانه محسوب می­شود.

پاره‌ای از صدراییان مدعی‌اند که سهروردی معقول‌های ثانی فلسفی را با منطقی خلط می‌کند، به این معنا که آنها را وصف اشیای خارجی نمی‌داند. قراین موافق این مدعا را می‌توان در دو دسته جای داد: الف) تصریح سهروردی به اعتباری‌بودن اوصاف فلسفی؛ ب) تاکید او بر فاعلیت ذهن در اتصاف اشیای خارجی به اوصاف فلسفی. اما اولاً، این قراین برای اثبات مدعایشان کافی نیست و ثانیاً، قراین روشنی علیه آن مدعا هست. خود ملاصدرا به شکلی دیگر خلط این دو دسته معقول‌ را به سهروردی نسبت می‌دهد و می‌گوید سهروردی اوصاف منطقی (مثل جزئیت) را با اینکه از مفاهیم منطقی است، همچون اوصاف فلسفی وصف اشیای خارجی دانسته است. این اشکال نیز وارد نیست. مراد سهروردی از «جزئیت» در عبارتِ موردنظر صدرا معنای دیگری است که از مفاهیم فلسفی است. بنابراین سهروردی معقول‌های ثانی فلسفی و منطقی را به هیچ‌یک از دو معنای مذکور با هم خلط نمی‌کند.

چکیده مبحث تحلیل مفهوم معرفت (the analysis of knowledge)بخشی از مباحث معرفت شناسی است که در کتب مربوط به آن بطور مستقل مورد بررسی قرار می گیرد. در چنین تحلیلی،معرفت شناسان با رویکرد تحلیلی به دنبال شرایط لازم و کافی (necessary and sufficient conditions) هستند تا مفهوم معرفت را با آنها بشناسانند.درواقع این تلاش ها پاسخی است به دو سوال زیر: 1)آیا هر مورد محتملی که دارای شرایط مفروض باشد،معرفت محسوب می شود؟ 2)آیا هرمورد محتملی که معرفت به شمار می رود دارای این شرایط هست؟ پاسخ به سوال نخست یافتن شرایط کافی و جواب سوال دوم شرایط لازم معرفت را دراختیار ما می نهد.تعریفی که در این باب از دیرزمان مطرح بوده است همان تعریفی است که از گفته های سقراط و کتب افلاطون بدست می آید.این تعریف به خاطر سه بخشی بودن آن،به تعریف سه جزئی (tripartite definition) مشهور شده است.باور،صدق و توجیه مولفه های این تعریف سنتی(classic) را تشکیل می دهند.این تعریف سه جزئی با مقاله چالش برانگیز گتیه به نقد کشیده شد.نقض های گتیه کفایت(sufficiency)این تعریف سه جزئی را زیرسوال بردند. معرفت شناسان برای فرار از شکاکیت تلاش های زیادی کرده اند تا به این نقض ها پاسخ گویند.در این رساله به برخی از این تلاش ها اشاره می کنیم. در سنت فلسفی خودمان هم می توان معادل هایی برای این تعریف سه جزئی پیدا کرد.البته در این مقایسه تلاش کرده ایم تفاوت پارادایم ها و رویکردها را مدنظرداشته باشیم.در تاریخ فلسفه اسلامی از فارابی به بعد کتاب های منطقی با تقسیم علم(تصورلابشرط مقسمی) به تصور(تصور لابشرط قسمی) و تصدیق (تصور به شرط حکم)آغاز می شود.دربخشی از این رساله با بیان دیدگاههایی درباب واقع نمایی تصورات،تمایز تصور تصدیق را به چالش کشیده ایم. ما از دو راه پی به واقع می بریم، از راه تصور و از راه تصدیق . تعاریف در محدوده ی تصورات مطرح می شوند و برهان در حیطه ی تصدیق واقع می شود. از میان حدود ارزشمندترین آنها " حدتام " است . حد تام تلاشی است برای رسیدن به واقع، آنگونه که هست . تمایز میان تصدیق و تصور در حد تام روشن نیست . آنگونه که فیلسوفان ما تصور را تعریف می کنند ، آن را از هرگونه ارتباطی با واقع تهی می کنند ولی حد تام کاملا ناظر به واقع است . هدف از تعریف اولا و بالذات کسب صورت عقلی معرف است به گونه ای که با حقیقت خارجی

دو معنا از «توانایی» در سنت تفکر اسلامی رایج است. در تعریف فیلسوفان از «توانایی» مفهوم ضرورت و در تعریف متکلمان مفهوم امکان مندرج است. مطابق دیدگاه نخست، همین که فاعل در وضعیتی باشد که اگر کاری را بخواهد آن را انجام دهد و اگر نخواهد آن را انجام ندهد و نیز مانع یا رافع بیرونی او را از تحقق خواسته­اش باز ندارد، توانا محسوب می­شود. در نقطه مقابل، دسته­ای از متکلمان معتقدند که فاعل در صورتی توانا محسوب می­­شود که از «امکانِ فعل و ترک» برخوردار باشد. فخر رازی این دو تعریف را قابل ارجاع به یکدیگر می­داند. خواجه نصیر این صلح را «صلح من غیرتراضی طرفین» می­داند. او با تفکیک میان دو گونه از فاعل ـ فاعل­های امکانی و فاعل تامّ ـ مدعی می­شود که این دو تعریف در خصوص خداوند غیرقابل تحویل به یکدیگر و در مورد فاعل­های امکانی (انسانی) تحویل­پذیر به یکدیگر هستند. در این مقاله بعد از ذکر دلایل این مدعا خواهم گفت که این دو تعریف حتی در مورد فاعل‌های امکانی نیز تحویل­پذیر به یکدیگر نیستند. زیرا تنها راه حل برای جمع­پذیری این دو تعریف ـ توسل به علیت ناقصه ـ با اشکالات متعددی مواجه است.