آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

قول به ادراک بسیط به عنوان ادراکی بدون آگاهی از این ادراک و ادراک مرکب به عنوان ادراکی که با علم و توجه همراه است در حکمت متعالیه به چالشی معرفت شناسانه منجر می‌شود. رابطۀ این دو نوع ادراک با اقسام دیگری که برای ادراک بیان شده است مانند ادراک حصولی و حضوری، تصوری و تصدیقی، بدیهی و نظری از مباحث این پایان‌نامه است. با پذیرش تقسیم ادراک به بسیط و مرکب به تبع بایستی به تبیین نقش آن دو در سعادت انسان پرداخته شود، چرا که از دیدگاه ملاصدرا سعادت انسان به طور عمده به ادراکات او وابسته می‌باشد. ادراک بسیط از نگاه ملاصدرا براساس مساوقت علم و وجود در همۀ موجودات فراگیر است و بنابر این نمی‌تواند میان سعادتمندان و شقاوتمندان جدایی بیفکند چراکه همگی از این ادراک که ادراک نسبت به وجود خودشان و در نتیجه ادراک نسبت به علل مفیض وجودشان است برخوردارند. آنچه می تواند در سعادت نقش ایفا کند ادراک مرکب است که متعلَّق آن ادراک بسیط است. بررسی این مطلب که آیا ادراک مرکب ویژۀ انسان است یا موجودات دیگری هم هستند که از ادراک مرکب برخوردارند و ارتباط این دو نوع ادراک با فعل مُدرِک نیز در این پایان‌نامه مدنظر قرار گرفته است

در سنت برهان‌آوری کلاسیک اشکالی وجود دارد و آن اشکال دوسویگی براهین اثبات وجود خداست. هر برهانی که برای اثبات وجود خدا اقامه شده، برهان ضدی با مکانیزمی واحد از سوی خداناباوران طراحی شده است. این سوال که آیا چنین امری به معنای بی‌اعتباری براهین اثبات خداست یا خیر یا ایمان خداباوران را مطابق با مبانی عصر روشنگری نامعقول می‌کند یا خیر، ما را بر آن می‌دارد که از راه‌حل‌های جدیدی سراغ بگیریم تا بتوان از طریق آن همچنان فرآیند اقامه استدلال بر اثبات خدا را معقول شناخت و از آن دفاع کرد. ادعای ما در این پژوهش این است که طرحی در زمینه بازتعریف برهان یا ماهیت اصلاح شده برهان یافته‌ایم که می‌تواند سبب برون‌رفت سنت برهان‌آوری از چالش اشکال دوسویگی براهین اثبات خدا شود. در این پژوهش شانزده مورد از موارد اشکال دوسویگی در براهین اثبات خدا را استخراج کردیم و طرح ماورودس را بر آنها پیاده و عملیاتی کردیم و با استفاده از طرح جرج ماورودس، فیلسوف دین و معرفت‌شناس اصلاح شده، نشان دادیم که خداباور همچنان در اعتقاد به براهین اثبات وجود خدا معقول است. در تعریف برهان از نگاه ماورودس علاوه بر دو عنصر بنیادین تعریف سنتی از برهان که عبارتند از «صدق مقدمات» و «اعتبار منطقی»، سخن از عناصر ذهنی روانشناختی می رود که عبارتند از «قطعی بودن» و «قانع کننده بودن». این دو شرط جدید کمک می کند خداباور بر اساس پیش داشتها و فرضهای تعریفی و ارزشی در نگاه و جهان بینی خود بتواند در اقامه و دفاع از براهین اثبات خدا معقول باشد. البته توجه داریم که این اصلاح ماهیت برهان درست همانند دیگر طرحهای معرفت شناسی اصلاح شده هزینه‌ای معرفت شناختی دارد که طرح معرفت شناسی اصلاح شده باید آن را بپردازد و آن اینکه نسخه های براهین ضد نیز می توانند در چشم اندازها و دیدگاههای مورد پذیرش خود معقول انگاشته شوند.

رستگاری، از مهم‌ترین مفاهیمی است که بشریت در طول دوران حیات خود نسبت به آن دغدغه‌مند بوده است. ادیان پاسخ‌های متنوعی را برای آن ارائه کرده‌اند و داعیه‌داران نجات‌بخشی و رستگاری شدند. فلسفه دین، با روش‌های دین‌شناسانه فلسفی به بررسی چیستی و چگونگی رستگاری در ادیان می‌پردازد. این پژوهش با توجه به دعوی خاتمیت اسلام، مدل نجات‌بخشی این دین را از آیات قرآن و سنت پیامبر(ص) استخراج کرده است؛ که اولا ً پس از بررسی و نقد رویکردهای بدیل، سعی داشته ضمن حفظ نقاط قوت آن‌ها، عاری از اشکالات واردشده بر آنان باشد. ثانیاً عدالت الاهی را به‌گونه‌ای مدنظر قرار دهد که تمامی آدمیان فارغ از هر ویژگی عارضی بر جوهر انسانیت و ادراکات اعتباری اعم از عصر حیات، فرهنگ، نژاد، دین، مذهب و امثالهم نه‌تنها امکان رستگاری، بلکه امکان کمال رستگاری را داشته باشند. به‌این‌ترتیب که خداوند آدمیان را نه برحسب میزانی واحد، بلکه فرد فرد آن‌ها را با خویش می‌سنجد و هر کس در حد آنچه به او رسیده است پاسخ‌گو است. در این مدل، آنچه عامل رستگاری است، ادیان نیستند؛ یعنی صرف پیروی از یک سنت دینی، متضمن نجات نیست. بلکه ادیان راه‌هایی را در مقابل متدینین می‌گشایند که آن‌ها را به‌سوی رستگاری رهنمون می‌سازد. چراکه هر نفسی به آنچه برای آن نفس تقوی یا فجور به‌حساب می‌آید، آگاه است. ادیان وظیفه‌دارند با آموزه‌های خود، این قوه ممیزه را به‌داری و نگه‌داری و تقویت کنند.

چکیده ندارد.

خاتمیت یکی از عقائد ضروری و مسلم نزد مسلمانان می باشد. بر اساس این اعتقاد، رسول گرامی اسلام9آخرین فرستاده خدا بر روی زمین است و پس از ایشان دیگر هیچ پیامبری مبعوث نخواهد شد و دین ایشان نیز آخرین دین آسمانی است. امامت نیز به عنوان یک اصل مذهبی همواره مورد قبول شیعیان بوده و از همان ابتدا، امام به عنوان برگزیده معصوم بعد از رسول الله و شخصی که دارای ولایت و علم غیب است و کلامش حجت است شناخته می¬شده است. تا سال¬های اخیر تقریبا هیچ کسی معتقد به تضاد میان این دو عقیده نشده بود. تا این¬که از سوی یکی از عالمان اهل سنت به نام شاه ولی الله دهلوی ایرادی مطرح و بعدها توسط برخی از اندیشوران مانند مدرسی طباطبایی، سروش و کدیور توسعه بیشتری یافت. بر اساس این ایراد، اعتقاد به خاتمیت پیامبر اسلام9با اعتقاد به امامت (همراه با تلقّی حداکثری از آن) در تضاد است.به همین جهت، عده¬ای با قبول این ایراد، با ارائه نظریه علمای ابرار سعی بر جعلی نشان دادن تلقی حداکثر از امامت داشته و معتقدند که این صفات ساخته و پرداخته متکلمانی مانند هشام بن حکم است. بنابر این دیدگاه، امامان شیعه عالمانی پاکدامن بوده¬اند که ویژگی آنها علم و تقوای بیشتر نسبت به سایرعلمای مسلمان است وصفاتی مانند عصمت، علم غیب و ولایت ایشان، مجعول متکلمان و مصداق غلو است. در این رساله سعی بر این است که به بررسی رابطه این دو اصل دین پرداخته و تبیین شود امامت نه تنها با خاتمیت ناسازگار نیست، بلکه نقش تکمیلی نسبت به آن دارد.

دین عرفی یکی از مهمترین چالشهای مطرح شده در حوزه دین شناسی است که باعتقاد اندیشمندان معاصر غرب، ظهور چنین پدیده ای، نتیجه رخت بر بستن تدریجی تبیین‌های قدسی و ماوراءالطبیعی از حوزه‌ی حیات اجتماعی و سیاسی و نیز حیات علمی است و دین نیز از این فرایند بی نصیب نمانده و به ناچار صبغه‌ی قدسی و ماوراءالطبیعی خود را از دست می‌دهد. علی رغم این مدعا ما در این رساله خاطر نشان کرده ایم که دو قرائت، از دین عرفی وجود دارد که یکی به معنای حذف ماوراءالطبیعه و زوال قدسیّت از ساحت زندگیو دیگری به معنای تغییر نگرش و به حاشیه راندن دین به عنوان برنامه جامع زندگی و فروکاستن آن به حوزه ی شخصی و خصوصی است. هیچیک از دو تعبیر مطرح شده درباره ی دین عرفی به معنای از بین رفتن دین قدسی نیست. بنابراین، با توجه به اینکه دین قدسی برنامه ای جامع ومجموعه ای از آموزه‌ها، احکام و اخلاق الهی است، نمی توان آن را به دین عرفی یا صرفاً اخلاقی فرو بکاهیم. ما در این پایان نامه بین دو قرائت متفاوت از دین عرفی فرق نهاده ایم. یکی جریانی که در برابر دین قدسی و الهی می ایستد و آن را مزاحم آزادگی و فرهیختگی بشر می شمارد(روایت نیچه ای ) و دیگری دین را از ساحت های مختلف زندگی به ساحت صرفاً شخصی و عاطفی فرو می کاهد. جمع بندی این رساله نقد هر دو جریان و تأکید بر عدم امکان جمع بین دین و سکولاریسم یا دین سکولار است.

مفاد قول " لا مؤثر فی الوجود الا الله" اثبات توحید افعالی خداوند است که در دو مکتب فکری اشاعره و صدرالمتألهین، از دو مبنای متقابل لازم آمده است. مبنای اشاعره، عمومیت قدرت خداوند و در نتیجه ی آن، نفی مطلق علیت به معنی "ضرورت" و اثبات اختیار تام خداوند در فعل یا ترک همه ی افعال اختیاری و غیر آن می باشد. در مقابل، مبنای صدرالمتألهین، مبتنی بر اصالت وجود و تشکیک در آن، تحقق علیت و ضرورت در مراتب وجود، پذیرش علل طولی، و در نتیجه فاعلیت حقیقی انسان نسبت به افعال اختیاری او و در طول فاعلیت خداوند است. از سوی دیگر، صدرالمتألهین با اثبات وجوب وجود و صفات کمالی به گونه ی نامتناهی، عمومیت قدرت خداوند را نیز اثبات می کند. جمع این دو نظر، از یک سو متضمن معمای کیفیت قبول علیت طولی در عین پذیرش عمومیت قدرت و حصر فاعلیت خداوند در اندیشه ی صدرالمتألهین است و از سوی دیگر این پرسش را در تقدیر دارد که نسبت مبانی این قول واحد در دو مکتب فکری مذکور چیست؟ فرضیه ی اصلی رساله ی حاضر عبارت است از اثبات تناقض مضمر مبانی قول واحد لا مؤثر فی الوجود الا الله، در دو مکتب فکری اشعری و صدرالمتألهین که با استفاده از برهان خلف، امکان ارجاع مبانی آنها به یکدیگر منتفی دانسته شده است به گونه ای که، نمی توان هیچ یک را با مبانی نظریه ی رقیب نقد نمود. به همین دلیل معنای قول مزیور در دو مکتب فکری مذکور نمی تواند معنی واحدی داشته باشد. یاد آور می شود رساله ی حاضر در مقام نقد لوازم یا مبانی نظرات دو مکتب فوق الذکر _ به دلیل خروج تخصصی آن از موضوع رساله_ نبوده است.

یکی از شاخه‌های دین‌پژوهی، معرفت‌شناسی دین است که در قرن اخیر توجه بسیاری از متکلمان و فیلسوفان دین را به خود معطوف ساخته‌‌ است. هر یک از متفکران دینی بر اساس بینش و گرایش خود مواضع متفاوتی دارند. این نوشتار، بررسی و مقایسه آراء دو متفکر معاصر شیعی (آیت الله جوادی و استاد حکیمی) که هر دو نگاه درون‌ دینی به باورهای دینی دارند را موضوع تحقیق قرار داده است. استاد حکیمی معتقد است که روش قرآن، عرفان و برهان و نتایج حاصل از آنها جدا از هم و متفاوت با یکدیگرند. آیت الله جوادی سه روش قرآن، برهان و عرفان را با یکدیگر هماهنگ می‌داند و دفاع برهانی از باورهای دینی را وظیفه متکلم و متألّه دانسته و ملاک روایی آموزه‌ها و معتقدات اسلامی را موجه بودن آنها به برهان عقلی معرفی می‌کند.هر دو اندیشمند جایگاه و منزلت والایی برای عقل در آموزه‌های وحیانی و باورهای دینی قائل‌اند. با این وجود، بنا بر اعتقاد مذهبی خود، عقل را در عالی‌ترین مرتبه‌اش مختص به معصومین می‌دانند و در این مرتبه است که عقل کاملاً مصون از خطا است. لکن عقل در مراتب پایین‌تر از این مرتبه، هم معصوم و مصون از خطا است و هم خطاپذیر است. عقل در مواردی که مربوط به حوزه‌ی ادراکات بدیهی و مکتسبات یقینی باشد، مصون و معصوم، امّا در غیر این حوزه، خطاپذیر است. زیرا این امکان وجود دارد که عقل در مراتب پایین‌تر، دچار انحاء مغالطه شود اما با این حال، عقل از حیث مصونیت در برخی حوزه‌ها، توان تولید و تبیین و توجیه باورهای دینی را دارد. هر دوی این اندیشمندان، علیرغم اختلاف نظرشان در موضع نقش عقل در توجیه باورهای دینی، عقل بشر را چه مصون از خطا باشد و چه خطاپذیر در نظر گرفته شود، در تولید باور دینی، نیازمند به وحی می‌دانند.آیت الله جوادی و استاد حکیمی دو تفاوت اساسی با یکدیگر دارند؛ یکی اینکه استاد حکیمی بر طبق دیدگاه مکتب تفکیک،سعی دارد که اصطلاحات منطقی و فلسفی را بکار نگیرد اما آیت الله جوادی خود را موظف می‌داند که به دفاع برهانی از باورهای دینی بپردازد. دیگر آنکه، آیت الله جوادی تأویل را برای تمامی آیات قرآن امکان‌پذیر می‌داند ولی استاد حکیمی جواز تأویل را منوط به شرایطی می‌کند که طبق این شرایط آیات بسیار محدودی تأویل (روا) می‌شود.